به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، بازی در دوران کودکی و نوجوانی با توجه به داشتن رابطه مستقیم با رشد مطلوب و همه جانبه امری بسیار مهم تلقی می‌شود و بر رشد مناسب فرزندان در آینده تأثیرگذار خواهد بود، به همین سبب در سال‌های گسترش روزافزون رسانه‌ها و پیشرفت چشمگیر تکنولوژی، سبک‌های جدید آموزشی به‌نام روش‌های نوین آموزش مطرح شده است که معلمان و فعالان تربیتی درصدد اجرایی کردن این روش‌ها در مدارس هستند.
بعد از دوران شیوع کرونا، دانش‌آموزان بیشتر اوقات فراغت خود را صرف تماشای تلویزیون، بازی‌های رایانه‌ای و موبایلی می‌کنند و دچار فقدان تحرک و فعالیت‌های فیزیکی مناسب در جهت رشد کامل و آموزش مناسب خود هستند که این امر باعث می‌شود سلامت، رشد و روند تحصیل دانش‌آموزان به طور جدی به خطر افتد.
کم‌تحرکی، دانش‌آموزان را دچار چاقی، بیماری‌های فشار خون، دیابت نوع دوم، نامنظمی هورمون رشد، مشکلات تنفسی و استخوانی می‌کند و هر یک از این بیماری‌های جسمی، مشکلات روحی و روانی را نیز به همراه خواهد داشت و حتی منجر به ایجاد اختلال در روابط اجتماعی صحیح، نداشتن اعتماد به نفس و عزت نفس در سنین بالاتر خواهد شد.
اختصاص دادن زمان بیش از حد به استفاده از رسانه‌ها علاوه بر مشکلات جسمی و روحی که به دنبال دارد، می‌تواند ضربه سنگین و جبران‌ناپذیری به فرایند یادگیری و تحصیل دانش‌آموزان وارد کند، به گونه‌ای که اگر استفاده دانش‌آموزان از رسانه تحت کنترل قرار نگیرد، جبران عواقب آن بسیار دشوار خواهد بود.
شکوفایی بهتر دانش‌آموزان با سبک آموزش بازی‌محور
محمد کمال، برنامه‌نویس، طراح بازی و مؤلف کتاب در حوزه رسانه و تربیت رسانه‌ای در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو در خصوص جایگاه بازی در مدارس و آموزش اظهار می‌کند: به علت ارائه محتوای درسی به روش سنتی در مدارس، برخی دانش‌آموزان میل و رغبت کمتری برای حضور در کلاس‌های درس دارند، چرا که این سبک از روش آموزش برای آن‌ها نسبت به دیگر سبک‌های آموزشی جذابیت ندارد.
وی با بیان اینکه ذائقه دانش‌آموزان تغییر پیدا کرده و رسانه‌ای شده است، به‌گونه‌ای که مطالب آموزشی مختلفی را از مشاهده فیلم، سریال یا انجام بازی‌های رایانه‌ای فرا می‌گیرد، می‌افزاید: گاهی در مدارس، دانش‌آموزان را با محتوای درسی غیرجذاب روبه‌رو می‌کنیم که سبب ناکارآمدی تدریس و آموزش برای دانش‌آموزان می‌شود.
این مدرس رسانه و هوش مصنوعی با اشاره به اینکه منظور از بازی فعالیت‌هایی بدون هدف برای سرگرمی نیست، بلکه منظور فعالیت‌هایی است که مطالب درسی با استفاده از آن به دانش‌آموزان آموزش داده شود و یادگیری توسط آن صورت گیرد، عنوان می‌کند: در بعضی از مدارس که به روش بازی‌محور مطالب درسی را به دانش‌آموز انتقال می‌دهند، دانش‌آموز عملکرد بهتری دارد و شکوفایی استعدادهای او بیشتر است و محیط شادتری در مدرسه وجود خواهد داشت، به همین سبب میل و رغبت دانش‌آموزان برای حضور در مدرسه بیشتر است.
کمال ادامه می‌دهد: در مدارسی که از روش بازی‌محور استفاده نمی‌کنند، دانش‌آموزان رغبت زیادی برای آموزش و یادگیری ندارند و نیاز آن‌ها با حضور در کلاس رفع نمی‌شود و زمانی که درسی به آن‌ها آموزش داده شود، بعد از مدت کوتاهی فراموش می‌کنند.
وی با تاکید بر اینکه آموزش باید با بازی ترکیب شود، اضافه می‌کند: دروسی مانند زیست، تاریخ، مفاهیم دینی و اخلاقی، شیمی و دیگر دروس این ظرفیت را دارند که مطالب آموزشی و کاربردی آن را در قالب فیلم‌های کوتاه و بازی به دانش‌آموزان ارائه دهیم، همان‌گونه که در بعضی از بازی‌ها و برنامه‌های تلویزیونی محتواهای درسی گنجانده شده است و دانش‌آموز با استفاده از آن می‌تواند مطالب را بهتر درک کند و به خاطر بسپارد.
پژوهشگر حوزه رسانه و بازی خاطرنشان می‌کند: می‌توان جنگ‌ها و شخصیت‌های تأثیرگذار تاریخی را در قالب بازی به دانش‌آموز آموزش داد، به‌گونه‌ای که در فضای بازی دانش‌آموز را با تاریخ آشنا کنیم تا او با تلاش و خلاقیت خود وارد دنیای تاریخ شود، همچنین در درس ریاضی می‌توان از بازی‌های فکری، بازی‌های جعبه‌ای یا پازل استفاده کرد تا با درگیری ذهن دانش‌آموز برای حل مسئله و پاسخ به معماهای موردنظر با محتوای درسی روبه‌رو شود و به صورت غیرمستقیم آموزش مطالب صورت بگیرد.
تغییر ذائقه دانش‌آموزان، لزوم تغییر سبک آموزش
کمال با بیان اینکه اثرگذاری آموزش همراه با بازی بسیار بیشتر است، می‌افزاید: ذائقه و میل دانش‌آموزان نسبت به سال‌های گذشته تغییراتی داشته است و میل آن‌ها به تصاویر بیشتر از متن‌ها است، بنابراین نمی‌توان در مدارس با صرف آموزش شفاهی و متنی دانش‌آموزان را ترغیب به یادگیری کرد، بلکه باید با درگیر کردن حواس مختلف دانش‌آموز و ارائه مطالب در قالب مورد پسند او یادگیری و آموزش را برای او شیرین و جذاب کنیم.
وی در خصوص مزایا و معایب سبک آموزش بازی‌محور در مدارس می‌گوید: برای آموزش محتواهای درسی نباید تنها به روش بازی‌محور تکیه کرد، زیرا باعث فاصله گرفتن دانش‌آموزان از مطالعه کتاب می‌شود، بلکه باید با حفظ جذابیت و لذت خواندن کتاب، آن‌ها را به مطالعه کتب درسی و غیردرسی تشویق کنیم.
این مدرس بازی‌سازی با بیان اینکه نیاز است مطالعه کتاب همراه با بازی در فرایند آموزش مشارکت داشته باشد، عنوان می‌کند: آموزش بعضی از دروس مانند آموزش شعر تنها در قالب کتاب با استفاده از هنر و خلاقیت معلم می‌تواند به دانش‌آموزان عرضه می‌شود و نیاز است که دانش‌آموزان کتاب به دست بگیرند و مطالعه داشته باشند.
کمال با اشاره به اینکه منظور از بازی‌هایی که با آموزش همراه می‌شود، تنها بازی‌های رایانه‌ای نیست، بلکه گاهی باید در زمین فوتبال یا در اردو به دانش‌آموزان مفاهیم اخلاقی همچون از خودگذشتگی را آموخت، ادامه می‌دهد: با آموزش به سبک بازی‌های رایانه‌ای، سبک زندگی دانش‌آموزان رسانه‌ای می‌شود و تحرک آن‌ها کاهش می‌یابد که بیماری‌های جسمی و روحی مختلفی را به دنبال خواهد داشت، بنابراین دانش‌آموزان باید بتوانند ابعاد مختلف زندگی مورد توجه قرار دهند.
وی در خصوص روش ارزیابی اثربخشی آموزش بازی‌محور بیان می‌کند: با آزمون‌هایی که از دانش‌آموزان گرفته می‌شود، می‌توان سطح یادگیری و اثربخشی روش آموزش بازی‌محور را سنجید و مورد بررسی قرار داد، چراکه عمق فهم و درک مطالب درسی توسط دانش‌آموزان با این روش در پاسخگویی دانش‌آموزان به سوالات درسی قابل مشاهده است.
این برنامه‌نویس و طراح بازی با بیان راهکاری برای توسعه مدارس بازی‌محور اظهار می‌کند: باید بخش‌هایی از محتوای کتب درسی مدارس به صورت بازی‌محور تألیف شود، همچنین آموزش‌های لازم در خصوص سبک آموزش بازی‌محور به معلمان و دانشجو معلمان ارائه شود تا بتوانند در اجرایی کردن این سبک از آموزش عملکرد خوبی داشته و شاهد تأثیر آن بر فرایند یادگیری دانش‌آموزان باشند.
آموزش بازی محور، نقطه مشترک خواسته‌های معلم و دانش‌آموز / در آموزش بازی‌محور نباید افراط و تفریط کرد
حجت‌الاسلام حسین ناصری، معلم و طراح و مدل‌ساز بازی در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو اظهار می‌کند: معلم و مدرسه از دانش‌آموزان انتظار دارند تا خوب به درس گوش فرا دهند و نمرات خوبی در امتحانات کسب کنند، از طرفی دانش‌آموزان از معلم و مدرسه انتظار آزادی بیشتر برای بازی کردن و پرداختن به فعالیت‌های غیررسمی یا نیمه‌رسمی را در کلاس دارند، به همین سبب به هنگام تعطیلی مدارس، دانش‌آموزان با شوق فراوانی از مدرسه به سمت خانه‌هایشان راهی می‌شوند.
وی با بیان اینکه در مدارس بازی‌محور سعی شده است که خواسته معلم و انتظارات دانش‌آموزان در یک بازه مشترکی به نام درس‌های بازی‌محور جمع شود، می‌افزاید: با روش آموزش بازی‌محور در مدارس معلم و دانش‌آموزان به خواسته‌ها و انتظارات خود دست پیدا می‌کنند، اما باید توجه داشت که نباید در بازی‌کردن افراط یا تفریط شود تا به آموزش مطالب درسی خدشه‌ای وارد نشود.
پژوهشگر حوزه تربیت و بازی در خصوص اینکه آموزش بازی‌محور سبب تقویت انگیزه‌هایی درونی در دانش‌آموزان می‌شود، ادامه می‌دهد: آموزش بازی‌محور ممکن است سبب تقویت مهارت دانش‌آموزان نشود، اما آنچه در این سبک‌های آموزشی مورد توجه خواهد بود، این است که انگیزه‌های درونی دانش‌آموز کودک و نوجوان برانگیخته می‌شود و این سبک آموزش باب میل هر دانش‌آموزی است.
حجت‌الاسلام ناصری عنوان می‌کند: وقتی با این سبک آموزشی با دانش‌آموز برخورد کردیم، می‌توانیم در بهترین حالت مطالب درسی را به دانش‌آموزان انتقال دهیم و کمتر از ابزاری مانند تنبیه و وعده دادن به آن‌ها استفاده کنیم.
وی اضافه می‌کند: برای مثال در درس تاریخ از دانش‌آموز می‌خواهیم که با دوران صفویه آشنا شود، در سبک آموزش سنتی معلم به‌صورت شفاهی مطلب درسی موردنظر را تدریس می‌کند و از دانش‌آموزان امتحان می‌گیرد تا سطح یادگیری آن‌ها را متوجه شود، اما در قالب درس‌نامه بازی‌محور دانش‌آموز با فضای بازی درگیر می‌شود و به سبب میل و رغبت درونی به بازی کردن ادامه می‌دهد و می‌تواند در موضوعی که شاید برای او ناخوشایند باشد، بدون توضیحات معلم محتوای مورد نظر را فراگیرد.
درک ضرورت آموزش بازی‌محور، اولین قدم برای توسعه این سبک آموزش است
این معلم و پژوهشگر حوزه تربیت و بازی در خصوص اینکه آیا سبک آموزش بازی‌محور مناسب تمام دانش‌آموزان است یا خیر، خاطرنشان می‌کند: بازی کردن برای همگان جذاب است و طبق نظر روان‌شناسان و جامعه‌شناسان کودکی که بازی نکند، دچار نقص یا اختلال است و باید برای تشخیص به متخصص مراجعه کند.
حجت‌الاسلام ناصری در خصوص اثربخش بودن سبک آموزش بازی‌محور با بیان اینکه مطالب درسی نباید به ذهن دانش‌آموز تزریق شود، بلکه باید توسط او فهمیده شود، می‌افزاید: در سبک آموزش بازی‌محور، مطالب به صورت مفهومی به دانش‌آموزان منتقل می‌شود و آن‌ها مطالب را به‌صورت عمیق درک می‌کنند و در امتحاناتی که به سبک بازی‌محور طراحی شده است، می‌توانند در پاسخ به سوالات همان مفاهیم و محتواهای درسی را بیان کنند.
وی تصریح می‌کند: اجرا کردن بازی در مدرسه نیاز به تخصص و مهارت ویژه‌ای توسط معلم و دیگر عوامل آموزشی و پرورشی مدرسه دارد، به همین سبب نیاز است در مدارس بازی‌محور، معلمان با آگاهی و دانش کافی در زمینه بازی، درس‌نامه‌های بازی‌محور داشته باشند و بتوانند به خوبی بازی‌های گوناگون را اجرا کنند تا هدایت کلاس را در اختیار گیرند و به هدف مطلوب از آموزش بازی‌محور دست یابند.
این طراح و مدل‌ساز بازی با اشاره به اینکه سبک بازی‌محور نباید به‌طور کامل جایگزین سبک آموزش سنتی شود، می‌گوید: درس‌نامه بازی‌محور یکی از قالب‌هایی است که دانش‌آموز در مدرسه به آن نیاز دارد، اما این بدان معنا نیست که این سبک آموزشی به‌طور کامل جایگزین روش سنتی شود و تمام محتواها در قالب بازی به دانش‌آموز آموزش داده شود؛ روش تعامل و گفت‌وگو محوری نباید ترک شود و باید روش بازی محور در کنار روش‌های سنتی قرار بگیرد.
حجت‌الاسلام ناصری با بیان اینکه اولین و مهم‌ترین قدم برای توسعه سبک آموزش بازی‌محور درک ضرورت آن است، عنوان می‌کند: معلمان باید درک کنند که برای جای گرفتن در ذهن دانش‌آموز و انتقال هرچه بهتر محتواهای آموزشی باید از روش بازی‌محور در آموزش کتب درسی استفاده کنند.
بر این اساس، سبک آموزشی بازی محور که سبکی نوین در عرصه آموزش در مدارس است، برای تدریس بعضی دروس بسیاری کارآمد است و دانش‌آموز با این روش بسیاری از دروس را بهتر می‌آموزد، اما مهم است که معلم به اصول تدریس به سبک آموزش بازی محور آگاه باشد تا بتواند به نتیجه مطلوب برسد، همچنین این روش تنها در بعضی موارد نتیجه بخش است و نباید به طور کلی جایگزین روش تدریس سنتی شود.
