به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، به نظر می‌رسد با تغییری تدریجی در نگاه فرهنگی و رسانه‌ای روبه‌رو هستیم که مصرف سیگار را از یک رفتار پرخطر به یک عادت عادی تبدیل کرده است؛ سال‌هاست هشدارهای پزشکی درباره مضرات سیگار و قلیان تکرار می‌شود، اما آن‌چه کم‌تر مورد توجه قرار گرفته، سهم رسانه‌ها در تغییر ذائقه و نگرش عمومی نسبت به این پدیده است.
کافی است نگاهی به سریال‌های شبکه نمایش خانگی بیندازیم؛ در بسیاری از آن‌ها، شخصیت‌های اصلی، از زن و مرد گرفته تا پیر و جوان بدون هیچ محدودیتی در حال کشیدن سیگار هستند؛ دیگر نه نشانی از قبح اجتماعی دیده می‌شود، نه نگرانی از اثرگذاری بر مخاطب. سیگار در این روایت‌ها نه‌تنها نکوهش نمی‌شود، بلکه گاه به ابزاری برای نمایش پیچیدگی شخصیت، خونسردی یا وجهی از روشنفکری بدل شده است؛ در چنین فضایی، مرز میان نمایش و ترویج به‌سادگی محو می‌شود.
این در حالی است که واقعیت‌های علمی بارها بر عوارض متعدد مصرف دخانیات تأکید کرده‌اند؛ از بیماری‌های قلبی، ریوی و سرطان گرفته تا اثرات روانی مانند تشدید اضطراب، تحریک‌پذیری، وابستگی رفتاری و کاهش کیفیت زندگی. به‌ویژه برای نوجوانان، آغاز مصرف دخانیات می‌تواند دروازه‌ای به‌سوی سایر رفتارهای پرخطر باشد.
با این حال، بسیاری از این مخاطبان، تصویر واقعی آسیب را نه در مدرسه یا رسانه‌های آموزشی، بلکه از دل سریال‌ها و شبکه‌های اجتماعی دریافت می‌کنند؛ جایی که دود سیگار بیشتر از آنکه تهدید باشد، تزئین تصویر است.
این تصویرسازی‌ها، به‌ویژه برای نسل جوانی که هویت خود را از رسانه‌ها می‌گیرد، بسیار اثرگذار است؛ زمانی که قهرمان محبوب یک سریال یا بازیگر شناخته‌شده در شبکه‌های اجتماعی، بارها در حال سیگار کشیدن دیده می‌شود، طبیعی است که حساسیت‌ها کاهش پیدا کند و سیگار به بخشی پذیرفته‌شده از سبک زندگی تبدیل شود.
محمد لسانی، فعال و پژوهشگر حوزه رسانه در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو اظهار کرد: عادی‌سازی و ترویج مصرف سیگار در فرهنگ عمومی ریشه‌ای قدیمی دارد؛ از زمانی که ادوارد برنیز، پدر روابط عمومی، پروژه‌ای را با هدف تغییر تصویر سیگار کشیدن در ذهن آحاد جامعه اجرا کرد.
وی افزود: یکی از اصلی‌ترین اهداف این پروژه تغییر نگاه به سیگار کشیدن زنان بود؛ یعنی می‌خواست سیگار کشیدن را به یک نشانه مدرن و روشنفکر بودن به جای قدیمی و سنتی بودن تبدیل کند، هم‌چنین ارزش‌های لیبرال به خصوص ارزش‌های فمینیستی را همراه با سیگار کشیدن معرفی کند.
فعال و پژوهشگر حوزه رسانه ادامه داد: بنابراین اگر در این زمینه بررسی کنید به کمپین شعله‌های آزادی می‌رسید؛ کمپین شعله‌های آزادی حرکتی بود که بر اساس علم روابط عمومی توسط ادوارد برنیز انجام شد. این کمپین با این هدف اتفاق افتاد که زنان فمینیست در راهپیمایی روز عید پاک همگی سیگار به‌دست بیرون بیایند، هم‌چنین نوع پوشش و مدرن بودن آن‌ها همراه با سیگار تداعی شود.
لسانی مطرح کرد: در نتیجه سیگار به عنوان یک محصول مدرن با جنبش‌های روشنفکری غربی همراه شد، در تصاویر متعددی نویسندگان و فیلسوفان را سیگار به‌دست مشاهده می‌کردیم، بنابراین سیگار به‌عنوان نمادی از تجدد تداعی شد.
وی ادامه داد: این مسئله به پروژه‌هایی برمی‌گردد که شرکت‌های توتون و تنباکوی ایالات متحده انجام دادند؛ در بسیاری از آن‌ها پروژه‌ها به ادوارد برنیز برون‌سپاری شد و برنیز طرح‌های مختلفی را اجرا کرد؛ برای زنان کمپین شعله‌های آزادی و برای مردان در فیلم‌های سینمایی؛ در فیلم‌های سینمایی اصولاً هنرپیشه‌های نقش اول و قهرمانان سیگار به لب بودند، حتی در فیلم‌هایی که هنرپیشه‌های مبارز و جنگنده‌های سینمای هالیوود نقش داشتند، سیگار همیشه همراهشان بود، کار به جایی رسیده که مصرف سیگار به یک سهمیه تبدیل شد و سربازان نیز سهمیه سیگار داشتند.
فعال و پژوهشگر حوزه رسانه در خصوص جایگزین‌های سالم برای سیگار و سایر دخانیات بیان کرد: مهم‌ترین مسئله این است که انسان خود-استغنا یا خود-بسنده باشد؛ یعنی مستغنی و بی‌نیاز از دیگران و اشیا باشد. این خودبسندگی باعث می‌شود فرد احساس کند از درون، غنی است و به اعتبار بیرونی‌ای نیاز ندارد که به او شخصیت دهد؛ افراد بسیاری را می‌بینیم که از درون احساس تهی بودن و اعتماد به نفس پایین دارند، بنابراین با برندها آن خلأ اعتماد به نفس را جبران می‌کنند.
لسانی تاکید کرد: بنابراین تا زمانی که خودبسندگی و بلوغ و تکامل شخصیتی اتفاق نیفتد، افراد به دنبال این هستند که با اشیای بیرونی مانند برندها یا افراد بیرونی به طور مثال پیروی از هنرپیشه‌ها آن خلأ را جبران کنند. به طور مثال ببینند فلان هنرپیشه در کدام رستوران رفته، پس من نیز آن‌جا بروم.
وی درباره نقش اینفلوئنسرها و شبکه‌های اجتماعی در افزایش میزان مصرف دخانیات افزود: در دنیا اتفاقی تحت عنوان زندگی سالم، زندگی بدون دخانیات افتاده است؛ این مسئله به دلیل اثرگذاری مصرف دخانیات روی سلامت جسمی و روانی فرد از جمله تأثیر روی ریه‌ها، لثه‌ها، دندان‌ها، زبان و حتی تولید نسل یعنی سلامت هورمون‌های جنسی اهمیت پیدا کرده است.
فعال و پژوهشگر حوزه رسانه تصریح کرد: بنابراین در مواردی شاهد بودیم که اگر اینفلوئنسری از سیگار استفاده کند، کاربران او را نکوهش کرده و می‌گویند به هیچ عنوان چنین عملی در لایو انجام ندهد؛ زیرا روی جوانان و نوجوانان تأثیر می‌گذارد؛ خواسته کاربران، والدین و تشکل‌های اجتماعی این است که این مسئله رعایت شود؛ البته گاهی در تبلیغات، هنرپیشه هزینه‌ای دریافت کرده و این موضوع را تبلیغ می‌کند.
لسانی در خصوص راهکارهای حل این مسئله گوشزد کرد: اولین و مهم‌ترین نکته این است که خود کاربران با آگاهی و مطالبه‌گری سپر خودشان باشند و نگذارند اینفلوئنسرها و بلاگرها در شبکه‌های اجتماعی برای مصرف دخانیات تبلیغ کنند.
وی درباره سیاست‌های فرهنگی و رسانه‌ای افزود: مهم‌ترین راه، تبلیغ زندگی سالم است؛ ورزش، وعده‌های غذایی سالم، دوستان خوب، مطالعه، شادی، وجود معنویات از جمله انجام واجبات، حضور در محیط‌های مذهبی مثل مساجد و هیئت‌ها محیط‌هایی هستند که می‌تواند چرخه زندگی سالم را فراهم کند. امروزه در دنیا شاهد این هستیم که بحث زندگی شاد و سالم در محور توجه‌ها و برنامه‌ریزی‌های شخصی قرار گرفته است و افراد از دفترچه‌های برنامه‌ریزی روزانه، ماهانه و سالیانه برای هدف‌گذاری زندگی سالم تلاش می‌کنند.
به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، در دنیایی که تصویر حرف اول را می‌زند اگر آگاهی رسانه‌ای و مسئولیت‌پذیری مخاطب تقویت نشود، عادت‌های پرخطر با چهره‌ای جذاب بازتولید می‌شوند که سیگار یکی از آن‌هاست.
