به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، بیماری‌های روان‌تنی به عنوان اختلالاتی شناخته می‌شود که منشأ آنها در روان است، اما تأثیرات آن در جسم ظاهر می‌شود و برخلاف طب نوین که بیشتر به علائم جسمی و روانی به‌صورت جداگانه نگاه می‌کند، طب سنتی دیدگاهی کل‌نگر دارد و جسم و روان را دو وجه از یک کل می‌داند؛ در این دیدگاه، برهم خوردن تعادل مزاجی می‌تواند روان و جسم را دچار اختلال کند و درمان باید بر بازگرداندن این تعادل متمرکز باشد.
یکی از پایه‌های درمان در طب سنتی، شناخت مزاج فرد است؛ مزاج‌ها شامل صفراوی، دموی، بلغمی و سوداوی است که هر یک ویژگی‌های روانی و جسمی خاصی دارد، به عنوان مثال افراد سوداوی بیشتر مستعد افسردگی، وسواس و اضطراب هستند، در حالی که افراد صفراوی ممکن است دچار بی‌قراری، عصبانیت و بی‌خوابی شوند و درمان بیماری‌های روان‌تنی در طب سنتی با اصلاح مزاج آغاز می‌شود که شامل تغییر در تغذیه، سبک زندگی و استفاده از گیاهان دارویی مناسب است.
گیاهان دارویی نقش مهمی در آرام‌سازی روان و تقویت اعصاب دارد و گیاهانی مانند سنبل‌الطیب، گل گاوزبان، بادرنجبویه و اسطوخودوس از جمله داروهای طبیعی است که در طب سنتی برای درمان اضطراب، افسردگی و اختلالات خواب توصیه می‌شود، این گیاهان به طور معمول با طبع گرم و تر، به تعادل مزاج‌های سرد و خشک کمک می‌کند و باعث آرامش ذهن و بدن می‌شود و مصرف آنها به‌صورت دمنوش، روغن یا رایحه‌درمانی می‌تواند تأثیرات قابل توجهی داشته باشد.
در کنار گیاهان دارویی، اصلاح تغذیه نیز بخش مهمی از درمان است؛ طب سنتی توصیه می‌کند که افراد بر اساس مزاج خود غذا بخورند تا از بروز اختلالات روان‌تنی جلوگیری شود، به عنوان مثال فرد سوداوی باید از غذاهای گرم و تر استفاده و از غذاهای سرد و خشک پرهیز کند و این اصلاح تغذیه‌ای نه‌تنها به تعادل جسمی کمک می‌کند، بلکه خلق‌وخو و حالات روانی فرد را نیز متعادل می‌سازد.
روش‌هایی مانند حجامت، فصد، ماساژ با روغن‌های گیاهی و استفاده از بخورات نیز در طب سنتی برای درمان بیماری‌های روان‌تنی کاربرد دارد و این روش‌ها با پاک‌سازی بدن از مواد زائد، بهبود گردش خون و آرام‌سازی اعصاب، به کاهش علائم روانی و جسمی کمک می‌کند، البته این درمان‌ها باید با توجه به شرایط فرد و تحت نظر متخصص انجام شود تا نتیجه مطلوبی داشته باشد.
به طور کلی، طب سنتی بر اصلاح سبک زندگی تأکید دارد و خواب منظم، ورزش سبک، پرهیز از استرس، خلوت‌گزینی، مراقبه و ارتباط با طبیعت از جمله توصیه‌هایی است که به تعادل روانی کمک می‌کند؛ با توجه به نقش طب سنتی در درمان بیماری‌های روان‌تنی، دیدگاه طب سنتی نسبت به این موضوع، تأثیر مزاج بر خلق‌وخو و بیماری‌های روان‌تنی، استفاده از گیاهان دارویی، پیشگیری و درمان بیماری‌های روان‌تنی از طریق تغذیه مناسب و درمان‌های مکمل، با بهنام یوسفیان، پزشک و متخصص طب سنتی گفت‌وگویی داشتیم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید.
مجله آرونو: بیماری‌های روان‌تنی در طب سنتی چگونه تعریف می‌شود و چه تفاوتی با طب نوین دارد؟
یوسفیان: در طب سنتی، بیماری‌های روان‌تنی به اختلالاتی گفته می‌شود که منشأ آنها در روان یا ذهن است، اما تأثیرات آن در جسم ظاهر می‌شود؛ این دیدگاه با طب نوین شباهت‌هایی دارد، اما در طب سنتی، ارتباط بین روان و جسم بسیار عمیق‌تر و مبتنی بر مزاج‌ها و تعادل اخلاط چهارگانه شامل صفرا، دم، بلغم و سودا است.
در طب نوین، بیماری‌های روان‌تنی به طور معمول با استرس، اضطراب، افسردگی یا اختلالات روانی مرتبط است که باعث بروز علائم جسمی مانند دردهای مزمن، مشکلات گوارشی یا سردرد می‌شود، اما در طب سنتی، این علائم به‌عنوان نشانه‌ای از برهم خوردن تعادل مزاجی فرد تلقی می‌شود و درمان آنها نیازمند اصلاح مزاج و سبک زندگی است.
طب سنتی به جای تمرکز صرف بر علائم جسمی، به ریشه‌های روانی و مزاجی بیماری توجه دارد؛ به عنوان مثال فردی با مزاج سوداوی ممکن است بیشتر مستعد افسردگی و وسواس باشد و درمان او شامل گرم کردن مزاج، استفاده از گیاهان آرام‌بخش و اصلاح تغذیه است.
تفاوت مهم دیگر این است که طب سنتی درمان را فردمحور می‌بیند، نه بیماری‌محور، در واقع دو فرد با علائم مشابه ممکن است درمان‌های متفاوتی بسته به مزاج، سن، فصل و شرایط زندگی خود دریافت کنند.
مجله آرونو: مزاج افراد چه تأثیری در بروز بیماری‌های روان‌تنی دارد؟
یوسفیان: مزاج در طب سنتی یکی از پایه‌های اصلی شناخت شخصیت، سلامت و بیماری است؛ هر فرد دارای مزاجی خاص است که ترکیبی از گرمی، سردی، خشکی و تری است و این مزاج‌ها تأثیر مستقیمی بر واکنش‌های روانی و جسمی فرد دارند و می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌های روان‌تنی شود.
به عنوان مثال، افراد با مزاج سوداوی (سرد و خشک) به طور معمول تفکر زیاد، وسواس، اضطراب و افسردگی دارند و این افراد بیشتر در معرض بیماری‌های روان‌تنی هستند، چراکه ذهن آنها دائم درگیر است و بدن آنها واکنش‌های منفی نشان می‌دهد، اما در مقابل، افراد دموی (گرم و تر) به طور معمول خوش‌خلق‌تر و پرانرژی‌تر هستند و کمتر دچار اختلالات روان‌تنی می‌شوند.
درمان بیماری‌های روان‌تنی در طب سنتی به طور معمول با اصلاح مزاج آغاز می‌شود و برای فرد سوداوی، استفاده از غذاهای گرم و تر، گیاهان آرام‌بخش مانند سنبل‌الطیب و گل گاوزبان و پرهیز از غذاهای سرد و خشک توصیه می‌شود، همچنین داشتن سبک زندگی آرام‌تر و دوری از استرس برای این افراد ضروری است.
شناخت مزاج نه‌تنها در درمان، بلکه در پیشگیری از بیماری‌های روان‌تنی نیز نقش دارد و اگر فردی مزاج خود را بشناسد، می‌تواند با تغذیه، خواب، ورزش و رفتار مناسب، از بروز اختلالات روان‌تنی جلوگیری کند.
مجله آرونو: کدام گیاهان دارویی در طب سنتی برای درمان اضطراب و افسردگی توصیه می‌شود؟
یوسفیان: طب سنتی ایران مجموعه‌ای غنی از گیاهان دارویی دارد که برای درمان اضطراب، افسردگی و اختلالات روان‌تنی استفاده می‌شود که این گیاهان به طور معمول خاصیت آرام‌بخش، تقویت‌کننده اعصاب و متعادل‌کننده مزاج دارد.
یکی از معروف‌ترین این گیاهان، سنبل‌الطیب است که خاصیت آرام‌بخش دارد و برای درمان بی‌خوابی، اضطراب و تپش قلب ناشی از استرس استفاده می‌شود، گل گاوزبان نیز با طبع گرم و تر، برای افراد سوداوی بسیار مفید است و به کاهش افسردگی و افزایش نشاط کمک می‌کند.
اسطوخودوس یکی دیگر از گیاهان مؤثر است که هم در رایحه‌درمانی و هم به‌صورت دمنوش کاربرد دارد و این گیاه باعث آرامش ذهن، کاهش تنش‌های عصبی و بهبود خلق‌وخو می‌شود و بادرنجبویه نیز برای تقویت قلب و اعصاب و کاهش اضطراب توصیه می‌شود.
استفاده از این گیاهان باید با توجه به مزاج فرد، شدت علائم و شرایط جسمی انجام شود و در طب سنتی، ترکیب گیاهان با رژیم غذایی مناسب و اصلاح سبک زندگی، تأثیر درمانی آنها را چند برابر می‌کند.
مجله آرونو: آیا اصلاح تغذیه بر اساس مزاج می‌تواند در کاهش علائم روان‌تنی مؤثر باشد؟
یوسفیان: اصلاح تغذیه یکی از پایه‌های درمان در طب سنتی است و تأثیر قابل توجهی بر سلامت روان و جسم دارد، در واقع هر مزاج نیاز به نوع خاصی از تغذیه دارد تا تعادل اخلاط حفظ شود و علائم روان‌تنی کاهش یابد.
افراد سوداوی باید از غذاهای گرم و تر مانند خورشت‌های چرب، آش‌های مقوی، خرما، عسل و مغزها استفاده و از غذاهای سرد و خشک مانند ماست، دوغ، عدس و گوشت گاو پرهیز کنند و این تغییرات تغذیه‌ای می‌تواند به کاهش افسردگی، اضطراب و وسواس کمک کند.
افراد بلغمی (سرد و تر) باید از غذاهای گرم و خشک مانند ادویه‌جات، گوشت گوسفند، و مواد محرک استفاده و از بی‌حالی، خواب‌آلودگی و کندی ذهن رهایی پیدا کنند و در مقابل، افراد صفراوی (گرم و خشک) باید از غذاهای خنک‌کننده مثل خیار، هندوانه و لبنیات استفاده کنند تا از عصبانیت و بی‌قراری جلوگیری شود.
تغذیه در طب سنتی نه‌تنها برای درمان، بلکه برای پیشگیری از بیماری‌های روان‌تنی نیز اهمیت دارد و وقتی بدن در تعادل مزاجی باشد، ذهن نیز آرام‌تر و متعادل‌تر عمل می‌کند.
مجله آرونو: نقش حجامت و فصد در درمان اختلالات روان‌تنی چیست؟
یوسفیان: حجامت و فصد از روش‌های مهم در طب سنتی برای پاک‌سازی بدن از مواد زائد و تعادل اخلاط به شمار می‌رود که این روش‌ها علاوه بر اثرات جسمی، تأثیرات روانی قابل توجهی نیز به همراه خواهد داشت و در درمان بیماری‌های روان‌تنی کاربرد دارد.
حجامت، به‌ویژه حجامت عام (بین دو کتف)، باعث کاهش غلظت خون، بهبود گردش خون و آرامش اعصاب می‌شود و بسیاری از افراد پس از حجامت احساس سبکی، آرامش و کاهش اضطراب دارند و این روش برای افراد سوداوی و بلغمی که دچار افسردگی یا بی‌حالی هستند، بسیار مفید است.
فصد نیز با خارج کردن خون از رگ‌های خاص، به کاهش فشار روانی و جسمی کمک می‌کند، البته این روش باید تحت نظر متخصص انجام شود و برای همه افراد مناسب نیست؛ در طب سنتی، زمان انجام حجامت و فصد (مانند فصل بهار یا روزهای خاص قمری) نیز اهمیت دارد.
اگرچه این روش‌ها درمان قطعی برای اختلالات روان‌تنی نیست، اما در کنار اصلاح تغذیه، گیاهان دارویی و سبک زندگی، می‌تواند نقش مؤثری در بهبود علائم داشته باشد.
مجله آرونو: چگونه طب سنتی به تعادل بین جسم و روان کمک می‌کند؟
یوسفیان: طب سنتی ایران بر پایه تعادل بنا شده است و این تعادل بین اخلاط، مزاج، تغذیه، خواب، حرکت و حتی افکار باید برقرار باشد و این دیدگاه جامع باعث می‌شود که درمان نه‌تنها جسمی، بلکه روانی نیز باشد.
درمان‌های طب سنتی به طور معمول شامل اصلاح مزاج، تغذیه مناسب، استفاده از گیاهان دارویی، حجامت، ماساژ، رایحه‌درمانی و توصیه‌های رفتاری است که این روش‌ها به صورت همزمان روی جسم و روان اثر می‌گذارد و باعث آرامش، نشاط و تعادل فرد می‌شود.
به عنوان مثال، فردی که دچار اضطراب است، ممکن است مزاج سوداوی داشته باشد و طب سنتی با گرم کردن مزاج، استفاده از گیاهان آرام‌بخش، پرهیز از غذاهای سرد و خشک و توصیه به ورزش سبک و خواب منظم، به تعادل روانی او کمک می‌کند.
این رویکرد کل‌نگر باعث می‌شود که فرد نه‌تنها علائم بیماری را درمان کند، بلکه سبک زندگی سالم‌تری داشته باشد و از بروز مجدد بیماری جلوگیری شود.
مجله آرونو: طب سنتی چه توصیه‌هایی برای بهبود خواب در افراد مبتلا به اختلالات روان‌تنی دارد؟
یوسفیان: در طب سنتی، خواب یکی از ارکان مهم سلامت جسم و روان است و اختلالات خواب مانند بی‌خوابی، کابوس یا خواب سبک، نشانه‌ای از برهم خوردن تعادل مزاجی، به‌ویژه در افراد سوداوی و بلغمی است که درمان این اختلالات نیازمند اصلاح مزاج، تغذیه و سبک زندگی است.
برای بهبود خواب، طب سنتی توصیه می‌کند که افراد از مصرف غذاهای سنگین، سرد و دیرهنگام در شب پرهیز کنند و خوردن شام سبک و گرم مانند سوپ یا آش، حدود دو ساعت قبل از خواب، می‌تواند به آرامش بدن کمک کند، مصرف دمنوش‌هایی مانند گل گاوزبان، سنبل‌الطیب، بادرنجبویه و اسطوخودوس قبل از خواب توصیه می‌شود.
رعایت زمان خواب نیز اهمیت دارد؛ خواب شبانه باید از حدود ساعت ۱۰ شب آغاز شود تا بدن فرصت کافی برای بازسازی داشته باشد، خواب در ساعات اولیه شب در طب سنتی بسیار مفیدتر از خواب صبحگاهی است و توصیه می‌شود که محیط خواب آرام، تاریک و بدون تحریکات صوتی یا نوری باشد.
ماساژ با روغن‌های گرم مانند روغن بنفشه یا روغن بادام شیرین روی کف پا یا پشت گردن قبل از خواب نیز می‌تواند به آرامش اعصاب و بهبود کیفیت خواب کمک کند و در مجموع، طب سنتی با ترکیبی از تغذیه، گیاهان دارویی، اصلاح سبک زندگی و آرام‌سازی ذهن، راهکارهای مؤثری برای درمان اختلالات خواب ارائه می‌دهد.
مجله آرونو: نقش سبک زندگی، ورزش، مراقبه و پرهیزها در طب سنتی برای درمان بیماری‌های روان‌تنی چیست؟
یوسفیان: سبک زندگی در طب سنتی یکی از ارکان اصلی سلامت است و نقش کلیدی در پیشگیری و درمان بیماری‌های روان‌تنی دارد، این سبک زندگی شامل تغذیه مناسب، خواب منظم، حرکت و ورزش، پرهیز از افراط و تفریط و آرام‌سازی ذهن است.
ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی، نرمش صبحگاهی یا حرکات کششی برای افراد سوداوی و بلغمی بسیار توصیه می‌شود و این فعالیت‌ها باعث افزایش گردش خون، کاهش غلظت سودا و بلغم، و بهبود خلق‌وخو می‌شود و در مقابل، افراد صفراوی باید از ورزش‌های شدید پرهیز کنند تا دچار تحریک عصبی نشوند.
مراقبه، ذکر، تنفس عمیق و خلوت‌گزینی نیز در طب سنتی برای آرام‌سازی ذهن و تقویت روحیه توصیه می‌شود که این روش‌ها به کاهش اضطراب، افزایش تمرکز و تعادل روانی کمک می‌کند و حتی توصیه‌هایی مانند نگاه کردن به مناظر طبیعی، شنیدن صدای آب یا پرهیز از اخبار منفی، در طب سنتی جایگاه دارد.
پرهیزها نیز بخش مهمی از سبک زندگی است و پرهیز از پرخوری، بی‌خوابی، استرس زیاد، مصرف غذاهای ناسازگار با مزاج و افراط در کار یا تفریح، همگی در حفظ تعادل روانی مؤثر است؛ طب سنتی باور دارد که اگر سبک زندگی فرد اصلاح شود، بسیاری از بیماری‌های روان‌تنی بدون نیاز به دارو درمان خواهد شد.
