به گزارش خبرنگار مجله آرونو، یدالله ایزدی، شامگاه دوشنبه _یازدهم مهرماه_ در ویژه‌برنامه‌ای با عنوان دفاع مقدس و جنگ روایت‌ها که در کتابخانه مرکزی اصفهان برگزار شده بود و به اکران اختصاصی مستند «زیر صفر مرزی» مربوط به فرمانده شهید «علی هاشمی» اختصاص داشت، اظهار کرد: خرده‌روایت‌های جنگ هشت ساله، همه ذیل سه سوال اصلی مطرح است.
به گفته وی، سوال‌ها به این ترتیب طرح می‌شود که ابتدا چرا و چگونه جنگ آغاز شد؟ دوم اینکه چرا و چگونه جنگ ادامه پیدا کرد؟ و در نهایت چرا و چگونه جنگ خاتمه یافت؟
نویسنده، راوی و پژوهشگر دفاع مقدس گفت: سوال‌های دیگری از جمله فلسفه و نفس پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۵۷، تسخیر سفارت و لانه جاسوسی آمریکا یا برخی مسائل تاریخی مربوط به چند قرن گذشته در همسایگی دو کشور ایران و عراق نیز در این بین مطرح و عنوان می‌شود.
وی تصریح کرد: حرف‌ها و نقل قول‌های زیادی درباره جنگ زده شده اما باید بدانیم جنگ و ابعاد متعدد آن بسیار وسیع و پیچیده است. در هر روایتی که درباره جنگ تحمیلی بیان می‌شود ما باید نسبت خود با آن رویداد را تعریف کنیم؛ این به ما کمک خواهد کرد به پاسخی روشن و منطقی برسیم.
ایزدی با بیان اینکه حرف‌ها و سخنان باید مبنای مستند و منطقی داشته باشد وگرنه می‌توان با هر منطق و نگاهی حرفی زد و عبور کرد، افزود: بخش‌هایی از فیلم مستندی که امروز پخش شد و به موضوع دوران جنگ تحمیلی و شهید علی هاشمی می‌پرداخت، حقایقی تکان‌دهنده را روایت کرد اما در برخی بخش‌ها انصاف رعایت نشده است.
نویسنده، راوی و پژوهشگر دفاع مقدس ادامه داد: وقتی در فیلم فردی می‌گوید جنگی را در این کشور راه انداختیم، یعنی تفکری که در جمله به کار می‌رود که نشان می‌دهد افرادی بودند که جنگ را محقق کردند و با این نوع ادبیات بخشی از مسئولیت را متوجه جمهوری اسلامی می‌دانند.
وی تاکید کرد: البته جای بحث و گفت‌وگو در هر موضوع و ابهامی وجود دارد و باید از همه ابعاد و زوایا بررسی شود. جنگ مفهومی بزرگ با دامنه‌ای بسیار وسیع است و داده‌های متعددی دارد که هر بخشی را بنگرید دنیایی از موضوعات و نظریات در آن نهفته است که هنوز بازگو نشده است.
ایزدی اظهار کرد: جنگ یک حادث دفعی نیست؛ با یک تورق ساده به تاریخ گذشته ایران و همسایه غربی آن یعنی عراق کافی است تا متوجه شویم حکومت‌های مستقر در ایران از زمان شکل‌گیری سلطنت عثمانی در ۵۵۰ سال قبل تا امضای قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر، ۱۶ معاهده با همسایه غربی امضا کرده‌اند که آخرین آن قرارداد ۱۹۷۵ در الجزایر است که با رضایت کامل طرف عراقی همراه بوده است و حتی شلیک توپ‌های شادی در شهرهای مختلف عراق را بعد از انعقاد این قرارداد شاهد هستیم.
راوی و پژوهشگر دفاع مقدس ادامه داد: بعدها چند روز قبل از سی‌ویکم شهریورماه سال ۱۳۵۹ صدام این قرارداد را در تلویزیون رسمی عراق به شکل رسمی و یک‌طرفه، ملغی اعلام کرد بنابراین وقتی همه اینها را بررسی می‌کنیم متوجه می‌شویم وقوع این جنگ ریشه تاریخی دارد.
به گفته وی، این مسائل بعد از فروپاشی حکومت عثمانی در عراق جدید ادامه یافته و در دوران حکومت قاجار، میرزا تقی‌خان امیرکبیر چهار بار برای حل و فصل اختلافات دو همسایه به دربار عثمانی سفر کرده است. عباس‌میرزا نیز پس از آن به شهرهای سلیمانیه و کرکوک عراق حمله کرده است که همه اینها از رویارویی‌ها و اختلافات تاریخی بین دو کشور حکایت دارد.
ایزدی تاکید کرد: به این دلایل و خیلی بیشتر از اینها، باید بدانیم ما و همسایه غربی مستعد جنگ بوده‌ایم؛ در زمان وقوع انقلاب ۵۷ این شرایط تا حدودی فراهم شد و عراق سخن از ناخرسندی از پیمان‌هایی گفت که با شاه ایران بسته بود و همان زمان ادعایی مطرح کرد که آن هم ریشه تاریخی دارد و به این سمت رفت که این منازعه رقم بخورد.
وی تصریح کرد: ارتش عراق با سازوکاری شرقی اما رویکرد و نگاهی به سمت غربی‌ها فعالیت می‌کرد و می‌بینیم این گردش از شرق به غرب در دوران نبرد هشت ساله به حدی آشکار است که پیمان‌های نظامی و اقتصادی زیادی با فرانسوی‌ها و آمریکایی‌ها از سوی طرف عراقی، در همان اوایل جنگ بسته می‌شود، بنابراین مشخص است که جنگ امری خودخواسته، طراحی شده و برنامه‌ریزی شده مبتنی بر تجربه و ارتباطات تاریخی اجتناب‌ناپذیر بوده است.
نویسنده، راوی و پژوهشگر دفاع مقدس گفت: اینکه جمهوری اسلامی سعی و تلاش کافی برای دوری از جنگ کرده بود جای بحث دیگری دارد؛ پاسخ به آن ممکن است کامل نباشد و آن زمان درک چندانی در داخل کشور از حتمی بودن جنگ وجود نداشته است.
وی افزود: امروز و در جنگ روایت‌ها باید نسبت به روایت‌های خردی که از این رویداد بزرگ هشت ساله صورت می‌گیرد، دقت کنیم.
ایزدی با بیان اینکه مستند زیر صفر مرزی را چند سال قبل دیده است، اضافه کرد: آن زمان نقد زیادی به فیلم داشتم؛ متأسفانه امروز هر فردی حرف تندتری بزند، می‌گویند جسورتر است یا حرفش بهتر شنیده می‌شود، در حالی که این درست نیست و رعایت انصاف، عدالت و برخی مبانی منطقی باید در رفتار و عمل باشد. در واقع همه جنبه‌های اجتماعی، حماسی و اقتصادی را باید کنار هم دید و منطقی بحث کرد.
نویسنده و راوی دفاع مقدس گفت: جنگ دامنه‌های زیادی دارد از همین رو در هر بخش روایت‌های متعددی را می‌بینیم که این یک امر طبیعی است. جنگ عراق علیه ایران از سال دوم ذیل نام عملیات‌ها شنیده و شناخته می‌شود؛ در حالی‌که جنگ به شکل رسمی از آخرین روز شهریورماه سال ۵۹ آغاز شده بود و پیش از آن نیز شاهد مقدمات آغاز جنگ از سوی همسایه غربی و یک جنگ پیش از جنگ در مرزها بودیم.
وی تصریح کرد: حوادثی در مرزها اتفاق افتاد که مشخص بود قرار است رویداد و تنشی رخ دهد اما در دولت مرکزی چندپارگی تحلیلی وجود داشت که حتی نظامیان ارتشی می‌گفتند رخ دادن جنگ محال است. آنها معتقد بودند عراقی‌ها جرأت حمله به خاک ایران را ندارند؛ چرا که ارتش ایران ژاندارم منطقه است، بنابراین در توازن قوا از قدرتی برخوردار است که فردی جرأت حمله و تجاوز به آن را ندارد، اما دیدیم این اتفاق افتاد.
ایزدی ادامه داد: از سال دوم وقوع جنگ، افرادی در کنار فرماندهان سپاه و ارتش به‌عنوان راوی جنگ قرار گرفتند تا اطلاعات کامل مربوط به جنگ و حتی جهاد سازندگی و عملیات‌ها را ثبت و ضبط کنند. این افراد همه اسناد و نقشه‌های جنگ را جمع‌آوری و در مرکز اسناد نگهداری می‌کردند که من نیز جزئی از همان راویان و ثبت‌کنندگان تاریخ جنگ بودم.
وی یادآور شد: چهارم تیرماه سال ۱۳۶۷ که ارتش عراق به هورالهویزه حمله کرده بود در قرارگاه نصرت حضور داشتم. عراقی‌ها تا فاصله ۸۰۰ متری قرارگاه علی هاشمی پیشروی کرده بودند؛ قرارگاهی که مقر فرماندهی سپاه بود و تعدادی از فرماندهان جنگ از جمله مرتضی قربانی و حاج قاسم سلیمانی نیز در این محل بودند. همان زمان جنگ سختی درگرفت و حدود چهار هزار فرد شیمیایی شده را از هور به عقب منتقل کردند.
نویسنده، راوی و پژوهشگر دفاع مقدس گفت: ظهر همان روز مشخص شده بود قرارگاه در حال سقوط است و دستور آمد که قرارگاه را تخلیه کنید، اما به نظر می‌آمد علی هاشمی قصد اطاعت از این دستور را ندارد؛ هر چند نه نمی‌گفت اما از حالات وی می‌شد متوجه شد که او قصد ترک قرارگاه و خالی کردن میدان را ندارد.
وی افزود: این مقر بعد از عملیات خیبر از اول سال ۶۳ تا ۶۶ به مدت چهار سال قرارگاه علی هاشمی بود و ارتش عراق اطلاع کامل داشت که اینجا مقر فرماندهی سپاه ششم امام صادق (ع) است.
ایزدی تصریح کرد: آن روز ما در حال خروج از جزیره و محل درگیری بودیم و به محل قرارگاه مخابراتی سپاه ششم رسیدیم. این قرارگاه با قرارگاه علی هاشمی ارتباط داشت و همان زمان اپراتور مکالمه را برقرار کرد اما یک عراقی آن طرف خط پاسخ داد و گوشی را برداشت.
وی اظهار کرد: آن روز هلیکوپترهای رژیم بعث در محل قرارگاه نصرت نشسته بودند. بعد از این نبرد چند روز گذشت و جنازه شهید علی هاشمی پیدا نشد تا اینکه همین چند سال قبل پیدا شد و مادر شهید بر سر تابوت پسرش همان‌گونه که در فیلم به تصویر کشیده شده است، حاضر شد.
نویسنده، راوی و پژوهشگر دفاع مقدس تاکید کرد: بخشی از روایتمستندی که در این جلسه پخش شد، هیچ نسبتی با جنگ تحمیلی رژیم بعث با ایران ندارد.
وی همچنین یکی از دلایل موفق نشدن ارتش عراق در خوزستان و استان‌های مرزی را مقاومت مردم محلی دانست و افزود: این اقدام فداکارانه مردمی، سرعت پیشروی نیروهای بعثی در همان روزها و ماه‌های اولیه جنگ را گرفت.
به گفته ایزدی، مقاومت مردم در مناطقی از جمله دشت آزادگان یا مقاومت از شلمچه تا خرمشهر و ایستادگی ارتش و نیروهای بومی در شمال استان خوزستان، باعث کندی حرکت ارتش عراق شده بود اما به‌هرحال این نگاه کارگردان است و ممکن است فرد دیگری دیدگاه و نگاه دیگری داشته باشد.
به گزارش مجله آرونو، فصل اول از سلسله نشست‌های عصرهای رسانه به همت فرهنگسرای رسانه با موضوع دفاع مقدس و جنگ روایت‌ها همزمان با هفته دفاع مقدس در سالن اجتماعات کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان برگزار شد.
