به گزارش خبرگزاری مجله آرونو و به نقل از سازمان بهزیستی کشور، سیدجواد حسینی با بیان اینکه امروز در جامعه ایران ۴۰۰ هزار زن سرپرست خانوار وجود دارد، اظهار کرد: در این سازمان، دفتر زنان و خانواده وجود دارد که این زنان شامل زنان طلاق گرفته، زنان شوهر فوت شده و زنان شوهر از کار افتاده میشوند.
وی افزود: سازمان بهزیستی با قوه قضائیه طرح طلاق توافقی را پیگیری میکند به گونهای که دادگاهها پس از تقاضای طلاق آنها را به مراکز مشاوره بهزیستی ارجاع میدهند، این مراکز در نگاه اول به بازگشت آنان به زندگی و در نگاه دوم در صورت نبود امکان استمرار زندگی، آنها را مجدد به دادگاه معرفی میکنند.
سرپرست سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: در حوزه آسیبهای اجتماعی، زنان سرپرست خانوار، کودکان خیابانی، کودکان بیسرپرست، اعتیاد، فرار دختران و در مجموع آسیبهای اجتماعی بر اساس روش تحقیق باید به سراغ عاملی رفت که بیشترین تولید کننده و باز تولید آسیبهای اجتماعی است، این عامل و پدیده چیزی جز طلاق نیست، زیرا طلاق از یک سو به گسترش زنان سرپرست خانوار زنان خیابانی کودکان و بخش عمدهای از آسیبهای اجتماعی منجر خواهد شد.
پیگیری طرح اجرای بیمه طلاق
وی افزود: به نظر میرسد در اولویت کاری در حوزه اجتماعی مداخله در پدیده طلاق مهمترین کاری است که برنامهریزان و دستاندرکاران به ویژه در سازمان بهزیستی باید مورد توجه قرار دهند، در این حوزه حلقههای زنجیره از ازدواج تا طلاق را باید طراحی کرد؛ در واقع اقدامات آموزشی و توانبخشی قبل از ازدواج در حین ازدواج و زوجین در معرض آسیب و در نهایت طلاق را طراحی باید طراحی کرد و با برنامههای مداخلات مؤثر به انجام رساند تا از این طریق به کنترل و کاهش پدیده طلاق که عامل بسیاری از آسیبهای اجتماعی است، توفیق یافت.
حسینی اضافه کرد: در این زمینه به عنوان مثال در مرحله بعد از طلاق بیشتر زنان سرپرست خانوار دچار مشکلات جدی میشوند که طرح بیمه طلاق را در سال ۱۳۷۸ مطرح کردیم و اکنون نیز پیگیر اجرایی شدن آن برای کاهش کنترل عوارض طلاق به ویژه برای زنان سرپرست خانوار بوده و هستیم.
نظام مشاوره تلفنی بهزیستی امکان کاهش آسیبهای اجتماعی را فراهم میکند
وی با تاکید بر تقویت نظام مشاوره تلفنی در سازمان بهزیستی گفت: یکی از موفقیتهای سازمان بهزیستی کشور راهاندازی مشاوره تلفنی است که در حکم تردد امواج به جای تجمع افراد به افراد نیازمند یا در معرض آسیب خدمات ارائه میکند و از آن جهت مهم است که اول سرخط موضوعات آسیب است، یعنی نقطه شروع که میتواند با این خدمات مداخله به هنگام طلایی را در بحث آسیبها رقم بزنند و از عمق آسیب یا گرفتار شدن در عمق آسیب افراد جلوگیری کند.
سرپرست سازمان بهزیستی کشور اضافه کرد: این خدمات موجب قرار گرفتن مددجویان در مسیر خدمات تخصصی میشود و امکان کنترل و کاهش آسیب و توانمندسازی را در آنان افزایش میدهد و باعث پیشگیری از آسیبهای اجتماعی میشود، گسترش کمی و بهرهوری سیستم خدمات تلفن مشاورهای و نیز روزآمد کردن مشاوران و توانمندسازی آنان از اهمیت بسیار ویژهای برخوردار است، این خدمات ۲۵ سال است که شروع شده و انواع مشاوره از جمله خط ۱۲۳ اورژانس اجتماعی و خط ۱۴۸۰ مشاوره تلفنی در حال انجام است.
اعتیاد موجب بروز آسیبهای دیگر در جامعه میشود
حسینی با اشاره به اینکه اعتیاد نیز از جمله آسیبهای حساس و پردامنه اجتماعی است که خود موجب ۲۰ تا ۳۰ آسیب دیگر میشود و در کنار طلاق مبحث اعتیاد از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است، گفت: سازمان بهزیستی در حوزه اعتیاد دارای مراکز درمانی سرپایی اعتیاد است و بخشی از معتادان را از این طریق تحت پوشش قرار میدهد، از سوی دیگر سازمان بهزیستی و شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر در مراکز نگهداری یا کمپهای ماده ۱۵ و کمپ ماده ۱۶ که مخصوص معتادان متجاهر است فعال هستند.
وی افزود: ارائه خدمات در کمپ ماده ۱۵ به گونهای است که طی ۲۱ روز سمزدایی و ترخیص صورت میگیرد و امکان تمدید این زمان نیز وجود دارد و در کمپهای ماده ۱۶ که ستاد مبارزه با مواد مخدر آنها را تحت پوشش قرار دارد معتادان متجاهر در این کمپها نگهداری و فرایند ترک اعتیاد آنها محقق میشود؛ در کنار این محورها طرح NA نیز وجود دارد که به صورت اجتماعی و گروههای داوطلبانه معتادان و با تشکیل گروههای همدم فرایند بازپروری و ترک اعتیاد در آن محقق میشود و در کنار این موضوع با مراکز TC یا اجتماع درمان مدار مواجه هستیم که هم روش TC و هم NA روشهای درمان اجتماعمدار و توانمندسازی جامعهمحور است که گسترش و توسعه کمی و کیفی آنها باید محقق شود.
سرپرست سازمان بهزیستی کشور تشریح کرد: سازمان بهزیستی با همکاری با ستاد شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر که در حوزه اعتیاد این ستاد چندین کمیته از جمله کمیته درمان، کمیته مبارزه با مواد مخدر و کمیته فرهنگی را دارد که مسئولیت کمیته فرهنگ با سازمان بهزیستی است که با هماهنگی دستگاهها به شکل بین بخشی به تصمیماتی رسیده و سعی در اجراییسازی آن خواهند داشت.
سبک کافه تریایی در درمان اعتیاد
وی با بیان اینکه باید در حوزه اعتیاد و درمان اعتیاد به سبک کافه تریایی عمل کنیم، افزود: این به آن معنا است که شیوههای گوناگونی را طراحی و متناسب با وضع معتادان آنها را با این شیوهها ترک اعتیاد و بازتوانی و بازپروری مبتنی بر سلامت جامعه هدایت کنیم.
حسینی ادامه داد: ما هم به درمان سرپایی هم کمپهای ماده ۱۵ و ۱۶ هم روشهای TC هم روشهای NA که به خصوص این دو تجارب بسیار مفیدی هستند، ابتکار داشته باشیم، البته باید در نظر داشته باشیم که برای جلوگیری از عود مجدد که میزان آن در مبحث اعتیاد بسیار بالا است، اشتغالزایی و بازتوانی جامعهمحور معتادان و پذیرش اجتماعی و توجه مثبت به ایشان در صحنه خانواده، محیط، جامعه و کار امر بسیار مهمی است.
وی گفت: به نظر میرسد درمان اجباری برای برخی از معتادان لازم و ضروری است به شرط اینکه به شکل دادگاه درمان مدار محقق شود؛ دادگاه درمانمدار این است که توسط احکام قضات به عنوان مثال یک سال زندان، در نظر گرفته میشود و اگر در این دوره جریان بازپروری و سمزدایی اتفاق نیفتد، میزان مجازاتهای ناشی از آن افزایش یابد؛ در مجموع تقویت برنامههای به اصطلاح اجتماعمحور با شعار با مردم برای مردم توسط مردم راهکار اصلی است.
لزوم تقویت مراکز روزانه بهزیستی
سرپرست سازمان بهزیستی کشور با تاکید بر اینکه در حوزه اجتماعی موضوعات طلاق، زنان سرپرست خانوار و به طور کلی آسیبهای اجتماعی باید پرداخته شود، اضافه کرد: تقویت مراکز روزانه بیش از گذشته باید در دستور کار قرار گیرد.
وی با بیان اینکه خانوادهمحور شدن خدمات و کار با مددجویان، سالمندان، کودکان، دختران فراری و بقیه افراد جامعه هدف بهزیستی بیش از پیش باید در مرکز توجه و برنامهریزی قرار گیرد، گفت: این رویکرد در توانمندسازی و توان افزایی مددجویان بیش از هر روشی مؤثر است.
حسینی با بیان اینکه تقویت رویکرد تواناسازی و توانبخشی به جای رویکردهای اعانه بگیری باید در اولویت کار قرار گیرد، ادامه داد: در بسیاری از موارد، اعانه بگیری رواج یافته است و باید به جای اعانه دادن جامعه را مناسبسازی کنیم، خدمات توانبخشی، وسایل و تجهیزات توانبخشی ارائه و سازمانها و مدارس و ادارات را مناسب سازی کنیم و از این طریق امکان توانمندسازی متناسب با جامعه محوری و رویکرد مشارکت فراگیر سایر دستگاهها در دسترسیپذیری و جامعه فراگیر و از این طریق امکان تحقق رویکرد دارایی مبنا و ثروت محور بر رویکرد محدودیت یا نقص محور بیش از گذشته فراهم آید.
فعالیت ۳۰۰۰ مرکز مثبت زندگی در کشور
وی گفت: در سنوات اخیر ایجاد مراکز مثبت زندگی و راهاندازی آنکه به حدود ۳ هزار مرکز رسیده است، رویکرد مناسبی است، همچنین امکان خدمات تجمیعی در دسترس و معلممحور از نکات مثبتی است که مراکز مثبت زندگی به دنبال داشته است، به عنوان مثال یک میلیون و ۲۰۰پ رونده مستمری بگیران زن بهزیستی به این مراکز سپرده شده است و این در کنار سایر خدماتی است که به صورت تجمیعی در محله و در دسترس ارائه میشود.
سرپرست سازمان بهزیستی کشور درباره مراکز مثبت زندگی گفت: مراکز باید از جهاتی اصلاح شوند، زیرا کارکردهای نامناسبی را هم از خود بر جای گذاشتهاند از جمله باعث شدهاند مراکز مددکاری و خیلی از مؤسسات دیگر کارایی خود را از دست بدهد و به حاشیه رانده شود و موضوع دیگر اینکه از سرجمع سایر قسمتهای بهزیستی که خود باید خدمات درخور ارائه دهند، اعتبارات کسر شده و به این مراکز اضافه شده که موجب ناکارآمدی آن بخشها نیز شده است و همچنین این مراکز با توجه به نبود توجه کیفی از ارائه خدمات تخصصی و کیفی مطلوب برخوردار نبودهاند.
ساختار سازمانی حوزه پیشگیری باید احیا و ارتقا یابد
وی به خدمات پیشگیرانه سازمان بهزیستی پرداخت و گفت: در حوزه پیشگیری، با دو مقوله مواجه هستیم یک ساختار سازمانی حوزه پیشگیری که باید احیا و ارتقا یابد و دیگر، برنامههای حوزه پیشگیری است که باید به سمت برنامههای ارتقایی هدایت شود.
حسینی با بیان اینکه در سنوات اخیر ساختار معاونت پیشگیری در حوزههای اعتیاد و آسیبها ادغام شده است، افزود: این در حالی است که حوزه پیشگیری از مأموریتهای تخصصی سازمان بهزیستی است، مأموریتی که سایر دستگاهها به آن نمیپردازند، به عنوان مثال اگر در حوزه درمان فعالیم وزارت بهداشت و درمان وجود دارد یا در حوزه آموزش وزارت آموزش و پرورش، اما در حوزه پیشگیری به طور مشخص تنها سازمان بهزیستی است که دارای ساختار اداری بود و این مأموریت را باید به انجام میرساند.
وی ادامه داد: احیای این ساختار در سازمان بهزیستی امری ضروری و اجتنابناپذیر به نظر میرسد همانگونه که میدانیم پیشگیری در سه سطح محقق میشود، سطح اولیه که پیشگیری از ابتلاء به بیماریها تنبلی چشم و ناشنوایی و پیشگیری در سطح ثانویه که به درمان مربوط میشود و پیشگیری در سطح ثالث که به امور توانبخشی میپردازد به نظر میرسد ساختار سازمانی در حوزه پیشگیری در سازمان بهزیستی باید احیا و تقویت شود، همه افراد آسیب دیده و در معرض آسیبها به برنامههای ارتقایی نیاز دارند که علاوه بر رفع آسیب، وضع توانبخشی آنها ارتقا یابد.
سرپرست سازمان بهزیستی کشور با بیان اینکه در حوزه پیشگیری بخش اصلی کار با تشکلهای غیردولتی است، افزود: سازمان بهزیستی وضعیت نظارتی دارد که نظارت در این حوزه بسیار ضعیف است، باید نگاه به تشکلهای غیردولتی نگاهی حمایتی، توانمندسازانه و نظارتپذیرانه باشد.
سازمان بهزیستی مدعیالعموم اجرای قانون حمایت از حقوق معلولان است
وی گفت: توانبخشی افراد دارای معلولیت به این نقطه تاکید دارد که هدف توانبخشی رسیدن به استقلال و حفظ آن در زندگی معلولان است و این هدف جز از طریق تأمین زندگی اقتصادی و معیشتی معلولان و مهارت و اشتغالزایی تأمین نمیشود، بهزیستی، درمان و توانمندسازی، مراقبت و حمایت از افراد در معرض آسیب، آسیب دیده، افراد دارای معلولیت، سالمندان زنان و کودکان را به عنوان جامعه هدف مورد نظر دارد و این مأموریتها را به منظور توانمندسازی، ارتقای کیفیت زندگی و سلامت جامعه با محوریت خانواده مورد توجه قرار میدهد.
حسینی با اشاره به اینکه سازمان بهزیستی برای تحقق این مأموریتها با کامیابیها و ناکامیابیها یا کارکردها و کژکارکردیهایی روبهرو بوده است، بیان داشت: این سازمان اگر بخواهد کارکردهای مثبت و مناسب خود را ارتقا دهد و توسعه بخشد، باید مجموعه فعالیتها، رویهها و سیاستهای خود را در یک قالب چهارگانه تبارشناسی شامل سیاستها و فعالیتهای تاسیسی و نوآورانه، سیاستها و فعالیتهای تعطیلی و توقیفی، سیاستها و فعالیتهای تعدیلی و تکمیلی و سیاستها و فعالیتهای تثبیتی یا استمراری مورد واکاوی قرار دهد.
وی اضافه کرد: سیاستهای تاسیسی و نوآورانه مانند ایجاد شهرکهای سلامت سالمندان، بیمه طلاق برای زنان سرپرست خانوار، طرحهای مشارکتی مثل بانک زمان، سیاستهای تعطیلی و توقیفی به عنوان مثال جهتگیری سیاستهای اعانهبگیری و پرداختهای نقدی را به سیاستهای مبتنی بر توانبخشی باید تغییر داد.
خدمات مراکز مثبت زندگی از کیفیت کافی برخوردار نیست
سرپرست سازمان بهزیستی کشور افزود: در سنوات اخیر مراکز مثبت زندگی در بهزیستی ایجاد شده است که موجب کاهش تصدیگری دولت و خدمات در دسترس شده که کارکردهای مناسب این مراکز است، اما در عین حال این رویکرد مراکز مددکاری را تضعیف کرده است، اعتبارات از سایر بخشها به این بخش منتقل و فعالیتهای سایر بخشها تضعیف و موجب تضعیف خدمات در سایر بخشها شده است و خدمات این مراکز نیز از کیفیت کافی برخوردار نیست.
وی ادامه داد: سیاستهای تثبیتی و استمراری به سیاستهایی اطلاق میشود که از جنبههای مثبت برخوردار هست و باید تقویت شود که اورژانس اجتماعی، رویکرد خدمات خانوادهمحور طرح توانبخشی CBR از جمله آنها است.
حسینی با اشاره به اینکه رویکردهای مثبتی در ۱۵ سال اخیر در سازمان بهزیستی شکل گرفته است که نیازمند تقویت است، گفت: ورود به مباحث توانمندسازی مددجویان مانند زنان، افراد دارای معلولیت و غیره که در سازمان بهزیستی به انجام میرسد، این رویکرد را میتوان به رویکرد دارایی محور در مقابل رویکرد نقص محور تعبیر کرد.
وی افزود: در رویکرد نقص محور، ما بر این نقطه تاکید میکنیم که مددجویان چه کمبودهایی دارند و کمبودهای آنان را برآورده سازیم که البته به جای خود مناسب است، اما در رویکرد دارایی محور بر این نکته تاکید میکنیم که همه انسانها و مددجویان توانها، داراییها و سرمایههایی دارند که باید آنها را شناخت و شکوفا ساخت، شکوفایی این سرمایهها و توانمندیها موجب میشود تا مددجویان بالنده شوند و نقصهایشان محو شود.
سرپرست سازمان بهزیستی کشور بر نگاه سازمان بهزیستی بر جنبههای پیشگیری تاکید کرد و ادامه داد: متناسب با آن ورود نیروهای تخصصی به بدنه سازمان بهزیستی و تخصصی شدن بیشتر فعالیتهای سازمان از نکاتی است که شایسته است مورد تقویت قرار گیرد، اگر سازمان بهزیستی وجود نداشت و خدمات خود را ارائه نمیکرد، نه تنها موضوع عدالت اجتماعی به زیر سوال میرفت و کیفیت زندگی بخش عمدهای از مردم دچار اشکال میشد، بلکه آسیبهای اجتماعی و نیز امنیتی جامعه با چالشها و مشکلات بسیاری مواجه میشد.
توانبخشی مبتنی بر جامعه از رویکردهای قابل توجه و تقویت است
وی با بیان اینکه رویکردهای CBR و توانمندسازی مبتنی بر جامعه، محله و محیط از رویکردهای قابل توجه و تقویت است، گفت: فعالیتهایی مانند اورژانس اجتماعی که در زمینههای گوناگون به کمک مددجویان میآید و رویکردهای خانواده محور نیز از جهتگیریهای مؤثر و مناسب سازمان بهزیستی است که باید بر تقویت و گسترش آن تاکید کرد.
حسینی با اشاره به اینکه در حوزه افراد دارای معلولیت، ۱.۵ میلیون نفر تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور قرار دارند، افزود: از این تعداد یک میلیون مستمری میگیرند و ۵۰۰ هزار فرد دارای معلولیت هم خدمات معیشتی و خاص دریافت میکنند و حدود ۴۷ هزار نفر از خدمات مراکز روزانه معلولان و ۵۴ هزار معلول هم از مراکز شبانه روزی که بیشتر شامل بیماران روانی مزمن، افراد دارای معلولیتهای ذهنی شدید، جسمی شدید و سالمندان دارای معلولیت است بهرهمند میشوند.
وی با بیان اینکه مجموعه خدماتی که به افراد دارای معلولیت ارائه میشود وفق قانون حمایت از معلولان مصوب ۱۳۹۶ مجلس شورای اسلامی است، تصریح کرد: میدانیم که شیوع معلولیتها بر اساس گزارشات سازمان ملل متحد به شکل طبیعی ۱۵ درصد از افراد جامعه را شامل میشود و به نظر میرسد به دلیل وجود جنگ تحمیلی و آثار ناشی از آن و بعضی دیگر از مسائل میزان شیوع از این حد در جامعه ایران بیشتر است، در اولین گام با رویکرد عدالت اجتماعی میزان پوشش خدمات به افراد دارای معلولیت را باید به حداکثر افزایش داد.
سرپرست بهزیستی کشور گفت: نکته حائز اهمیت آن است که مراکز توانبخشی خصوصی که خدمات به افراد دارای معلولیت را بر عهده دارند شایسته است تقویت شوند و به رویکرد کوچکسازی دولت توجه نشان داده شود، لذا به نظر میرسد ضمن گسترش این مراکز توسط بخش مردمی، مراکز بخش خصوصی توانبخشی کوچکسازی شوند تا از این طریق کرامت انسانی مددجویان حفظ شود.
افزایش خدمات کیفی مستلزم مشارکت بیشتر مردم است
وی افزود: افزایش پوشش خدمات به معلولان و مراکز و افزایش خدمات کیفی مستلزم مشارکت بیشتر مردم در این امر مهم است و یکی از موارد مهمی که میتواند این مشارکت را برانگیزاند و موجب توسعه آن شود، برندسازی نماد جایزه سالانه توانبخشی برای مراکز توانبخشی بهزیستی است.
حسینی گفت: به نظر میرسد باید حلقههای واسطه بین این مراکز و سازمان به عنوان نماینده دولت ایجاد شود، بهترین حلقههای واسط الگوبرداری از انجمن اولیا و مربیان مدارس آموزش و پرورش که هر مدرسه دارای انجمن اولیا و مربیان است از آن طریق ارتباط بین مدرسه و سازمان آموزش و پرورش برقرار میشود، در این مراکز نیز هر مرکز میتواند دارای انجمن اولیا شود که واسطه بین مرکز و ادارات و سازمانهای بهزیستی به عنوان نماینده دولت ارتباط مناسب برقرار میشود.
وی اضافه کرد: موضوع رویکرد توانبخشی CBR است که توانبخشی مبتنی بر جامعه و محله و محیط را نشانه میگیرد ، همانطور که میدانیم جریان توانبخشی معلولان از یک مثلثی که یک ضلع آن معلول و ضلع دیگرش جامعه محلی و سومین را خانواده تشکیل میدهد، رویکرد توانبخشی رویکرد CBR یا مبتنی بر جامعه و محله که این رویکرد در سازمان بهزیستی آغاز شده و هم به شکل کمی و هم به شکل کیفی نیاز به تقویت و توسعه بیشتر دارد علاوه بر تقویت کیفی CBR تقویت کمی آن به ویژه به روستاها، شهرهای کوچک و به خصوص حاشیه شهرها یک راهبرد اساسی است.
ضرورت بهرهگیری از فناوریهای نوین برای افزایش کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت
سرپرست سازمان بهزیستی کشور در خصوص مجموعه تجهیزات ورزشی، توانبخشی و آموزشی گفت: این موضوع موجب افزایش زندگی مطلوب و عادیسازی زندگی برای معلولان میشود؛ بر اساس نظریه امتداد که در حوزه ارتباطات جمعی مطرح است، وسایل ارتباط جمعی امتداد توسعه حواس انسانها هستند، به عنوان مثال صنعت مخابرات امتداد گوش، صنعت برق امتداد چشم، هوش مصنوعی امتداد مغز است با این نگاه باید گفت جامعه امروزی شایسته است که جامعه دوستدار انسان باشد و جامعه دوستدار انسان، جامعهای مناسب سازی شده برای همه افراد است.
وی اضافه کرد: بر اساس نظریه امتداد جامعه موظف است که با تکنولوژیها و وسایل برای کسانی که در یکی از اعضای بدن یا توانمندیهای ارگانیسمیک دارای مشکل هستند امکان امتداد زندگی با کیفیت را فراهم سازد، اگر برای کسی که دارای کم بینایی است وسیله نوت تیکر یا کسی که دست یا پا ندارد دست یا پای مصنوعی یا ویلچر و امثال آن فراهم شود تا جامعه یک گام به سمت جامعه دوستدار انسان که مؤلفه اصلی آن جامعه دوستدار معلول است، حرکت کند.
ارائه پیشنهاد برای تدوین طرح نهضت مشارکت توان افزایی
حسینی ادامه داد: پیشنهاد میشود طرحی با عنوان نهضت مشارکتی توانافزایی توسط سازمان بهزیستی تدوین و تصویب شود که در آن مجموعه این وسایل اعم از وسایل توانبخشی، ورزشی آموزشی که در سطح جامعه ایران و نظام بین المللی استفاده میشود، شناسایی شود، با جلب مشارکت بخش خصوصی به صورت برندسازی برای توان افزایی اقدام شود و با شرکتهای دانش بنیان داخلی برای هوشمندسازی این وسایل توانافزایی قرارداد منعقد شود.
وی گفت: توانبخشی افراد دارای معلولیت به این نقطه تاکید دارد که هدف توانبخشی رسیدن به استقلال و حفظ آن در زندگی معلولان است و این هدف جز از طریق تأمین زندگی اقتصادی و معیشتی معلولان و مهارت و اشتغالزایی تأمین نمیشود.