به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، کلیه‌ها علاوه بر وظیفه اصلی خود برای دفع مواد زائد، نقش اساسی در تنظیم مایعات بدن، حفظ تعادل الکترولیت‌ها و کنترل فشار خون دارند و زمانی که یکی از کلیه‌ها دچار ورم یا هیدرونفروز می‌شود، عملکرد این ارگان حیاتی تحت تأثیر قرار می‌گیرد و پیامدهایی نظیر خستگی و اختلال در فشار خون را به‌دنبال دارد، از این رو ورم کلیه اختلالی با تأثیرات سیستمیک در نظر گرفته می‌شود.
هیدرونفروز ممکن است تنها یک کلیه یا هر دو کلیه را درگیر کند، نوع یک‌طرفه به‌دلیل جبران نسبی توسط کلیه سالم، به طور معمول با تأخیر بیشتری علائم شدید نشان می‌دهد، اما در نوع دوطرفه، شرایط پیچیده‌تر است و خطر آسیب جدی به عملکرد کلیوی افزایش می‌یابد و هر یک از این دو نوع نیازمند بررسی جداگانه و برنامه‌ریزی درمانی دقیق است.
سن و سابقه خانوادگی تأثیر چشمگیری بر احتمال ابتلاء به ورم کلیه دارد؛ در نوزادان و کودکان به طور معمول علت این مشکل، ناهنجاری‌های مادرزادی مجاری ادراری است، در حالی که در بزرگسالان، عواملی مانند سنگ کلیه یا بزرگ شدن پروستات رایج‌تر است، همچنین افراد با سابقه خانوادگی مشکلات کلیوی یا سیستم ادراری باید تحت پایش منظم قرار گیرند تا از بروز چنین اختلالاتی پیشگیری شود.
درمان هیدرونفروز به شدت و علت آن بستگی دارد و در مراحل اولیه ممکن است تنها با دارو یا رفع عامل انسداد مانند خروج سنگ، مشکل حل شود، اما در موارد پیشرفته، نیاز به اقدامات جراحی، تعبیه سوند کلیوی یا حتی دیالیز وجود دارد و تأخیر در درمان می‌تواند موجب زوال دائمی عملکرد کلیه شود که درمان آن پرهزینه و گاهی غیرقابل بازگشت است.
چرا کلیه‌ها ورم می‌کند؟ / سنگ کلیه؛ مهمترین علت هیدرونفروز
پیمان صالحی، بورد تخصصی جراحی کلیه و مجاری اداری و ناباروری در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو با بیان اینکه هیدرونفروز یا ورم کلیه، حالتی است که در آن به‌علت انسداد در مسیر خروج ادرار از کلیه‌ها، مایع اضافی درون کلیه جمع و باعث بزرگ شدن آن می‌شود، اظهار کرد: این وضعیت ممکن است موقتی یا مزمن باشد و در صورت درمان نشدن، به آسیب دائمی بافت کلیوی منجر شود، بزرگ شدن کلیه‌ها به‌واسطه فشار مداوم بر بافت‌های داخلی رخ می‌دهد که در نهایت می‌تواند عملکرد کلیه را مختل کند.
وی با بیان اینکه در افراد بزرگسال، دلایل متعددی برای بروز هیدرونفروز وجود دارد، افزود: مهمترین این علل، سنگ کلیه است که از تجمع نمک‌ها و مواد معدنی در ادرار تشکیل می‌شود، همچنین وجود تومور در اندام‌هایی مانند مثانه، رحم یا غده پروستات می‌تواند باعث انسداد مسیر ادراری شود و بزرگی خوش‌خیم پروستات نیز یکی دیگر از عوامل مهم است که در مردان، جریان ادرار را مختل می‌کند.
بورد تخصصی جراحی کلیه و مجاری اداری و ناباروری با بیان اینکه علاوه بر عوامل ذکر شده، مواردی مانند لخته‌های خون در کلیه یا حالب، تنگی مادرزادی یا اکتسابی مجاری ادراری، اختلالات عصبی یا عضلانی که بر عملکرد دستگاه ادراری تأثیر می‌گذارد و برگشت ادرار از مثانه به حالب (رفلاکس) از دلایل رایج دیگر محسوب می‌شود، تصریح کرد: وجود حالب دوگانه یا برجسته نیز ممکن است باعث ایجاد اختلال در تخلیه ادرار شود.
متورم شدن کلیه‌ها چه علائمی دارد؟
صالحی ادامه داد: در زنان نیز عوامل و موقعیت‌های خاصی مانند بارداری می‌تواند به هیدرونفروز منجر شود؛ با رشد رحم در دوران بارداری، فشار مستقیمی به حالب‌ها وارد می‌شود که مانع از عبور طبیعی ادرار می‌شود و افتادگی رحم یا مثانه نیز از دیگر عوامل تأثیرگذار در زنان است که این شرایط به طور معمول بر اثر ضعف بافت‌های نگهدارنده لگن رخ می‌دهد و جریان طبیعی ادرار را مختل می‌کند.
وی با بیان اینکه نشانه‌های ورم کلیه بسته به شدت و مدت زمان انسداد، متفاوت است، گفت: در مراحل اولیه ممکن است فرد افزایش دفعات ادرار یا احساس فوریت در دفع آن را تجربه کند، اما با گذشت زمان، علائمی مانند درد در ناحیه پهلو یا شکم، تهوع، استفراغ، احساس درد هنگام ادرار و تخلیه ناقص مثانه بروز پیدا می‌کند و وجود تب نیز ممکن است نشان‌دهنده بروز عفونت همزمان باشد.
بورد تخصصی جراحی کلیه و مجاری اداری و ناباروری با اشاره به اینکه انسداد مزمن در کلیه می‌تواند خطر بروز عفونت دستگاه ادراری را افزایش دهد، اضافه کرد: این عفونت‌ها به طور معمول با علائمی مانند درد شدید هنگام ادرار، سوزش، ادرار تیره، جریان ضعیف، درد مثانه یا کمر، تب و لرز و احساس سرما همراه است و درمان نکردن این وضعیت نه‌تنها عملکرد کلیه را تهدید می‌کند، بلکه باعث پیشرفت عفونت به مناطق دیگر بدن نیز می‌شود که خطرناک خواهد بود.
پیشرفت فناوری‌های پزشکی امکان شناسایی دقیق‌تر هیدرونفروز را فراهم کرده است و سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی به پزشکان کمک می‌کند تا شدت تورم، محل انسداد و منشأ مشکل را به‌درستی تشخیص دهند و این تصویربرداری‌ها به‌ویژه در نوزادان و افراد مسن، راهی مطمئن برای برنامه‌ریزی درمان به‌شمار می‌رود و در کاهش خطای انسانی نقش کلیدی دارد.
بیماران مبتلا به ورم کلیه به‌ویژه در موارد مزمن، ممکن است با اضطراب، دردهای مزمن یا افت کیفیت زندگی مواجه شوند و ایجاد تغییرات در سبک زندگی از جمله رژیم غذایی سالم، مصرف مایعات کافی، اجتناب از مصرف بیش از حد نمک و پیروی دقیق از دستورات پزشکی، نقش مهمی در بهبود وضعیت بیمار دارد و توجه به سلامت روان این بیماران می‌تواند فرایند درمان را نیز مؤثرتر سازد.
اگرچه بعضی علل ورم کلیه قابل پیشگیری نیست، اما بسیاری از عوامل مانند کم‌آبی بدن، عفونت‌های درمان‌نشده ادراری یا نگه‌داشتن طولانی‌مدت ادرار با مراقبت قابل کنترل است و مراجعه‌ی منظم به پزشک، داشتن غربالگری‌های مناسب و منظم در سنین بالا و توجه ویژه به سلامت دوران بارداری در زنان، می‌تواند از بروز بسیاری از موارد هیدرونفروز جلوگیری کند و آموزش عمومی و افزایش آگاهی، گام مهمی جهت حفظ سلامت کلیه‌ها به شمار می‌رود.
