قطع ناگهانی و مکرر برق در سراسر کشور به یکی از چالش‌های اساسی زندگی مردم تبدیل شده است؛ این اختلالات اگرچه در ظاهر شاید برای بسیاری فقط قطعی‌های کوتاه‌مدتی به نظر بیاید اما برای زیرساخت‌های کلیدی نظیر ایمنی جاده‌ها، ارتباطات پایدار و سلامت شهروندان پیامدهای سنگینی دارد.
در دنیای امروز، وابستگی انسان‌ها به انرژی برق در همه ابعاد زندگی شهری و روستایی انکارناپذیر است. قطعی‌های برق به‌خصوص وقتی بدون برنامه‌ریزی و به شکل غیرمنتظره‌ای رخ می‌دهند، تأثیرات عمیقی بر زندگی و آرامش شهروندان به جا می‌گذارند.
چنین اختلالاتی، افزون بر تأثیرات اقتصادی و اجتماعی، به ویژه در حوزه‌هایی که نیاز به اطمینان و امنیت بیشتر است، اثرات مستقیم‌تری به همراه دارد؛ از سویی، کاهش نور و مختل شدن سیستم‌های امنیتی و ارتباطی می‌تواند استرس و اضطراب را در افراد افزایش دهد و از سوی دیگر، جاده‌های تاریک و تجهیزات ایمنی غیرعملیاتی، امنیت جاده‌ها و مسیرهای مواصلاتی را تهدید کند.
*تهدید امنیت روانی شهروندان
در پی قطعی‌های مکرر برق، بسیاری از شهروندان با مشکلاتی چون اضطراب و استرس مزمن روبه‌رو می‌شوند. عدم امکان برنامه‌ریزی درست، حس کنترل‌ناپذیری را در افراد تقویت می‌کند که به مرور می‌تواند سلامت روانی آنها را تحت تاثیر قرار دهد.
به‌طور خاص، افرادی که در خانه کار می‌کنند یا برای نیازهای پزشکی و مراقبتی به تجهیزات الکتریکی وابسته‌اند، در این شرایط با نگرانی‌های بیشتری دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
حتی برای کودکان، قطع برق می‌تواند به ایجاد ترس و احساس ناامنی منجر شود. این موضوع به ویژه در مناطقی که قطعی‌های برق طولانی‌تر و مکررتر است، تاثیرات عمیق‌تری به جا می‌گذارد.
حال شرایطی را تصور کنید که خودروی یک خانواده در جاده‌ای چند صدکیلومتر خارج مرکز استان و با فاصله زیاد از شهرهای همجوار این استان با خرابی مواجه شده و در حاشیه جاده توقف کرده است؛ مقوله امنیت جاده‌ها که خود سرفصلی مجزاست و جدای از اینکه تا چه میزان آن خانواده در معرض تهدیدات سرقت و زورگیری قرار دارند، به علت قطعی مکرر برق، تمامی منابع پشتیبان و ذخیره سایت ارتباطی حاضر در جاده نیز از مدار خارج شده و هیچ راه تماس و ارتباطی با بیرون از آن محیط نیست! تصور حال تک‌تک اعضای این خانواده در آن لحظه کار سختی است.
*تأثیرات اجتماعی و کاهش کیفیت زندگی
سیستم‌های ارتباطی از جمله شبکه‌های تلفن و اینترنت که ستون ارتباطات امروزی را تشکیل می‌دهند، با هر قطعی برق دچار اختلال می‌شوند. این موضوع، نه تنها روندهای کاری و ارتباطی مردم را مختل می‌کند بلکه سطح تعاملات اجتماعی آنها را نیز کاهش می‌دهد.
در مواقعی که شهروندان برای مدت طولانی بدون ارتباط با جهان بیرون باقی می‌مانند، حس تنهایی و ناتوانی در مواجهه با بحران‌ها تقویت می‌شود. مطالعات روانشناسی نشان می‌دهد که این احساسات به‌تدریج می‌تواند به افسردگی و افزایش تنش‌های اجتماعی منجر شود.
*چالش‌های امنیتی در راه‌های مواصلاتی و جاده‌ها
جاده‌ها و مسیرهای بین شهری یکی از نقاط کلیدی تأثیرپذیر از قطعی‌های برق هستند. زمانی که سیستم‌های روشنایی و علائم راهنمایی در جاده‌های بین شهری خاموش می‌شوند، احتمال بروز تصادفات و حوادث جاده‌ای افزایش می‌یابد. رانندگانی که شب‌ها در حال رانندگی در مسیرهای طولانی هستند، بدون روشنایی کافی و در غیاب تابلوهای راهنمایی روشن با خطرات بیشتری مواجه‌اند.
حتی سیستم‌های نظارتی و دوربین‌های کنترل سرعت نیز ممکن است در چنین شرایطی از کار بیفتند و امنیت رانندگان را بیشتر به مخاطره بیاندازند.
به‌علاوه، بسیاری از ایستگاه‌های خدماتی بین راهی نیز به برق وابسته‌اند و قطعی‌های طولانی مدت می‌تواند خدمات حیاتی از جمله پمپ‌های بنزین و مراکز امداد و نجات را مختل کند.
این شرایط به خصوص در فصول سرد و در مناطقی که فاصله‌های طولانی‌تری بین شهرها وجود دارد، می‌تواند خطرات جدی‌تری را برای مسافران به همراه داشته باشد.
*قطعی‌های مکرر و اختلال در سیستم‌های اضطراری
سیستم‌های اضطراری از جمله اورژانس، آتش‌نشانی و پلیس نیز تحت تأثیر این اختلال‌ها قرار می‌گیرند. هر گونه تاخیر در ارائه خدمات اضطراری، به خصوص در موارد حوادث جاده‌ای، می‌تواند به بهای از دست رفتن جان انسان‌ها منجر شود. قطعی‌های برق اگر چه ممکن است در نگاه اول کوتاه به نظر برسند، اما اگر بدون برنامه‌ریزی یا اطلاع‌رسانی رخ دهند، شرایط پیش‌بینی نشده‌ای را برای مردم و حتی نیروهای امدادی ایجاد می‌کنند.
*آسیب‌های مستقیم به تجهیزات و سایت‌های ارتباطی
این تجهیزات در هر قطعی، آسیب‌های مستقیم و غیرمستقیمی را متحمل می‌شوند که حتی در کوتاه‌مدت کیفیت خدمات را کاهش داده و به اپراتورها و نیروهای فنی هزینه‌های هنگفتی را تحمیل می‌کند.
یکی از اثرات جدی قطعی‌های مکرر برق، آسیب به تجهیزات برقی و مخابراتی مانند سایت‌های BTS است که به‌ویژه در مسیرهای جاده‌ای و مناطق دور از شهر نصب شده‌اند.
باتری‌ها و UPSهایی که برای پشتیبانی در شرایط قطعی برق به کار گرفته می‌شوند، در اثر روشن و خاموش شدن‌های مکرر و غیرمترقبه دچار کاهش طول عمر و خرابی می‌شوند. هر قطعی برق، باتری‌ها را به سرعت تخلیه می‌کند و فشار مکرر بر آنها موجب فرسودگی زودهنگام می‌شود به طوری که کارایی آنها به مرور زمان کاهش یافته و اپراتورها را مجبور به تعویض سریع‌تر از موعد باتری‌ها و تجهیزات می‌کند.
این آسیب‌ها مخصوصا در شرایط تحریمی، هزینه‌های بالایی را به دنبال دارد و در درازمدت نگهداری و بروزرسانی تجهیزات را برای اپراتورهای ارائه‌دهنده خدمات ارتباطی دشوار می‌سازد.
بگذریم که سایت‌های ارتباطی که در مناطق دورافتاده و جاده‌ای نصب هستند، عدمتا به‌دلیل دور بودن از مراکز شهری و عدم نظارت کافی، تجهیزات آنها همواره در معرض سرقت قرار دارد.
قطع نامنظم برق هم به خودی خود به عنوان یک عامل تحریک‌کننده، موجب آسیب‌پذیرتر شدن آنها می‌شود زیرا خاموش شدن دوربین‌ها و تجهیزات ایمنی سایت‌ها، راه برای سارقان باز می‌کند تا به راحتی به باتری‌ها، کابل‌ها و سایر تجهیزات دستبرد بزنند.
خسارت‌های ناشی از همین یک مورد، هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم بالایی را به دنبال دارد و به دلل هزینه‌های بالای تعمیر و جایگزینی، منجر به کاهش توان عملیاتی شبکه ارتباطی و فشار بیشتر بر نیروهای فنی و اجرایی برای عملیات نگهداشت شبکه می‌شود.
ضمن اینکه در شرایط بحرانی مانند وقوع سوانح طبیعی، تصادفات جاده‌ای یا دیگر بحران‌ها، برقراری ارتباطات فوری حیاتی است. مردم، نیروهای امدادی و خدمات اضطراری همه به خدمات پایدار و مطمئن نیاز دارند اما قطعی‌های مکرر برق موجب اختلال در عملکرد سایت‌های ارتباطی و در نتیجه قطع ارتباطات در مواقع حساس می‌شود.
طبیعی است که تمامی زیرساخت‌ها به خصوص آنها که در بر گیرنده تجهیزات الکترونیکی بیشتری هستند با تداوم قطعی‌های برق، با خسارات زیادی مواجه می‌شوند؛ هر بار قطعی برق به معنای یک احتمال جدید برای خرابی تجهیزات، کاهش عملکرد و نیاز به تعمیرات سریع و گسترده است و در این شرایط، نیروهای فنی دائماً باید در حالت آماده‌باش باشند و از نقطه‌ای به نقطه دیگر برای رفع مشکلات حرکت کنند.
این روند نه تنها به فرسودگی فیزیکی و روانی کارکنان منجر می‌شود، بلکه باعث کاهش کیفیت خدمات و نگهداری تجهیزات نیز می‌شود. وقتی نیروها تحت فشار زیاد قرار بگیرند، احتمال افت کیفیت در عملیات نگهداری و افزایش خطاهای انسانی در کارهای اجرایی بیشتر خواهد شد.
*راهکارها و پیشنهادات برای کاهش اثرات منفی قطعی برق
با توجه به چالش‌های پیش‌رو، ضروری است که برنامه‌های عملیاتی برای کاهش آثار منفی قطعی برق بر زیرساخت صنایع و حیاتی کشور اجرایی شود که برخی از آنها می‌تواند به شرح زیر باشد:
ایجاد سامانه‌های برق پشتیبان مطمئن و بهبود منابع انرژی جایگزین: استفاده از سیستم‌های پشتیبانی برق مطمئن‌تر مانند ژنراتورهای خودکار و پیشرفته که توان عملیاتی بالایی در شرایط قطعی‌های مکرر داشته باشند نه شرایط فعلی که باتری‌ها به سرعت مستهلک می‌شوند و قانونگذار هم منع واردات باتری‌های خارجی را که اغلب کیفیت بالاتری از نمونه‌های مشابه داخلی دارند را ابلاغ کرده است.
استقرار تیم‌های نگهبانی و نظارتی از سوی متولیان تأمین امنیت: پلیس به عنوان متولی تأمین امنیت راه‌های مواصلاتی و جاده‌ای، باید به تقویت سیستم‌های نظارتی و حتی اعزام تیم‌های سیار جهت پایش و مراقبت از زیرساخت‌های حیاتی کشور که طی سالیان سال با هزینه‌های هنگفت ایجاد شده‌اند، بپردازد؛ نظارت دقیق‌تر مخصوصا در مناطقی که امکان سرقت بالاست، می‌تواند در جلوگیری از سرقت‌ها موثر باشد.
استفاده از سیستم‌های روشنایی خورشیدی و هیبریدی: نصب چراغ‌های روشنایی خورشیدی و هیبریدی (ترکیبی از خورشیدی و باتری یا ژنراتور) در جاده‌های بین شهری، می‌تواند به کاهش وابستگی به برق شبکه کمک کند. این چراغ‌ها با باتری‌های ذخیره‌سازی قوی می‌توانند تا چندین شبانه‌روز بدون نیاز به برق شهری روشنایی لازم را تأمین کنند و در شرایط بحرانی نیز به کار گرفته شوند که برای پیاده‌سازی آن به دلیل قیمت بالای تجهیزات، تخصیص سوبسید ضروری به نظر می‌رسد.
ایجاد بانک باتری و ذخیره‌سازی انرژی در مراکز حساس جاده‌ای: برای برخی نقاط کلیدی و پرتردد، به‌خصوص در جاده‌های دورافتاده، ایجاد بانک‌های باتری پشتیبان می‌تواند از خاموشی کامل روشنایی و تابلوهای راهنمایی جلوگیری کند. این سیستم‌ها می‌توانند در مواقع قطعی برق، انرژی لازم را برای ساعات مشخصی فراهم کنند.
تجهیز و توسعه سیستم‌های روشنایی هوشمند با کنترل از راه دور: با بهره‌گیری از فناوری روشنایی هوشمند، می‌توان به‌صورت خودکار یا از راه دور روشنایی جاده‌ها را کنترل و مدیریت کرد. این سیستم‌ها قادرند شدت نور را در مواقع ضروری افزایش دهند یا در مواقع کم‌تردد، نور را کاهش دهند تا از مصرف زیاد انرژی نیز جلوگیری شود.
نصب و استفاده از دوربین‌های نظارتی با انرژی خورشیدی: استفاده از دوربین‌های نظارتی خورشیدی در جاده‌های دورافتاده و مناطق پرتردد می‌تواند مانع سرقت و آسیب به سایت‌های ارتباطی و تجهیزات جاده‌ای شود. این دوربین‌ها با سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی خورشیدی و باتری‌های پشتیبان، حتی در صورت قطعی برق نیز به کار خود ادامه می‌دهند و اطلاعات لازم را برای نظارت و بررسی شرایط ثبت می‌کنند.
استقرار تیم‌های گشت سیار در مناطق حساس جاده‌ای: راه‌اندازی تیم‌های گشت سیار توسط ادارات کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای در محدوده‌های جاده‌ای که به دلیل دوری از شهر، امکان سرقت تجهیزات یا وقوع تخلفات بیشتر وجود دارد، می‌تواند امنیت بیشتری ایجاد کند. این تیم‌ها در صورت قطع برق، می‌توانند به‌طور مداوم وضعیت امنیت را پایش کرده و از بروز حوادث پیشگیری کنند.
