به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، فضای مجازی در گوشه و کنار زندگی افراد جای خود را پیدا و سبک زندگی بشر را دست‌خوش تغییر کرده است، در میان هیاهوی فضای مجازی و آسیب‌های آن، شاهد شکل‌گیری پدیده‌ای تحت عنوان کودک کار مدرن هستیم که آسیب‌های متوجه کودکان کار را در فضایی جدید تداعی می‌کند؛ کودکان کار مدرن امروز، با نگاه‌هایی معصوم و بی‌دفاع و شیرین‌زبانی‌هایی دلربا، در مقابل دوربین‌ها قرار می‌گیرند و از زندگی پاک و بی‌غرض خود بازمی‌مانند، آنها به ابزارهایی برای جلب توجه و کسب سود تبدیل می‌شوند و لحظات بی‌پایان کودکی‌شان به یغما می‌رود.
تصاویر و فیلم‌های منتشر شده از کودکان در فضای مجازی، حریم خصوصی و امنیت آنها را نشانه می‌گیرند و کودکان بی‌پناه را در معرض خطراتی پنهان و ناگوار قرار می‌دهد، آینده این کودکان در زمان کودکی پیش‌فروش می‌شود و این همان آینده‌ای است که می‌توانست به گونه‌ای دیگر رقم بخورد؛ تصاویر و فیلم‌هایی که به صورت عمومی به اشتراک گذاشته می‌شود، می‌تواند برای همیشه در اینترنت باقی بمانند و دسترسی به آنها برای افراد ناآشنا و حتی مخرب، امکان‌پذیر باشد که این مسئله می‌تواند منجر به سوءاستفاده‌های مختلفی از اطلاعات شخصی و هویتی کودکان شود.
خطرات امنیتی نیز از دیگر آسیب‌های مهم انتشار تصاویر و فیلم‌های کودکان در فضای مجازی است، این محتوا می‌تواند توسط افراد ناشناس مورد سوءاستفاده قرار گیرد و کودکان را در معرض تهدیدهای مختلفی مانند ربایش و حتی سرقت هویت قرار دهد که این خطرات می‌تواند تأثیرات بلندمدت و عمیقی بر سلامت روانی و امنیت کودکان داشته باشند، همچنین انتشار بی‌رویه تصاویر و فیلم‌های کودکان می‌تواند به ایجاد فشارهای اجتماعی و روانی برای آنها منجر شود.
کودکان ممکن است به دلیل انتشار تصاویر خود در موقعیت‌هایی که برایشان ناراحت‌کننده یا شرم‌آور است، احساس فشار و اضطراب کنند و این احساسات می‌تواند به کاهش اعتماد به نفس و افزایش نگرانی‌های روانی منجر شوند، یکی از آسیب‌های مهم انتشار تصاویر و فیلم‌های کودکان در تبلیغات رسانه‌ای، بهره‌برداری تجاری و اقتصادی از کودکان است، بعضی شرکت‌ها و سازمان‌ها از تصاویر کودکان برای جذب مخاطبان بیشتر و افزایش فروش محصولات خود استفاده می‌کنند که این نوع بهره‌برداری می‌تواند حقوق و منافع کودکان را نقض و آنها را به ابزارهای تجاری تبدیل کند.
کودکان کار لاکچری در اینستاگرام
سمیرا خطیب زاده، دکترای مدیریت رسانه، استادیار، عضو هیئت علمی و مدیرگروه فرهنگ و رسانه دانشگاه بین‌المللی سوره با بیان اینکه که هر روز شاهد تغییرات سبک زندگی متأثر از فضای مجازی و به ویژه شبکه‌های اجتماعی هستیم، به خبرنگار مجله آرونو می‌گوید: آنچه که امروزه به وفور در فضای مجازی و به ویژه شبکه اجتماعی اینستاگرام دیده می‌شود، پدیده «کودکان کار مدرن» است.
وی می‌افزاید: شاهد هستیم برخی گردانندگان صفحات اینستاگرامی برای درآمدزایی، تبلیغات، جذب فالور و مشتری بیشتر، از کودکان به واسطه جذابیت و معصومیتشان، در ساخت پست‌ها، استوری‌ها و بنرهای تبلیغاتی استفاده می‌کنند، همچنین علاوه بر تبلیغات، حتی صفحاتی توسط والدین ایجاد شده است که برای کسب درآمد از تصاویر و فیلم‌های کودک سوءاستفاده می‌شود.
دکترای مدیریت رسانه، استادیار و مدیرگروه مدیریت فرهنگی و رسانه دانشگاه بین‌المللی سوره با بیان اینکه در این اقدام کودکان به نوعی در یک چرخه کاری وارد می‌شوند و این موضوع در حقیقت پدیده کودکان کار اینستاگرامی را به وجود آورده است، تصریح می‌کند: از هر منظری که به این اقدام نگاه شود، غیرقانونی است، در واقع می‌توان گفت که کودک کار تنها به کودکی گفته نمی‌شود که در خیابان دست‌فروشی می‌کند یا به کارهای سخت مجبور شده است.
کودک کار مدرن در سراسر جهان دیده می‌شود
خطیب زاده با اشاره به اینکه با تغییر شرایط جامعه، «کودک کار» اکنون مصداق کامل کودکانی است که مجبور به گفتن کلمات، خواندن سرودها و شعرها و انجام فعالیت‌هایی می‌شوند که از تصاویر و فیلم‌های آنها در فضای مجازی کسب درآمد می‌شود، ادامه می‌دهد: از لحاظ قانونی نیز این اقدام برخلاف بند ۵ حقوق اقتصادی و بند ۱ ماده ۱۱ از سند ملی حقوق کودک و نوجوان (مصوب شورای‌عالی انقلاب فرهنگی سال ۱۴۰۰) است.
وی با بیان اینکه به طور معمول والدینی که تصاویر و فیلم‌های کودکان خود را در فضای مجازی منتشر می‌کنند، به دنبال دیده شدن هستند که این موضوع مصداقی برای کودک کار است، می‌گوید: این اقدام درآمدهای بسیار هنگفتی برای برخی خانواده‌ها و شرکت‌های تبلیغاتی به همراه داشته و تمام این موارد مصداقی برای کودک کار مدرن است.
دکترای مدیریت رسانه، استادیار و مدیرگروه مدیریت فرهنگی و رسانه دانشگاه بین‌المللی سوره اضافه می‌کند: پدیده کودک کار مدرن یا کودک کار اینستاگرامی تنها مخصوص کشور ما نیست و در سراسر جهان دیده می‌شود، در اروپا نیز برخی خانواده‌ها به صورت رسمی از فرزندان خود برای درآمدزایی استفاده می‌کنند و حتی انتشار تصاویر و فیلم‌های کودکان زیر هفت سال، درآمدهایی میلیون دلاری به همراه دارد.
تغییر تعریف کودک کار در دنیای امروز
سمیه طاهری، روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه طی دهه‌های اخیر با ورود هرچه بیشتر تکنولوژی و فضای مجازی به زندگی افراد شاهد شکل‌گیری پدیده‌ای به نام کودکان کار در فضای مجازی هستیم به خبرنگار مجله آرونو می‌گوید: زمانی که صحبت از کودک کار می‌شود، افراد کودکانی را به یاد می‌آورند که در خیابان یا کارگاه‌ها در حال فعالیت هستند، اما فضای مجازی و به ویژه شبکه اجتماعی اینستاگرام منجر به پدید آمدن فضایی جدید برای استفاده از کودکان به منظور کسب درآمد شده است.
وی با بیان اینکه برخی خانواده‌ها با انتشار تصاویر و فیلم‌هایی از کودکان در فضای مجازی درآمدهای هنگفتی دارند، می‌افزاید: علاوه بر این، شرکت‌های تبلیغاتی نیز از کودکان برای جذب افراد و درآمدزایی از کودکان استفاده می‌کنند که این موضوع می‌تواند منجر به بروز آسیب‌هایی متعدد برای کودکان می‌شود و حتی ممکن است این اقدام آینده کودکان را به خطر بیندازد.
روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه کودکان در جریان حضور در فضای مجازی شبکه‌های اجتماعی به واسطه تصاویر و فیلم‌های منتشر شده ممکن است دچار احساس اضطراب و استرس شوند، تصریح می‌کند: گاهی اوقات شاهد هستیم کودکان جملات و عباراتی را به زبان می‌آورند که مناسب رنج سنی آنها نیست، اما والدین بدون توجه داشتن به این آسیب، کودکان خود را ترغیب به تکرار مجدد این جملات و عبارات یا حتی یادگیری جملات و عبارات جدید می‌کنند.
طاهری با اشاره به اینکه گاهی اوقات خانواده‌ها و شرکت‌های تبلیغاتی برای بیشتر دیده شدن لباس‌هایی خاص و بزرگ‌تر از سن برای کودکان در نظر می‌گیرند که این موضوع می‌تواند فضای کودکی را از کودک بگیرد و در فرایند رشد و بلوغ کودک تأثیر منفی داشته باشد، ادامه می‌دهد: کودکان باید در لحظه زندگی کنند، اما زمانی که به طور مداوم در مقابل دوربین قرار می‌گیرند گاهی اوقات احساساتی مانند شرم، استرس، خجالت و کم‌رویی را تجربه می‌کنند و از زندگی کردن در لحظه محروم می‌شوند که این موضوع می‌تواند بر اعتماد به نفس آنها نیز تأثیر منفی داشته باشد.
آینده‌ای که خواسته یا ناخواسته تحت تأثیر قرار می‌گیرد
وی با بیان اینکه ممکن است جهش از دوران کودکی به بزرگسالی برای این کودکان رخ دهد و فرایند رشد آنها تکمیل نشود می‌گوید: تصاویر و ویدئوهای منتشر شده از کودکان در فضای مجازی می‌تواند فضایی برای سودجویان ایجاد کند و منجر به بروز آسیب‌های متعددی برای کودکان شود.
روانشناس و مشاور خانواده اضافه می‌کند: کودکان درکی از فضای مجازی و آسیب‌های آن ندارند، اما والدین با انتشار تصاویر و فیلم‌های آنها در فضای مجازی می‌توانند خواسته یا ناخواسته آینده فرزند خود را تحت تأثیر قرار دهند و حتی ممکن است فرزند آنها در بزرگسالی دچار بحران هویت و اختلالات شخصیتی شود.
طاهری با بیان اینکه برخی خانواده‌ها از روی ناآگاهی نسبت به آسیب‌های این اقدام، تصاویر و فیلم‌های فرزندان خود را در فضای مجازی منتشر می‌کنند، خاطرنشان می‌کند: ممکن است زمانی که کودک به سنین نوجوانی یا جوانی برسد از این اقدام والدین خود عصبانی شود یا احساسات مخربی را تجربه کند که همین موضوع می‌تواند در مرحله اول منجر به بروز اختلاف میان فرزند و والدین شود و در مراحل بعدی مشکلاتی برای کودک در جامعه، گروه همسالان، مدرسه و حتی زندگی مشترک او ایجاد کند.
به گزارش مجله آرونو، نقش والدین در محافظت از حقوق و حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی بسیار حیاتی است، والدین باید به دقت نظارت کنند که چه محتوایی از کودکان آنها در اینترنت به اشتراک گذاشته می‌شود و از انتشار غیرضروری و ناآگاهانه تصاویر و فیلم‌های آنها جلوگیری کنند، همچنین قوانین و مقررات نقش مهمی در حفاظت از حقوق کودکان در فضای مجازی دارد.
وجود قوانینی مؤثر برای حفاظت از حریم خصوصی کودکان می‌تواند در مسیر حفظ حقوق کودکان تأثیرگذار باشد و افزایش آگاهی عمومی نیز یکی از راه‌های مؤثر در کاهش آسیب‌های انتشار تصاویر و فیلم‌های کودکان در فضای مجازی است، برنامه‌های آموزشی و اقدامات آگاهی‌بخشی می‌تواند به خانواده‌ها و کودکان کمک کند با خطرات احتمالی اینترنت آشنا و از روش‌های ایمن‌تر برای استفاده از فضای مجازی بهره‌مند شوند.
