به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، داوطلبان ورود به دانشگاه‌ها در مرحله مهم انتخاب رشته تحصیلی خود قرار دارند، مرحله‌ای که تشخیص آن‌ها در این برهه مهم، سازنده آینده شغلی و اجتماعی آنان خواهد بود؛ انتخاب رشته از این نظر حساس و مهم است که تأثیر مستقیمی بر مسیر شغلی و زندگی آینده دانش‌آموزان دارد، همچنین اقدام در مرحله انتخاب رشته تحصیلی در معرض آسیب‌هایی است که بی تفاوتی و بی اطلاعی نسبت به آن می‌تواند موفقیت در دانشگاه، آینده و توانایی جوانان را تحت تأثیر قرار دهد، همچنان که مواجهه درست، سنجیده منطقی و مدبرانه با انتخاب رشته می‌تواند نویدبخش آینده و راهی مطمئن برای آن‌ها باشد.
برای انتخاب رشته صحیح و آگاهانه داوطلبان باید تنها از نظرات افرادی استفاده کنند که دارای اطلاعات کافی در زمینه انتخاب رشته باشند، همچنین می‌توانند از منابعی که جهت بالا بردن آگاهی در زمینه انتخاب رشته استفاده کنند، علاوه بر این داوطلبان باید در انتخاب رشته محدودیت‌ها و شرایط خاص خود را در نظر داشته باشند و پس از انجام مشورت‌های لازم، جمع‌بندی و بر اساس نتایج حاصل شده در زمینه انتخاب رشته تصمیم‌گیری کنند؛ انتخاب رشته باید واقع‌بینانه انجام شود و نباید رشته‌ها به دور از واقعیت و در سطح بالاتر از تراز کنکور انتخاب شود.
هنرستان‌های فنی‌وحرفه‌ای از مدارس معتبر زیر نظر وزارت آموزش‌وپرورش است و رشته‌های بسیار متنوعی را در شاخه فنی‌وحرفه‌ای ارائه می‌دهد، این مدارس سعی بر تربیت نیروی متخصص و فنی در رشته‌های تحصیلی مختلف دارند و به همین سبب اغلب دروس به صورت عملی در کارگاه‌ها اجرا می‌شود و تعداد کمتری از دروس به صورت نظری تدریس می‌شود، مدارس فنی‌وحرفه‌ای به دلیل نیاز به کارگاه آموزشی برای ارائه دروس، محیط آموزشی متفاوت‌تری نسبت به دیگر مدارس دارند، قابل توجه است که رشته‌های فنی‌وحرفه‌ای شامل چهار زیر گروه هنر، مدیریت و خدمات، صنعت و کشاورزی است که هر کدام از این زیرگروه‌ها چندین زیر شاخه دارند و دانش‌آموزان می‌توانند با توجه به علاقه، شرایط و بازار کار هر رشته، مسیر شغلی مناسب خود را انتخاب کنند.
دانش‌آموزانی که قصد یادگیری حرفه و رشته مورد نظر خود را از طریق کسب آموزش‌های فنی داشته یا حتی قصد دارند ادامه تحصیل در زمینه‌های فنی و هنری در دوران تحصیلات عالی را انتخاب کنند، بهتر است انتخاب رشته دبیرستان خود را از رشته‌های موجود در هنرستان‌های فنی‌وحرفه‌ای انجام دهند، زیرا با تحصیل در این رشته‌ها علاوه بر دریافت مدرک در زمینه و رشته مورد علاقه خود، دروس عملی را به خوبی آموزش دیده و پس از اتمام درس به عنوان نیروی کار جذب بازار کار خواهند شد، در نتیجه میزان یادگیری دانش‌آموزان در درگیری عملی با درس‌های مربوطه نسبت به دانش‌آموزان در حال تحصیل در شاخه‌های نظری بسیار بیشتر خواهد بود، بر این اساس گفت‌وگویی داشتیم با علیرضا فروتن، روان‌شناس و مشاور مسیر شغلی که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
مجله آرونو: علت افزایش استقبال دانش‌آموزان از رشته‌های فنی و هنرستانی نسبت به رشته‌های نظری چیست؟
فروتن: با بررسی آمار تعداد داوطلبان متقاضی رشته‌های نظری در سال‌های گذشته، شاهد این موضوع خواهیم بود که تعداد داوطلبان رشته‌های فنی‌وحرفه‌ای بیشتر از رشته‌های نظری بوده است، اما ظرفیت این رشته‌ها با بازار کار آن متناسب نیست و به عبارتی بازار کار موجود پاسخگوی تعداد ورودی رشته‌های موردنظر نبوده است، حتی در بعضی از دانشگاه‌ها صحبت از حذف بعضی رشته‌های دانشگاهی و ایجاد رشته‌های جدید بر اساس نیاز امروزی بازار شغلی است که مدام در حال تغییر است، به همین سبب دانشگاه‌ها سیاست‌گذاری‌های خود را در تعیین رشته‌ها و تعداد پذیرش دانشجو تغییر داده‌اند.
اما مسئله‌ای که همچنان وجود دارد و در رشته علوم تجربی به صورت واضح شاهد آن هستیم که تعداد اندکی از داوطلبان به رشته‌هایی که آینده شغلی تضمین شده دارد، ورود پیدا می‌کنند و دیگر دانش‌آموزان، پشت کنکور می‌مانند یا وارد مسیرهای شغلی متفاوتی می‌شوند، بنابراین به طور کلی یکی از عوامل مؤثر در افزایش استقبال دانش‌آموزان به رشته‌های فنی و هنرستان، سیاست‌گذاری‌هایی بوده است که آن‌ها را به سمت رشته‌های تحصیلی که بازار درآمدزایی بیشتری دارند، هدایت می‌کند، فرایند هدایت تحصیلی جدید نیز بر این موضوع تاکید داشته است و حتی دانش‌آموزانی که کسب نتایج خوبی ندارند، به سمت رشته‌های فنی سوق داده می‌شوند.
مجله آرونو: خانواده‌ها در تمایل دانش‌آموزان به انتخاب رشته‌های فنی چه نقشی دارند؟
فروتن: در چند سال اخیر، والدین شاهد این موضوع بوده‌اند که برخی دانش‌آموزان در رشته‌های نظری تحصیل کرده‌اند، ولی در مسیر شغلی متفاوت و غیرمرتبط از تحصیل خود مشغول به فعالیت هستند، بنابراین به تدریج خانواده‌ها به جای اهمیت دادن به مدرک‌گرایی بر تخصص‌گرایی و افزایش مهارت تمرکز می‌کنند، زیرا تخصص‌گرایی می‌تواند موجب تضمین شغل شود؛ اگرچه در سال‌های گذشته که تعداد فارغ‌التحصیلان زیاد نبوده است، کسب مدرک امتیاز ویژه‌ای برای کسب شغل بود، همچنان در حال حاضر نیز داشتن مدرک در مسیر شغلی تأثیر دارد، اما تأثیر آن نسبت به زمان گذشته کم‌رنگ‌تر شده است.
به همین علت خانواده‌ها ارزش تحصیل را در نتیجه و خروجی آن می‌دانند، چراکه هدف از تحصیل را ورود به شغل و حرفه‌ای می‌دانند که فرد بتواند از طریق آن کسب درآمد و موقعیت اجتماعی خود را از لحاظ شغلی تثبیت کند، همچنین رشته‌های فنی و هنرستانی فاصله تحصیل و بازار کار نسبت به رشته‌های نظری که نیاز به چند سال تحصیل دارد، کمتر می‌کند.
البته باورها و تصورات نامناسب و منفی درباره رشته‌های فنی وجود دارد که عاملی تأثیرگذار در کاه تمایل و گرایش دانش‌آموزان نسبت به این رشته‌هاست و موجب می‌شود، برخی افراد به مهارت‌آموزان رشته‌های فنی‌وحرفه‌ای برچسب‌های مختلفی بزنند و آن‌ها را در دسته دانش‌آموزان ضعیف قرار دهند، اما این تفکر درباره رشته‌های فنی‌وحرفه‌ای صحیح نیست.
مجله آرونو: مزایا و چالش‌های تحصیل در رشته‌های فنی‌وحرفه‌ای چیست؟
فروتن: علاقه دانش‌آموزان به آموزش‌های کاربردی و مهارت‌محور که مورد تمرکز سازمان فنی‌وحرفه‌ای است، موجب افزایش استقبال آن‌ها از رشته‌های فنی‌وحرفه‌ای شده است؛ همچنین امکان خودآفرینی، اختراعات و کاهش فاصله تحصیل و بازار درآمدزایی، ارائه آموزش‌های به‌صرفه از جنبه اقتصادی از مزیت‌های رشته‌های فنی است که استقبال و تمایل دانش‌آموزان به این رشته‌ها را افزایش داده است.
در کنار تمام مزایای رشته‌های فنی‌وحرفه‌ای و هنرستانی، ضعف و چالش‌هایی نیز وجود دارد، به عنوان مثال تحصیل‌کنندگان رشته‌های فنی نسبت به رشته‌های نظری، محدودیت‌هایی برای ادامه تحصیل دارند، همچنین کمبود آموزش‌های عمومی و تدریس تئوری بعضی از دروس عملی در بعضی از هنرستان‌ها از دیگر مسائل موجود در این رشته است، با این وجود مجموع تمام چالش‌ها و مزایای رشته‌های فنی موجب شده است نسبت به سال‌های گذشته، ۱۳ درصد گرایش دانش‌آموزان به این رشته‌ها و مشاغل بیشتر شود، به حدی که بعضی مدارس ظرفیت کافی برای پذیرش مهارت‌آموزان فنی و هنرستان را ندارند.
مجله آرونو: دانش‌آموزان بر اساس چه معیارهایی میان رشته‌های فنی و نظری انتخاب مناسب داشته باشند؟
فروتن: اولین مؤلفه انتخاب رشته صحیح و خردمندانه، توجه دانش‌آموز به رغبت و علاقه شخصی است، در کنار آن باید به استعداد و توانایی خود در زمینه‌ها و حرفه‌های گوناگون توجه داشته باشد، همچنین آشنایی با تیپ شخصیتی و ویژگی‌های آنکه دارای مؤلفه‌های متنوعی همچون درون‌گرایی و برون‌گرایی است، تأثیر بسزایی در انتخاب رشته متناسب با دانش‌آموز دارد، علاوه بر آن دانش‌آموز باید ارزش‌های خود را بشناسد و بداند چه مواردی همچون اقتصاد، سیاست، ارزش هنری یا فرهنگی برای او مهم هستند؛ توجه به شرایط فردی و شرایط ویژه رشته نیز دو مؤلفه مهم دیگر است که دانش‌آموز باید با توجه به بافت فرهنگی محل زندگی، خانوادگی و توجه به شرایط روان‌شناختی که با کمک مشاور انجام می‌شود، دست به انتخاب رشته بزند، همچنین مهارت‌های لازم و شرایط فعالیت در شغل‌های گوناگون را بررسی کند و با تطبیق تمام این موارد رشته متناسب با خود را انتخاب کند، در این صورت می‌توان گفت دانش‌آموزان، انتخاب رشته خردمندانه‌ای داشتند.
در صورتی که تمام مولفه‌ها و عوامل مؤثر در انتخاب رشته خردمندانه به صورت دقیق تحلیل و بررسی و در کنار یکدیگر مطابقت داده شوند، می‌تواند هدایت تحصیلی و شغلی صحیحی را برای دانش‌آموز رقم بزند؛ این ملاک‌ها به طور معمول در پایه نهم برای دانش‌آموزان بررسی می‌شود و در نتیجه آن فرم هدایت تحصیلی به دانش‌آموز ارائه می‌شود، بنابراین دانش‌آموزان توجه و دقت لازم را در پاسخ به سوالات آزمون‌ها همچون آزمون سنجش رغبت داشته باشند و برای دریافت نتیجه مطلوب‌تر و نزدیک به واقعیت، از راهنمایی مشاوران تحصیلی استفاده کنند.
