به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، رسانه، عضو جداناپذیری است که امروزه همه مردم از کودک تا بزرگسال را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ رسانه هم می‌تواند مانند یک معلم موجب افزایش آگاهی شود و هم می‌تواند مثل یک موجود شرور، آسیب‌های جبران‌ناپذیری به وجود آورد و در این مسیر، امروزه برخلاف عصر سنت، رسانه‌های نوین در تمام زوایای زندگی حضور چشمگیر و مؤثری دارند، به‌گونه‌ای که حتی می‌توان ادعا کرد بدون بهره‌گیری از آن‌ها، زندگی مختل می‌شود.
روند تکاملی تکنولوژی در مسیر تکامل زندگی بشری، قابل تحلیل است؛ نیاز انسان از طرفی و حس کمال‌جویی او از طرفی دیگر، موجب پیشرفت تکنولوژی شده و در این مسیر، فناوری به ویژه فناوری رسانه، مانند سایر مصنوعات بشری تیغی دو لبه است و بستگی دارد که چگونه به کار گرفته شود.
در این میان نقش رسانه‌های خبری نیز قابل انکار نیست؛ بی‌گمان در مورد همه مسائل جهان، بزرگ‌ترین رسالت اطلاع‌رسانی بر دوش رسانه‌های جمعی است چرا که امروزه رسانه‌ها با درنوردیدن مرزهای جغرافیایی، فرهنگی و سیاسی، هویت انسان معاصر را تحت تأثیر قرار داده‌اند، به طوری که می‌توان هویت انسان مدرن را هویت رسانه‌ای نام گذاشت؛ افزایش نقش وسایل نوین ارتباط جمعی در بخش‌های مختلف زندگی بشری سبب شده است که از آن‌ها در زمینه‌های گوناگون استفاده شود؛ رسانه‌ها همان‌گونه که در ایجاد تحکیم و نقاط قوت سهم بسزایی دارند، گاهی در تضعیف پایه‌های اصلی جامعه نیز مؤثرند.
یکی از مهم‌ترین ویژگی رسانه‌ها آن است که بر خلاف مدرسه و دیگر نهادها و ارکان حیات انسانی، امری فراگیر هستند یعنی ویژگی اصلی رسانه‌ها «همه جا» بودن آن‌هاست؛ آن‌ها می‌توانند یک کلاس بی دیوار با میلیاردها شنونده تشکیل دهند و در این مسیر وظیفه حراست از محیط را نیز بر عهده دارند؛ آن‌ها باید با ایجاد همبستگی میان اجزای جامعه، در پاسخ به نیازهای محیطی، مسئولیت انتقال میراث اجتماعی از نسلی به نسل دیگر را برعهده گیرند.
رسانه‌ها هم می‌توانند حرکت، پویایی و نشاط را تقویت و تولید کنند و هم رخوت، تنبلی و سستی را؛ از یک‌سو احساس عاطفی، محبت و صداقت را برمی‌انگیزند و از سوی دیگر، احساس زشتی، دشمنی، بی‌اعتمادی، دروغ و خشونت را زنده می‌کنند، اما در این میان، نکته قابل توجه آن است همان‌طور که یک سوارکار پیش از رفتن به میدان مسابقه ویژگی‌های اسبی که سوار بر آن می‌شود را می‌شناسد و تمام تکنیک‌های کنترل روی آن را یاد می‌گیرد، نیاز است که همه ما با رسانه و تکنیک‌های آن آشنا شویم تا این اسب سرکش، ما را به هر جا که خودش می‌خواهد، نبرد.
خبرنویسی با هوش مصنوعی، از چالش‌های عرصه رسانه است
در این عرصه رویدادها و اتفاقات قابل توجهی برای ارتباط بیشتر میان مردم و رسانه پدید آمده است تا عامه مردم با قرار گرفتن در دل رسانه، با کارکردها و نحوه تعامل بیشتر با این عنصر آشنا شوند و یکی از این بسترها، نمایشگاه رسانه‌ها است؛ احسان حامدمقدم، مدیر اجرایی نمایشگاه رسانه‌های ایران درباره جزئیات این نمایشگاه به خبرنگار مجله آرونو اظهار می‌کند: در این نمایشگاه، به غیر از بخش اصلی که حضور رسانه‌های مکتوب و برخط است، پنج بخش دیگر هم طراحی کردیم که یک بخش آن نوآوری و فناوری‌های نوین است؛ این بخش با هماهنگی و حمایت معاونت علمی فناوری ریاست‌جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی با هدف حضور این شرکت‌ها در نمایشگاه اجرا شده است تا آخرین دستاوردهای حوزه فناوری نوین را ارائه کند، همچنین با توجه به اینکه یک درصد از سهم شرکت خلاق و دانش‌بنیان کشور به فعالان حوزه رسانه مربوط می‌شود، باید بتوانیم بستری را فراهم کنیم که آن‌ها سهم بیشتری داشته باشند.
وی اضافه می‌کند: دو چالش ویژه در قسمت نوآوری و فناوری داریم که یکی از آن‌ها چالش خبرنویسی به کمک هوش مصنوعی و دومی، تصویرپردازی آینده رسانه و ایران به کمک هوش مصنوعی است.
مدیر اجرایی نمایشگاه رسانه‌های ایران با اشاره به نقش‌آفرینی رسانه‌ها در میان تمام گروه‌های جامعه به‌ویژه کودکان ادامه می‌دهد: از دیگر بخش‌های نمایشگاه، بخش کودک و رسانه است که با هدف افزایش سواد و تربیت رسانه‌ای کودکان، ایجاد قدرت تحلیل در آن‌ها در کنار آموزش تولید محتوا، طراحی شده است؛ این بخش دارای شش قسمت شامل استیج است که محور اصلی است و همراه با برنامه‌های شاد و مورد علاقه کودکان است؛ علاوه بر این، غرفه‌های متحرک‌سازی، عکاسی و رویدادها هم وجود دارد که کودکان به همراه خانواده در آن حضور پیدا می‌کنند و به دیدن فیلم، انیمیشن یا بازی در کنار افرادی که در نشست‌ها شرکت می‌کنند می‌پردازند تا فضا را برای کودکان تبیین کنند و با خانواده‌ها نیز وارد تعامل شوند و بتوانند در این حوزه فرهنگ‌سازی کنند.
حامدمقدم می‌گوید: غرفه بعدی برای کودکان نمایش خلاق است که در آن چندین نمایش مخصوص کودک و رسانه تدارک دیده‌ایم و به صورت روزانه برگزار می‌شود؛ همچنین غرفه انیمیشن و بازی، غرفه دیگری است که کودکان بتوانند با ابزار در بازی‌ها آشنا شوند و بتوانیم برای خانواده‌ها استانداردهای بازی و موارد دیگر مرتبط با این حوزه را بیان کنیم؛ غرفه بعدی، غرفه رسانه‌ها و تولید پادکست است که علاوه بر آموزش این حوزه به کودکان، به خروجی نیز منجر می‌شود و خودشان نیز می‌توانند به تولید پادکست بپردازند.
وی یادآوری می‌کند: بخش دیگر، بخش نشست‌ها است که در آن تدارک برگزاری ۸۰ نشست ویژه در نمایشگاه را دیده‌ایم که ۴۰ تا از آن‌ها نشست‌های تخصصی با حضور استادان و پیشکسوتان حوزه ارتباطات و روزنامه‌نگاری است؛ در کنار این موارد کارگاه آموزشی تخصصی چهارروزه‌ای نیز برگزار می‌شود که پس از آن گواهی روزنامه‌نگاری نوین در نمایشگاه برای شرکت‌کنندگانی که در چهار کارگاه شرکت کرده‌اند، صادر می‌شود، همچنین تجربه نگاری روزنامه‌نگاران و چندین رونمایی کتاب در حوزه ارتباطات و روزنامه‌نگاری هم داریم که به بحث‌های نظری و مسائل مختلف این حوزه‌ها پرداخته می‌شود.
مدیر اجرایی نمایشگاه رسانه‌های ایران با اشاره به در پیش بودن انتخابات نیز خاطرنشان می‌کند: حدود ۴۰ نشست در بخش ویژه‌ای که برای این نشست‌ها و مناظرات سیاسی در نظر گرفته‌ایم، همچنین برگزاری نشست‌های خبری مسئولان اجرایی کشور نیز جزو برنامه‌هایی است که تدارک دیده‌ایم و طبق برنامه‌ریزی، چندین نشست خبری و مطبوعاتی در نمایشگاه برگزار خواهد شد؛ نشست‌های بعدی نشست‌های تخصصی و عمومی بخش بین‌الملل است.
نمایشگاه رسانه‌ها، عرصه‌ای برای هم‌افزایی میان خانواده و رسانه
حامدمقدم با بیان اینکه بخش دیگری به نام کافه رسانه نیز وجود دارد که نگاه ویژه‌ای به انسان رسانه‌ها شده است، ادامه می‌دهد: فضایی شبیه کافی‌شاپ برای نشست و دورهمی انسان‌رسانه‌ها و افرادی که فارغ از هرگونه وابستگی به رسانه عمل می‌کنند و یک رسانه فردمحور دارند، ایجاد شده است تا بتوانیم آن‌ها را دورهم جمع کنیم، همچنین برنامه‌های متعددی از جمله انتقال تجربه برای آن‌ها تدارک دیده‌ایم که انسان‌رسانه‌ها بتوانند به انتقال تجربه، گفت‌وگو و تعامل با یکدیگر بپردازند.
وی با اشاره به اینکه بخش بعدی بخش بین‌الملل است که نگاه ویژه‌ای به موضوع غزه دارد، تصریح می‌کند: فضای بزرگی به‌عنوان سرای غزه با حضور ۱۲ رسانه طراحی شده است که در حوزه رسانه که حضور پیدا می‌کنند و برنامه‌های خود را تبیین می‌کنند؛ همچنین نشست‌های تخصصی و عمومی بخش بین‌الملل نیز در این قسمت به انجام می‌رسد.
مدیر اجرایی نمایشگاه رسانه‌های ایران با بیان دستاوردهای این نمایشگاه خاطرنشان می‌کند: چون فضای حضور هم‌زمان مشارکت همه رسانه‌ها در یک فضای تعاملی چند روزه مهیا شده است، این دوره هم‌افزایی ویژه‌ای برای اهالی رسانه ایجاد خواهد کرد و با وجود بخش‌های ویژه دیگری که ذکر شد، این محتوا برای عموم مردم مفید خواهد بود؛ خانواده‌ها می‌توانند ضمن حضور در نمایشگاه، با شرکت در بخش‌های ویژه آورده‌ای برای خود داشته باشند.
حامدمقدم با بیان اینکه شعار جشنواره، «نجستم همیشه جز از راستی» است، می‌گوید: به غیر از برگزاری نمایشگاه مطبوعاتی، جشنواره رسانه‌های ایران در مرداد را با همین شعار داشتیم و همه رویدادهای رسانه‌ای خود را بر اساس این شعار جلو خواهیم برد تا سرلوحه همه افراد به‌خصوص مطبوعات و رسانه قرار بگیرد.
سواد رسانه‌ای، لازمه زیست در دنیای امروز
زمانی که موضوع رسانه و کارکردهای آن مطرح می‌شود، یکی از مهم‌ترین الزامات «سواد رسانه‌ای» است و همان‌طور که بیان شد، نمایشگاه رسانه‌ها نیز برنامه‌ای ویژه برای این امر در نظر گرفته است؛ امروز در دنیایی زندگی می‌کنیم که خواه ناخواه در شرایط اشباع رسانه‌ای قرار داریم، چراکه فضای پیرامون ما سرشار از اطلاعات است و در این مسیر همه افراد نیاز دارند که در انتخاب‌هایشان بیشتر دقت کنند، درست مانند آنچه مردم در مورد تغذیه خودشان عمل می‌کنند.
مردم اکنون باسوادتر شده‌اند، مراقب هستند که در غذایی که مصرف می‌کنند میزان کلسترول، ویتامین یا مواد دیگر کافی باشد؛ در فضای رسانه‌ای هم باید دانست چه مقدار باید در معرض رسانه‌های مختلف اعم از دیداری، شنیداری و نوشتاری بود و چه چیزهایی را از آن‌ها برداشت؛ بر همین اساس لیلا وصالی، دکترای علوم ارتباطات و معاون آموزش انجمن سوادرسانه‌ای ایران نیز سواد رسانه‌ای را به عنوان یکی از سوادهای دوازده‌گانه که یونسکو از آن نام می‌برد معرفی می‌کند و آن را از واجبات زندگی امروز هر فردی می‌داند و اظهار می‌کند: اگر خانواده‌ها به‌درستی بدانند که چه چیزی از رسانه‌ها می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا به اهدافشان برسند و چه چیزی می‌تواند باعث مخاطره آن‌ها شود، بسیار مؤثر خواهد بود؛ در خانواده، موضوع کودکان می‌تواند بحث جداگانه‌ای باشد که والدگری رسانه را با خود مطرح می‌کند، بنابراین اگر والدین ندانند برای فرزندان خود چه خوراک رسانه‌ای مناسبی فراهم کنند و چگونه آن‌ها را از آسیب‌ها مصون کنند، حتماً با مشکلات جدی مواجه می‌شوند؛ بنابراین دنیای رسانه‌ای شده امروز، نیازمند سواد رسانه‌ای است.
وی ادامه می‌دهد: در دنیایی که رسانه‌ها به شدت هوشمند هستند و نسل جدید نیز نسل بسیار هوشمندی است، می‌طلبد که حتماً آموزش‌ها و آگاهی‌های بسیار بیشتری برای هدایت رسانه‌ای فرزندان خود داشته باشیم، اما در این مسیر درس سواد رسانه‌ای کافی نخواهد بود زیرا تربیت رسانه‌ای کودکان از بدو تولد شروع می‌شود؛ امروز با بسیاری از آسیب‌ها و گزارش‌هایی مواجه هستیم که به سنین دو سال و سه سال رسیده است و حتی پیش‌بینی می‌شود که این آسیب‌ها ممکن است به سنین زیر شش ماه برگردد، بنابراین اولین کسی که در ایجاد فرهنگ رسانه‌ای کودک مؤثر است، پدر و مادر هستند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان می‌کند: آموزش در بحث والدگری رسانه‌ای و چگونگی هدایت فرزندان در مصرف درست رسانه می‌تواند یکی از مهم‌ترین موضوعات سواد رسانه‌ای در بحث خانواده، کودک و فضای مجازی باشد؛ در واقع خود کودک نیز لازم است به محض رسیدن به سن تشخیص و استفاده مستقل از رسانه، حتماً در معرض آموزش‌های سواد رسانه‌ای قرار بگیرد و این می‌تواند در کنار سایر دروس در مدرسه، آموزش‌های مجازی در اینترنت یا لوح‌های فشرده مورد استفاده قرار گیرد.
وصالی ادامه می‌دهد: قدمت سواد رسانه‌ای در دنیا به بیش از ۸۰ سال قبل برمی‌گردد که ما به‌تازگی آن را آغاز کرده‌ایم؛ مسلم است که در کشورهای پیشتاز و سرآمد در آموزش سواد رسانه‌ای، می‌تواند تجربه‌های خوبی وجود داشته باشد؛ یکی از موضوعات اساسی سواد رسانه حاکمیت و مدیریت رسانه‌ها است که در حوزه کاری سیاست‌گذاران و مدیران محسوب می‌شود.
وی با اشاره به تجربیات سایر کشورها تشریح می‌کند: در آلمان، کودکان از بدو تولد، یک آی‌پی متصل به سازمان ثبت احوال پیدا می‌کنند و این باعث می‌شود که زمان استفاده از رسانه‌ها، خوداظهاری درباره اسم، سن، جنس و هویت آن‌ها مطرح نباشد و بتوانند با یک هویت کاملاً مشخص وارد رسانه شوند؛ همین امر موجب می‌شود که بسیار از آسیب‌های این فضا کم‌تر شود، بنابراین داشتن هویت مشخص و کنترلی که در استفاده از رسانه‌ها و سایت‌های مجاز برای کودک و نوجوان به صورت کلی و عمومی وجود دارد، می‌تواند بسیاری از دغدغه‌های خانواده‌ها را کاهش دهد.
معاون آموزش انجمن سوادرسانه‌ای ایران ادامه می‌دهد: کودکان در بسیاری از کشورها تا قبل از ۱۳ سال مجاز به استفاده از شبکه‌های اجتماعی نیستند و وبگاه‌ها و پیام‌رسان‌هایی که مناسب سن کودک نباشد، از دسترس آن‌ها خارج می‌شود؛ بنابراین بسیاری از دغدغه‌های والدین درباره اینکه فرزندشان در تنهایی خود چه صفحه‌هایی را تماشا می‌کند، حل می‌شود. در کشورهایی که این امر را با مدیریت رسانه‌ای درست، حل کرده‌اند و اجازه دسترسی به وبگاه‌های غیرمجاز برای کودکان و نوجوانان داده نمی‌شود، خانواده‌ها احساس فراغت بیشتری دارند و برای انجام مدیریت صحیح درباره این موضوع تنش کم‌تری را با فرزندشان تجربه کنند.
نمایشگاه رسانه‌ها، فرصتی برای قیاس فعالان این عرصه
یکی از نکات مؤثر در آموزش هرچه بیشتر سواد رسانه‌ای، تعامل بیشتر با این فضا است و در این میان همان‌طور که عنوان شد، برگزاری رویدادهایی از جمله نمایشگاه رسانه‌ها، باعث ایجاد فضایی برای حضور هم‌زمان رسانه‌ها و گروه‌های مختلف مردم می‌شود تا در یک فضای تعاملی به فهمی مشترک از فضای رسانه برسند؛ بر همین اساس امیرعباس تقی‌پور، کارشناس علوم ارتباطات نیز معتقد است که برگزاری هر رویدادی که بتواند باعث آشنایی بیشتر مردم با کارکردها، اهداف و برنامه‌هایی که فعالان و دست‌اندرکاران آن حوزه دارند شود، مفید است و در ادامه اظهار می‌کند: البته حوزه رسانه‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار هستند به دلیل اینکه در تمام ابعاد زندگی انسان‌های امروزی ایفای نقش می‌کنند و با بازنمایی آنچه اتفاق می‌افتد و اهدافی که خودشان دنبال می‌کنند، افکار عمومی را جهت می‌دهند، بنابراین هرچقدر بتوانیم رویدادها و نمایشگاه‌هایی را برگزار کنیم که موجب آشنایی بیشتر مردم با رسانه‌ها و کارکردهای آن‌ها شود، به‌طور قطع اقدام مفیدی است.
وی درباره دستاورد این نمایشگاه‌ها برای رسانه‌ها خاطرنشان می‌کند: در این رویدادها رسانه‌ها از امکان قیاس برخوردار می‌شوند، البته فقط نمایشگاه این شرایط را مهیا نمی‌کند و تنها یکی از موقعیت‌هایی است که رسانه‌ها بتوانند نظرات مردم درباره خودشان را جویا و جایگاه خود را متوجه شوند، همچنین در قیاس با رسانه‌های دیگر، جایگاه خود را ببینند و بفهمند که چطور باید نقاط ضعف را به نقاط قوت تبدیل کرد.
کارشناس ارتباطات ادامه می‌دهد: نمایشگاه مکانی است که رسانه‌ها خواسته‌های خود را هم به مردم و هم به مسئولان منتقل کنند به‌ویژه رسانه‌های مکتوب که با توسعه رسانه‌های مجازی، از مشکلات بیشتری رنج می‌برند؛ چنین نمایشگاهی با جلب توجه افکار عمومی و مسئولان می‌تواند برای رسانه‌ها فواید زیادی داشته باشند، از سویی نمایشگاه می‌تواند زمینه‌های توجه به سواد رسانه‌ای را فراهم کند، اما موضوع سواد رسانه‌ای یک ضرورت تمام است که همه باید مورد توجه قرار دهند و در چنین نمایشگاهی فقط می‌توان ضرورت آن را بیان کرد.
تقی‌پور با بیان اینکه در سواد رسانه‌ای مهم‌ترین مسئولیت به دوش خود افراد است، اضافه می‌کند: ما به‌عنوان افرادی که در یک جامعه زندگی می‌کنیم، همان‌طور که ملزم هستیم سوادهای گوناگون را یاد بگیریم، با توجه به فراگیری رسانه‌ها و نقشی که در زندگی ما بازی می‌کنند؛ نباید مسئولیت یادگیری سواد رسانه‌ای را نیز از دوش خودمان برداریم، بلکه باید خودمان به عنوان اولین کسی که مسئول ارتقا سواد رسانه‌ای است بپذیریم و به دنبال ارتقای دانش خود باشیم.
وی ادامه می‌دهد: با این حال طبیعی است که بعد از افراد، نهادهای اجتماعی مثل مدارس، مسجد، دانشگاه‌ها و تمام نهادهایی که جنبه آموزشی و پرورشی دارند، حتی سازمان‌ها و وزارت‌خانه‌ها در قبال همکاران خود وظیفه دارند در جهت ارتقای سواد رسانه‌ای آن‌ها تلاش کنند.
به گزارش مجله آرونو، در عصر کنونی که رسانه و خبر حرف اول را می‌زند و مردم در احاطه اخبار مختلف هستند، برگزاری نمایشگاه رسانه‌ها بسیار مهم است؛ چرا که به بهتر دیده شدن رسانه‌ها و ارتباط بیشتر آن‌ها با مردم کمک می‌کند؛ در این مسیر باید به این نکته توجه داشت که چنین بستری تنها محدود به حضور اهالی این عرصه نخواهد بود و حتی می‌توان گفت برای دیگر مردم جامعه نیز ضروری و حتی مهم‌تر است؛ فضای هر نمایشگاه از جمله نمایشگاه رسانه‌ها و رفت و آمدهایی که در آن صورت می‌گیرد، پویایی بسیاری دارد و در بازه‌ای که عده‌ای تصور می‌کنند رسانه‌های داخلی رونق گذشته را ندارند و اعتماد مردم را از دست داده‌اند، این موضوع نشان داده خواهد شد که رسانه‌ها همچنان در رأس قرار دارند و نمی‌توان حضور و تأثیر آن‌ها را کتمان کرد.
