به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، در فرهنگ اسلامی، خانواده نه‌تنها محل رشد جسمی کودک است، بلکه بستر اصلی شکل‌گیری شخصیت، ایمان و اخلاق او است و پیامبر اکرم (ص) به عنوان الگوی کامل انسانیت، در رفتار با کودکان و خانواده، چنان لطافت و دقتی به خرج می‌دادند که هر حرکت ایشان حامل پیامی تربیتی بود و یکی از مهم‌ترین اصول تربیت از نگاه ایشان، مهرورزی و آرامش‌بخشی به فرزند است.
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً أَعَانَ وَلَدَهُ عَلَی بِرِّهِ، یَعْنِی: بِالإِحْسَانِ إِلَیْهِ، وَالتَّأَلُّفِ لَهُ، وَتَعْلِیمِهِ، وَتَأْدِیبِهِ»
(خداوند رحمت کند بنده‌ای را که فرزندش را بر نیکی کردن یاری دهد؛ یعنی با نیکی به او، انس گرفتن با او، آموزش دادن و ادب کردنش.)
در این حدیث، پیامبر (ص) چهار عنصر کلیدی تربیت شامل احسان (نیکی کردن)، تألف (انس و محبت)، تعلیم (آموزش) و تأدیب (ادب‌آموزی) را بیان می‌کنند که این موارد نه‌تنها ابزارهای تربیتی است، بلکه راه‌هایی برای ایجاد پیوند عاطفی و اخلاقی میان والد و فرزند هستند.
احسان و نیکی به فرزند به چه معنا است؟
نیکی کردن به فرزند، فقط به معنای تأمین نیازهای مادی نیست، بلکه شامل احترام، توجه و محبت واقعی است؛ وقتی کودک احساس کند که مورد محبت و احترام قرار گرفته، اعتماد به نفس او شکوفا می‌شود و آمادگی بیشتری برای پذیرش تربیت دارد.
تألف؛ ایجاد انس و آرامش در رابطه با فرزند
تألف به معنای ایجاد انس و آرامش در رابطه با فرزند است و این یعنی والدین باید فضایی امن و صمیمی بسازند تا کودک بتواند احساسات خود را بیان کند؛ پیامبر (ص) خود با کودکان بازی می‌کردند، آنها را در آغوش می‌گرفتند و با آنها هم‌صحبت می‌شدند و این رفتارها نه از سر تفنن، بلکه از عمق تربیت الهی سرچشمه می‌گرفت.
آموزش به معنای پرورش عقل، روح و اخلاق کودک است
آموزش در اسلام فقط انتقال اطلاعات نیست، بلکه پرورش عقل، روح و اخلاق کودک است؛ پیامبر (ص) با زبان نرم و مثال‌های ساده، مفاهیم عمیق را به کودکان منتقل می‌کردند و آموزش باید با محبت همراه باشد تا کودک نه از ترس، بلکه از علاقه یاد بگیرد.
ادب‌آموزی به کودک در سیره پیامبر (ص)
تأدیب در این حدیث به معنای ادب‌آموزی است و پیامبر (ص) هرگز کودکی را با خشونت ادب نمی‌کردند، بلکه با رفتار خود، الگو می‌ساختند؛ در واقع ادب یعنی یاد دادن احترام، مسئولیت‌پذیری و رفتار درست، نه تحمیل ترس و اطاعت کورکورانه.
نقش والدین در هدایت اخلاقی فرزندان
این حدیث نشان می‌دهد که والدین فقط مسئول تأمین نیستند، بلکه مربیانی الهی هستند و اگر والدین با فرزند خود انس بگیرند، به او نیکی کنند، آموزش دهند و ادب بیاموزند، در واقع او را بر نیکی کردن یاری داده‌اند و این یعنی تربیت، مشارکتی است.
تربیت موفق، برآمده از محبت و آرامش است
پیامبر (ص) در این حدیث، تربیت را از زاویه‌ای انسانی و عاطفی نگاه کرده‌اند؛ تربیت موفق، از دل محبت و آرامش می‌جوشد و کودکانی که در فضای مهر و انس رشد می‌کنند، نه‌تنها اخلاق‌مدارتر هستند، بلکه در آینده نیز مهرورزتر و مسئول‌تر خواهند بود.
تربیت با عشق، همان چیزی است که پیامبر اکرم (ص) به زیبایی آن را آموختند
این حدیث، نقشه راهی برای تربیت فرزند در اسلام با نیکی، محبت، آموزش و ادب است و اگر والدین این چهار اصل را در زندگی خانوادگی جاری کنند، فرزندان آنها نه‌تنها نیکوکار خواهند شد، بلکه خود حامل مهر و آرامش در جامعه خواهند بود و تربیت با عشق، همان چیزی است که پیامبر اکرم (ص) به زیبایی آن را به ما آموختند.
درس‌هایی از پیامبر (ص) برای امروز
پیامبر اسلام (ص) در قرآن کریم با عنوان «رحمةً للعالمین» معرفی شده‌اند که این لقب به معنای رحمتی برای همه جهانیان است و این رحمت نه‌تنها در دعوت به ایمان، بلکه در رفتار روزمره ایشان با کودکان، خانواده و حتی دشمنان جلوه‌گر بود.
ایشان با چنان لطافت و فروتنی با کودکان برخورد می‌کردند که آنان بی‌هیچ ترسی به سوی ایشان می‌دویدند و در آغوش ایشان آرام می‌گرفتند و این رفتارها نشان می‌دهد که تربیت در نگاه پیامبر، از دل محبت و احترام می‌جوشد.
رسول خدا (ص) نه‌تنها پیام‌آور وحی بودند، بلکه با رفتار خود، درس زندگی می‌دادند، ایشان با بازی، گفت‌وگو و تشویق، روح کودکان را پرورش می‌دادند و در خانه، با همسران و فرزندان خود با نرمی و احترام رفتار می‌کردند و در تربیت، صبر و محبت را اصل قرار می‌دادند.
از این حدیث و شخصیت پیامبر (ص) می‌آموزیم که تربیت فرزند، تنها با دستور دادن و کنترل ممکن نیست، بلکه باید با مهر، انس، آموزش و ادب‌آموزی همراه باشد و والدینی که با فرزند خود همدل هستند، نه‌تنها رابطه‌ای سالم می‌سازند، بلکه آینده‌ای روشن برای جامعه رقم می‌زنند.
