به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، جنگ، تار و پود ظریف جوامع را در هم می‌پیچد و اثرات مخربی فراتر از ویرانی‌های فیزیکی بر جای می‌گذارد، گویی زخمی عمیق‌تر از خرابه‌ها بر پیکر جامعه می‌نهد، ویرانی هویت و انسجام جمعی، داغی بس سنگین‌تر از هر بنای تخریب‌شده است، در آتش جنگ، پیوندهای انسانی خاکستر می‌شود و حس تعلق به یک جامعه از بین می‌رود، گویی روح یک جامعه در شعله‌های جنگ جان می‌سپارد، بنابراین جنگ تنها خانه‌ها را ویران نمی‌کند، بلکه هویت و بنیان‌های یک جامعه را نیز از بین می‌برد.
زنان در طول جنگ و پس از آن، در معرض طیف گسترده‌ای از خشونت‌ها و تجربیات هولناک قرار می‌گیرند که می‌تواند منجر به آسیب‌های روانی جدی و بلندمدت از جمله اضطراب، افسردگی و گوشه‌گیری اجتماعی، احساس پوچی، از دست دادن علاقه به فعالیت‌ها و خستگی شود؛ لازم به ذکر است که بر اساس آمار موجود، زنان بیشتر از مردان در معرض اختلالات روانی هستند و مشکلات سلامت روان می‌تواند روی زنان و مردان به صورت متفاوتی اثر گذارد، همچنین زنان خیلی بیشتر از مردان می‌توانند دو یا چند اختلال روانی را همزمان تجربه کنند، بنابراین حمایت روانشناختی از زنان آسیب دیده از جنگ ضروری است تا به آنها در التیام زخم‌هایشان، بازسازی زندگی آنها و غلبه بر تجربیات سخت خود کمک کند.
در میان آشفتگی‌های پس از جنگ، آموزش اغلب نادیده گرفته می‌شود، در حالی که این یکی از مهم‌ترین ابزارها برای بازسازی و توانمندسازی جوامع جنگ زده است. با این حال آموزش سنتی در این شرایط اغلب کافی نیست، بنابراین رویکرد مورد نیاز، رویکرد «آموزش پاسخگو و مبتنی بر جامعه (CBES)» است، این آموزش، نیازها و اولویت‌های خاص جوامع آسیب دیده از جنگ را در نظر می‌گیرد و مستلزم مشارکت فعال مردم در تمام مراحل فرایند آموزشی، از جمله طراحی برنامه درسی تا اجرا و ارزشیابی است.
رویکرد «آموزش پاسخگو و مبتنی بر جامعه» در جوامع آسیب دیده از جنگ مهم است، زیرا این آموزش نیازها و اولویت‌های خاص هر جامعه را برآورده می‌کند و مهارت‌ها و دانش لازم را به مردم می‌دهد تا زندگی خود را بازسازی کرده و در توسعه جامعه خود سهیم شوند و آنها را در برابر چالش‌های آینده مقاوم‌تر می‌کند، در بسیاری از جوامع آسیب دیده از جنگ در سراسر جهان، ابتکارات «آموزش پاسخگو و مبتنی بر جامعه» با موفقیت اجرا شده است؛ به عنوان نمونه پس از نسل‌کشی ۱۹۹۴، رواندا از «آموزش پاسخگو و مبتنی بر جامعه» برای بازسازی سیستم آموزشی خود استفاده کرد که شامل مشارکت مردم در توسعه برنامه درسی، آموزش معلمان و ایجاد فضاهای یادگیری امن بود، در نتیجه رواندا شاهد افزایش چشمگیری در نرخ ثبت نام در مدرسه و بهبود کیفیت آموزش بوده است.
در همین راستا، جلسات تعاملی برای شناسایی نیازها و تقویت صبر فرصتی را برای افراد فراهم می‌کنند تا با یکدیگر گفت‌وگو کرده، نیازها و دیدگاه‌های خود را به اشتراک بگذارند و به درک عمیق‌تری از یکدیگر دست یابند، زمانی که افراد درک عمیق‌تری از نیازها و دیدگاه‌های یکدیگر داشته باشند، با یکدیگر صبورتر خواهند بود، آنها می‌دانند که هر کس از دیدگاه و تجربیات منحصر به فردی برخوردار است و برای رسیدن به یک هدف مشترک باید به یکدیگر زمان و فضا بدهند.
داستان خوانی می‌تواند به عنوان یک ابزار قدرتمند برای کمک به کودکان در بهبودی از تجربیات آسیب‌زای جنگ عمل کند، خواندن داستان‌هایی در مورد شخصیت‌هایی که با چالش‌های مشابه روبه‌رو هستند، می‌تواند به کودکان کمک کند تا احساس تنهایی کمتری داشته باشند و احساسات خود را درک و مدیریت کنند و برای آنها حس امنیت و ثبات در زمانی که زندگی آنها آشفته و غیرقابل پیش‌بینی است، ایجاد شود.
مستندسازی تجربیات آسیب‌دیدگان جنگ از اهمیت حیاتی برخوردار است، چرا که ثبت و ضبط خاطرات و تجربیات آسیب‌دیدگان به یادمان می‌آورد که چه بهایی برای جنگ پرداخته می‌شود و از فراموشی این فاجعه هولناک جلوگیری می‌کند، این روایت‌ها موجب درک عمیق‌تر پیچیدگی‌های جنگ و پیامدهای انسانی آن خواهد شد، صحبت کردن و به اشتراک گذاشتن تجربیات دردناک، می‌تواند به مثابه یک فرایند التیام‌بخش برای آسیب‌دیدگان جنگ عمل کند، بازگو کردن خاطرات، به آنها کمک می‌کند تا احساسات خود را پردازش کنند، با تجربیاتشان کنار بیایند و از بار روانی آن رها شوند.
حمایت روانشناختی از زنان غزه
وسام احمد، یکی از اعضای تیم «انجمن فرهنگ و اندیشه آزاد» در غزه در خصوص حمایت‌های روانشناختی از زنان غزه اظهار می‌کند: با هدف التیام زخم‌های روحی زنان و مادران آواره در اردوگاه‌ها، تیم‌های این انجمن با همیاری صندوق جمعیت سازمان ملل (UNFPA) دست در دست هم نهاده و برنامه‌های گسترده‌ای برای حمایت روانشناختی از این بانوان در پیش گرفته‌اند، این تلاش‌ها با هدف یاری رساندن به زنان آواره در جهت مقابله با سختی‌های روانی ناشی از آوارگی، تقویت توانایی آنها در سازگاری و بهبودی و ساختن آینده‌ای روشن‌تر برای خود و خانواده‌هایشان صورت می‌گیرد.
وی ادامه می‌دهد: در تلاش هستیم تا امید و شادی را در دل‌های کودکان آواره‌ای که در رفح، خان یونس و منطقه مرکزی غزه پناه گرفته‌اند، زنده نگه داریم و به همین منظور، برنامه‌های تفریحی متنوعی را برای آنها در نظر گرفته‌ایم، علاوه بر این برای حمایت از کودکان آواره در اردوگاه‌ها تلاش می‌کنیم تا محیطی امن و آموزشی برای آنها فراهم شود، در راستای همین هدف گروهی از این کودکان در جلسه داستان خوانی شرکت کرده و از این طریق ضمن سرگرم شدن، مهارت‌های زبانی و خلاقیت خود را نیز تقویت می‌کنند؛ با یاری یکدیگر می‌توانیم به این کودکان در عبور از سختی‌ها و ساختن آینده‌ای روشن‌تر کمک کنیم.
سوزان ابوالهوی، نویسنده و فعال اجتماعی و از اعضای تیم «انجمن فرهنگ و اندیشه آزاد»، در دومین دیدار همبستگی خود با جوانان در قالب سلسله جلسات ادبی اظهار می‌کند: در این جلسات ادبی، جوانان فرصتی یافتند تا تجربیات خود را نسبت به وضعیت موجود به اشتراک بگذارند، تجربیاتی که اغلب در روایت‌های کلی و سطحی رسانه‌ها نادیده گرفته می‌شوند.
وی ادامه می‌دهد: برخلاف روایت‌های سطحی و گاه تحریف‌شده رسانه‌ها، این جلسات فضایی را برای بیان داستان‌های شخصی و منحصر به فرد جوانان فراهم کرده است. در این فضا، جوانان می‌توانستند بدون محدودیت به روایت تجارب خود بپردازند و داستان‌های خود را به دور از قالب‌های از پیش تعیین‌شده روایت کنند و روایت‌های شخصی و منحصر به فرد خود را از آوارگی به گوش مخاطبان برسانند.
این فعال اجتماعی تصریح می‌کند: این جلسات فرصتی برای همبستگی و همدلی میان جوانان آواره غزه است؛ آنها می‌توانستند دردها و تجارب مشترک خود را طی این جلسات به اشتراک بگذارند و در این مسیر، احساس تنهایی و انزوا را کاهش دهند، همچنین این جلسات نشان داد که ادبیات می‌تواند ابزاری قدرتمند برای به چالش کشیدن روایت‌های غالب و به گوش رساندن صداهای خاموش باشد.
در جستجوی راه‌حل‌های نوآورانه برای حفظ محیط زیست در زمان جنگ
محمد خلیل، از دیگر اعضای تیم «انجمن فرهنگ و اندیشه آزاد» در غزه اظهار می‌کند: این انجمن در حرکتی ابتکاری، با جوانان خلاق در مناطق مواصی خان یونس و رفح دیدار کرد تا با ایده‌های نوآورانه راه‌حل‌هایی برای حفاظت از محیط زیست در زمان جنگ و درگیری بیابند، این نشست با استقبال پرشور جوانان روبه‌رو شد و شاهد ارائه مجموعه‌ای از ایده‌های خلاقانه و کارآمد بود، ایده‌هایی که به دنبال حفظ محیط زیست و ارتقای توانایی‌های تولیدی جوامع محلی در شرایط سخت هستند، این ابتکار گامی مهم در جهت حفظ محیط زیست و تضمین آینده‌ای پایدار برای نسل‌های آتی در مناطق آسیب‌دیده از جنگ و درگیری به شمار می‌رود.
ضرورت «آموزش پاسخگو و مبتنی بر جامعه» در غزه
وی بیان می‌کند: انجمن «فرهنگ و اندیشه آزاد» در راستای حمایت از آوارگان غزه، کارگاه آموزشی با عنوان «رویکرد پاسخگو و مبتنی بر جامعه» را برای اعضای کمیته‌های تقویت تاب‌آوری اجتماعی در اردوگاه‌های مواصی خان یونس و رفح برگزار کرده است، در این کارگاه، با تکیه بر منابع و امکانات موجود در اردوگاه‌ها، به بررسی راه‌های پاسخگویی به اولویت‌ها و نیازهای آوارگان پرداخته می‌شود. شرکت‌کنندگان در این کارگاه، با استفاده از ابزارهایی مانند «نقشه جامعه» آموخته‌اند که چگونه نیازهای آوارگان ساکن در هر مرکز را شناسایی و به آنها رسیدگی کنند.
این عضو انجمن «فرهنگ و اندیشه آزاد» در غزه اضافه می‌کند: این انجمن پیش از این نیز در ۱۳ محله شهر خان یونس، با تشکیل کمیته‌های تقویت تاب‌آوری اجتماعی، اقدام به اجرای مداخلات اجتماعی با رویکرد پاسخ مبتنی بر جامعه کرده بود، این انجمن در حال حاضر در حال تشکیل کمیته‌های مشابه در داخل و مجاور مراکز اسکان تحت نظارت خود است تا به توانمندسازی هرچه بیشتر آوارگان در مواجهه با چالش‌ها و یافتن راه‌حل‌های مناسب کمک کند.
وی می‌گوید: این انجمن در راستای رسالت خود مبنی بر ارتقای سطح زندگی آوارگان، اقدام به برگزاری جلسات تعاملی در مراکز خود در غرب و جنوب استان خان یونس کرد، هدف از این جلسات، شناسایی نیازهای آوارگان و تقویت صبر و تاب‌آوری آنها در شرایط دشوار است.
این عضو انجمن «فرهنگ و اندیشه آزاد» در غزه بیان می‌کند: در دل سختی‌های آوارگی و میان انبوه چالش‌های روزانه، تیم‌های این انجمن همچون چراغی فروزان در تاریکی، رسالت انسانی و مسئولیت خطیر خود را در قبال آینده‌سازان فردا، کودکان پناهنده، فراموش نمی‌کنند، این فرشتگان نجات، با ارائه خدمات آموزشی‌حمایتی در دروس عربی و ریاضی، امیدی دوباره به دل این دلباختگان دانش می‌بخشند.
وی ادامه می‌دهد: روش‌های خلاقانه و انگیزشی که این مربیان دلسوز در تدریس به کار می‌گیرند، گویی بال پرواز به کودکان می‌دهد تا در آسمان علم و دانش به اوج شکوفایی برسند، شور و اشتیاق معلمان در کنار تلاش بی‌وقفه دانش‌آموزان، تصویری بدیع از پویایی و امید را در قلب مراکز پناهندگی به تصویر می‌کشد.
این عضو انجمن «فرهنگ و اندیشه آزاد» در غزه می‌گوید: با هدف ارتقای سطح دانش بهداشتی و پیشگیری از گسترش بیماری‌های واگیردار، به‌ویژه هپاتیت، انجمن «فرهنگ و اندیشه آزاد» با همکاری تیم آموزشی خود، سلسله‌ای از جلسات آموزشی را برای مردان و زنان ساکن در اردوگاه‌ها برگزار می‌کند.
وی اضافه می‌کند: در این کارگاه‌ها، روش‌های مؤثر پیشگیری از بیماری‌های واگیردار، اصلاح باورهای غلط رایج در مورد ویروس‌ها و نحوه انتشار آنها، به‌ویژه هپاتیت، همچنین روش‌های درمان و کنترل شیوع این بیماری به طور کامل تشریح و تبیین می‌شود.
با این اوصاف، انجمن «فرهنگ و اندیشه آزاد» بر این باور است که کلید حل مشکلات آوارگان غزه و ارتقای زندگی آنها در اردوگاه‌ها، در توانمندسازی و مشارکت دادن آنها در تصمیم‌گیری‌ها نهفته است، لبخندهای زنان و خنده‌های معصومانه کودکان غزه در کارگاه‌ها انجمن «فرهنگ و اندیشه آزاد، نور امیدی در دل‌ها روشن می‌کند و به آنها قدرت می‌دهد.
