به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، کلیه‌ها مواد زائد و مایعات اضافی را از بدن دفع می‌کند، کلیه‌های بدن انسان اسیدی که توسط سلول‌های بدن تولید شده است را حذف می‌کند تا تعادل طبیعی و سالمی از آب، نمک‌ها و مواد معدنی مانند سدیم، کلسیم، فسفر و پتاسیم در خون حفظ شود، بدون برقراری این تعادل، اعصاب، ماهیچه‌ها و سایر بافت‌های بدن ممکن است نتوانند به طور طبیعی کار کنند، علاوه‌بر این موارد کلیه‌ها هورمون‌هایی تولید می‌کنند که به کنترل فشار خون، تولید گلبول قرمز و حفظ سلامت و استقامت استخوان‌ها کمک می‌کند، در این بین سنگ کلیه یکی از شایع‌ترین انواع بیماری‌های کلیوی است، سنگ‌های کلیه (نفرولیتیازیس) در واقع رسوباتی از جنس مواد معدنی و نمکی است که در کلیه‌ها تشکیل می‌شود، جنس سنگ‌های کلیه به طور معمول اگزالات کلسیم بوده که دارای ساختاری تیز و کریستالی است و گاهی به اندازه یک توپ گلف رشد می‌کند.
باید بدانیم بر اساس نظر متخصصان، این بیماری علت شایع خون در ادرار و درد شدید در شکم، پهلو یا کشاله ران است، تولید سنگ در مردان بیشتر از زنان دیده می‌شود، بیشتر افرادی که به سنگ کلیه مبتلا می‌شوند در سنین ۳۰ تا ۵۰ سالگی هستند، مردان ممکن است درد شدیدی را در پشت یا پهلو تجربه کنند که بیشتر به ناحیه کشاله ران منتشر می‌شود، علائم سنگ کلیه در مردان احتمال دارد شامل تهوع، استفراغ، ادرار دردناک و خون در ادرار باشد، علائم سنگ کلیه در زنان ممکن است مشابه مردان باشد و نشانه‌هایی همچون درد در پشت یا پهلو، تهوع و استفراغ را تجربه کنند، علاوه‌بر این موارد زنان ممکن است درد در ناحیه کشاله ران را نیز تجربه کنند.
همچنین سنگ کلیه می‌تواند اندازه‌های مختلفی داشته باشد، اندازه سنگ کلیه به میزان املاح ورودی به بدن و انباشت آن‌ها در مجاری کلیه بستگی دارد، هرچه میزان این املاح بیشتر باشد، امکان اینکه اندازه این سنگ‌ها بزرگ‌تر باشد، بیشتر است، برای تشخیص اندازه این سنگ‌ها از سونوگرافی بهره گرفته می‌شود و پزشک کلیه و مجاری ادرار با تشخیص اندازه سنگ برای درمان و دفع آن تصمیم‌گیری خواهد کرد.
عوامل ایجاد سنگ در کلیه‌ها چیست؟
شیوا صیرفیان، فوق تخصص بیماری‌های کلیوی با اشاره به عوامل ایجاد سنگ در کلیه‌های بدن افراد به خبرنگار مجله آرونو می‌گوید: آب و هوای گرم و نوع تغذیه افراد به تشکیل سنگ در کلیه کمک می‌کند، اگر کلیه فرد سالم باشد و مایعات کمتری را مصرف کند، غلظت کلسیم و اسید اوریک در کلیه افزایش پیدا کرده و رسوب می‌کند، افرادی که دارای کلیه سالم هستند باید مصرف مایعات آن‌ها در طول شبانه روز کافی باشد و افرادی که سنگ کلیه دارند، باید روزانه دو تا سه لیتر حجم ادرار داشته باشند، عده‌ای از افراد در هوای گرم آب زیادی می‌خورند اما ممکن است که بگویند دچار سنگ کلیه شدند، باید بدانیم این اتفاق به دلیل تعریق زیاد بدن آن‌ها است و مقدار مایعات و آبی که مصرف می‌کنند، از پوست آن‌ها دفع شده و مقدار کمتری به کلیه می‌رسد، به بیمارانی که سنگ کلیه دارند، توصیه می‌شود به میزانی آب مصرف کنند که رنگ ادرار آن‌ها به رنگ سفید باشد و اگر رنگ ادرار آن‌ها زرد باشد یعنی آب کمتری مصرف کردند.
وی می‌افزاید: علت سنگ‌سازی کلیه مصرف کمتر آب و مایعات و مصرف زیاد نمک است، نمک همان طور که فشار خون افراد را بالا می‌برد، در تولید سنگ کلیه نیز نقش دارد و به بیمارانی که دچار سنگ کلیه هستند، توصیه می‌شود که در طول شبانه روز مقدار نمک کمتری مصرف کنند، سنگ‌هایی که در کلیه تولید می‌شود، دارای چند نوع است که یک نوع آن احتمال دارد از جنس کلسیم و در ترکیب با اگزالات باشد، ابتلاء به سنگ کلیه می‌تواند زمینه ارثی داشته یا مربوط به تغذیه افراد باشد، البته انجام عمل‌های جراحی که افراد برای روده و لاغری انجام می‌دهند، نیز خطر ابتلاء به سنگ کلیه را افزایش می‌دهد.
فوق تخصص بیماری‌های کلیوی تصریح می‌کند: سنگ کلیه می‌تواند از جنس اسیداوریک باشد، برای نمونه افرادی که اسیداوریک خون آن‌ها بالا بوده یا نقرس دارند، احتمال دارد که جنس سنگ کلیه آن‌ها از نوع اسیداوریک باشد، تشکیل بعضی از سنگ‌های کلیه نیز زمینه ارثی دارد یا سنگ می‌تواند در زمینه عفونت کلیه ایجاد شود و افرادی که عفونت مزمن پیدا می‌کنند و درمان نمی‌شوند، نیز دچار سنگ کلیه می‌شوند، نکته دیگر اینکه باور اشتباهی است که مطرح می‌شود، افرادی که سنگ کلیه دارند نباید لبنیات مصرف کنند، زیرا این موضوع از نظر علمی ثابت نشده است، لبنیات مانع سنگ‌سازی کلیه می‌شود و افرادی که سنگ کلیه دارند باید به اندازه کافی لبنیات مصرف کنند، در واقع کسانی که سنگ کلیه دارند و قرص‌های کلسیم می‌خورند، باید خوردن لبنیات زیاد را محدود کنند و کمتر لبنیات بخورند، برای جلوگیری از تشکیل سنگ در کلیه علاوه‌بر نوشیدن زیاد مایعات باید افرادی که کلیه آن‌ها سنگ‌ساز است، به حجم ادرار دو لیتر روزانه توجه داشته باشند.
راهکارهای درمان بیماری سنگ کلیه
وی تاکید می‌کند: بیمارانی که مراجعه می‌کنند، بر این باور هستند که باید آب زیادی بنوشند، در صورتی که همیشه آب زیاد خوردن برای کلیه همه افراد مناسب نیست و باید کلیه افراد سالم باشد تا آب زیاد خوردن برای آن‌ها مشکل ایجاد نکند و مفید باشد، افرادی که کم‌کاری و نارسایی کلیه دارند، نباید آب زیادی مصرف کنند و به آن‌ها توصیه می‌شود آب کمتری بخورند و خود را با دیگر بیماران مقایسه نکنند، افرادی که سنگ کلیه دارند، پزشک معالج بر اساس نوع سنگ کلیه بیمار رژیم غذایی خاصی به او ارائه می‌کند، اگر فردی سنگ اگزالات دارد، باید مواد غذایی مانند چای پررنگ، شکلات، قهوه، آجیل، فندق و گردو که حاوی اگزالات است را کمتر مصرف کند.
صیرفیان درباره درمان بیماری سنگ کلیه اظهار می‌کند: بیمارانی که سنگ کلیه آن‌ها از نوع اسیداوریک است، اگر اسیداوریک خون آن‌ها چک شده و میزان آن بالا باشد، باید درمان انجام گیرد و بدانند مواد غذایی مانند حبوبات و انواع گوشت‌ها اسید اوریک خون را بالا می‌برد و ضروری است که این گروه از بیماران مصرف این نوع مواد غذایی را کمتر کنند، ممکن است کلیه برخی افراد تنها یک بار سنگ بسازد و سابقه فامیلی وجود نداشته باشد، اهمیت زیادی ندارد، اما اگر سنگ‌سازی کلیه تکرار شود یا بیماران سابقه فامیلی در این زمینه داشته باشند، باید به این گروه از افراد توصیه‌های لازم و رعایت رژیم غذایی ارائه شود.
وی عنوان می‌کند: با انجام آزمایش علت و نوع سنگ‌سازی کلیه بیماران مشخص می‌شود و بر اساس نوع سنگ‌سازی درمان انجام می‌گیرد و فرد باید علاوه‌بر رعایت رژیم غذایی و سبک زندگی درمان دارویی که توسط پزشک معالج تجویز می‌شود را دنبال کند تا سنگ‌سازی کلیه آن‌ها کمتر شود و اگر این سنگ‌ها به طور مداوم در کلیه آن‌ها تشکیل شود، بیماران باید بدانند که این اتفاق بافت کلیه آن‌ها را از بین می‌برد و نارسایی و عفونت کلیه را ایجاد می‌کند و بیمار نیازمند دیالیز می‌شود، لازم است که بیماران بدانند اگر بعضی از داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها بی‌رویه مصرف شود و افراد با دز بالا و به طور به مداوم و طولانی مدت از این داروها استفاده کنند، این داروها در کلیه رسوب کرده و موجب تشکیل سنگ می‌شود.
مواد غذایی مفید برای بیماران سنگ کلیه
پیمان صالحی متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری با اشاره به راه‌های جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه به خبرنگار مجله آرونو اظهار می‌کند: وجود خون در ادرار، تهوع، لرز، تب، تکرر ادرار و بی‌رنگی یا بد بو بودن ادرار می‌تواند از علائم ابتلای افراد به سنگ کلیه باشد، به طور کلی افرادی که مستعد ابتلاء به سنگ کلیه هستند، باید میزان دریافت آب و مایعات خود را افزایش دهند، چراکه استفاده از مایعات کافی منجر به رقیق شدن ادرار و در نهایت ممانعت از تشکیل سنگ می‌شود، حداقل ۵۰ درصد از مایعات دریافتی بدن در طول یک روز باید آب باشد، همچنین مصرف کلسیم برای بیماران مبتلا به سنگ‌های کلسیمی باید کنترل شود، چراکه گاهی اوقات سنگ‌های اگزالاتی یا اگزالات کلسیمی به دلیل نبود کلسیم کافی در دستگاه گوارش تشکیل می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: افراد به منظور دریافت کلسیم می‌توانند از رژیم غذایی حاوی شیر و محصولات لبنی از جمله ماست و پنیر استفاده کنند و مدنظر داشته باشند که کلسیم موجود در محصولات لبنی به طور معمول به آسانی جذب می‌شود، اما به طور کلی سبزیجات برگ سبز حاوی مقادیر مشخصی از کلسیم است و با توجه به اینکه دیگر مواد آن توانایی جذب کلسیم در بدن را کاهش می‌دهد، قابلیت جذب کلسیم از سبزیجات برگ سبز کمتر از محصولات لبنی است، افراد درگیر با سنگ کلیه نباید بیش از ۶۰ میلی‌گرم اگزالات از رژیم غذایی خود دریافت کنند، از همین رو باید مصرف غذاهای حاوی مقادیر بالا یا متوسط اگزالات را کاهش دهند و آن‌ها را از رژیم غذایی خود حذف کنند، از جمله مواد غذایی حاوی اگزالات می‌توان به ریواس، توت فرنگی، شکلات، آجیل، چای، چغندر، سبوس گندم و اسفناج اشاره کرد.
متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری تصریح می‌کند: افرادی که سابقه سنگ‌های کلیوی دارند، باید از مصرف غذاهای فراوری شده که به آن‌ها قند افزوده می‌شود، اجتناب کنند، همچنین این افراد باید از مصرف شکر اضافه در آماده‌سازی غذاها پرهیز و مصرف انواع شیرینی و خوراکی‌هایی که در تهیه آن‌ها قند و شکر به کار رفته است و انواع شربت‌ها را محدود کنند، افراد درگیر با سنگ کلیه یا مستعد ابتلاء به این بیماری باید میزان مصرف مایعات را افزایش دهند، به میزان کافی کلسیم دریافت و میزان دریافت اگزالات را محدود کنند، رژیم‌های حاوی مقادیر زیاد پروتئین حیوانی می‌تواند در توسعه تشکیل سنگ‌های کلیوی مؤثر باشد، دریافت زیاد ویتامین C می‌تواند زمینه‌ساز تولید اگزالات شود، از همین رو مکمل‌های ویتامین C هنگامی که نظر پزشک متخصص بر کاهش اگزالات در رژیم غذایی است، نباید مصرف شود.
روش‌های سنگ‌شکن کلیه کدام است؟
وی درباره روش‌های سنگ‌شکن کلیه عنوان می‌کند: سنگ‌شکنی روشی غیرتهاجمی محسوب و برای درمان سنگ‌های بسیار بزرگی که توان عبور از مجاری ادراری را ندارد، استفاده می‌شود، انواع درمان غیردارویی سنگ کلیه شامل سنگ‌شکن با دستگاه ESWL ، سنگ‌شکن با لیزر و نفرولیتوتومی پوستی است، طی انجام فرایند سنگ‌شکن برای بیماران، امواج ضربه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد و سنگ‌های بزرگ را به قسمت‌های کوچک‌تری تبدیل می‌کند تا از مجاری ادراری قابل عبور باشد، درمان سنگ کلیه با دستگاه ESWL به صورت سرپایی انجام می‌شود و برای درمان سنگ کلیه‌های کوچک‌تر از دو سانتی‌متر کاربرد دارد، دفع خرده‌ریزهای سنگ از طریق سیستم ادراری به طور معمول یک هفته تا ۱۰ روز پس از سنگ‌شکنی با این دستگاه انجام می‌شود و از یک هفته پیش از انجام این اقدام، مصرف داروهای رقیق‌کننده خون مانند آسپرین باید قطع شود.
صالحی عنوان می‌کند: در تکنیک سنگ شکنی با لیزر از طریق راه‌های طبیعی به وسیله جراحی عمومی درمان انجام و محل سنگ تا کلیه بررسی می‌شود؛ پزشکان در این روش از آندوسکوپ استفاده می‌کنند که طولی برابر با ۷۰ سانتی‌متر دارد و با برخورد کردن آندوسکوپ به سنگ، پرتو لیزر به سنگ تابانده می‌شود، سنگ را خرد کرده و به خرده‌های ریزی مشابه شن تبدیل می‌کند، خرده‌های سنگ کلیه پس از درمان با روش لیزر طی چند روز از طریق ادرار دفع می‌شود و برای خرد کردن سنگ یک سانتی‌متری حدود یک ساعت زمان نیاز است، این روش برای بیمارانی که نمی‌توانند به صورت کامل بیهوش شوند، به کار برده نمی‌شود.
وی خاطرنشان می‌کند: در روش نفرولیتوتومی پوستی، از طریق برشی کوچک در پهلو آندوسکوپ وارد بدن و سنگ کلیه توسط آن برداشته می‌شود، این روش بیشتر برای سنگ‌های بزرگ‌تر از دو سانتی‌متر مورد استفاده قرار می‌گیرد و به طور معمول زمانی استفاده می‌شود که سایر روش‌ها برای درمان ناموفق باشد، افرادی که سنگ‌شکن کلیه را انجام می‌دهند، باید مراقب تغذیه خود پس از درمان باشند و از مواد غذایی همچون سبوس که سرشار از فیبر بوده و برای بیماران سنگ کلیه بسیار مفید است، استفاده کنند، همچنین خوردن هندوانه به دفع کلسیم موجود در ادرار و کاهش خطر ابتلاء به سنگ کلیه کمک می‌کند و با تنظیم و حفظ تعادل مقدار اسید موجود در ادرار در حفظ سلامت کلیه‌ها مؤثر است.
بر این اساس، سنگ کلیه یکی از بیماری‌های دستگاه ادراری است که افراد بسیاری سالیانه در جهان به آن مبتلا می‌شوند، یکی از مهم‌ترین دلایل ابتلاء به این عارضه استفاده از آب‌های آشامیدنی ناسالم و دارای املاح و نمک‌های معدنی زیاد است که باعث انباشت این املاح در مجاری کلیوی و ادراری شده و باعث تولید سنگ کلیه می‌شود.
سنگ کلیه به خودی خود دردی ندارد و تشکیل آن نمی‌تواند برای بیمار درد به دنبال داشته باشد، اما زمانی که این سنگ تشکیل شده داخل مجاری کلیوی و ادراری حرکت می‌کند، ممکن است باعث تخریب مجاری و در نهایت خونریزی این مجاری شود که در نهایت در صورتی که از طریق ادرار دفع شود، ممکن است درد شدیدی را به دنبال داشته باشد.
تحقیقات حاکی از آن است که سالانه بیش از نیم میلیون نفر به دلیل مشکلات سنگ کلیه به اورژانس مراجعه می‌کنند، تخمین‌زده می‌شود که از هر ۱۰ نفر یک نفر در طول زندگی خود دچار سنگ کلیه می‌شود، خطر ابتلاء به سنگ کلیه در مردان حدود ۱۱ درصد و در زنان ۹ درصد تخمین‌زده شده است، سایر بیماری‌ها مانند فشار خون بالا، دیابت و چاقی نیز ممکن است خطر ابتلاء به سنگ کلیه را افزایش دهند و این موضوع نشان‌دهنده تأثیر تغذیه و سبک زندگی بر بروز بیماری‌ها به ویژه سنگ کلیه است که باید مورد توجه افراد قرار گیرد و طی مشورت متخصصان امر، برنامه غذایی خود را اصلاح کنند.
