به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، ظهور بازی‌های کامپیوتری به دهه ۷۰ میلادی بازمی‌گردد و امروزه به بخشی از زندگی کودکان تبدیل شده است، منظور از بازی ویدئویی، بازی‌هایی است که می‌توان با استفاده از وسایل الکترونیکی همچون تلفن همراه، تلویزیون یا کامپیوتر انجام داد، از همان ابتدا تاکنون همواره معایب و مزایای این نوع بازی‌ها مورد بحث بوده است و جای این سوال بوده که انجام این بازی‌ها توسط کودکان آیا همواره مضر است یا می‌تواند مزایایی نیز داشته باشد.
عصر بازی‌های کامپیوتری و کنسولی با یک بازی ساده شروع شد، اما اکنون انواع بازی‌های ویدئویی در بازار در دسترس قرار دارد که نسبت به آن زمان پیچیده‌تر است، بعضی از آن‌ها خوب و بعضی دیگر بازی‌های نامناسبی هستند، به‌طور معمول والدین انجام بازی‌های ویدئویی را اتلاف وقت جلوی کامپیوتر و تلویزیون تلقی می‌کنند، برخی متخصصان به این نتیجه رسیدند که بازی‌های ویدئویی و کنسولی به مغز آسیب می‌رساند، اما نتیجه بعضی تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد، بعضی از بازی‌های ویدئویی و کنسولی علاوه‌بر افزایش هماهنگی چشم و دست باعث افزایش عکس‌العمل‌های ذهنی نیز می‌شود.
گروهی از دیگر محققان و روان‌شناسان بر این باورند که بازی‌های کنسولی و ویدئویی فوایدی به دنبال دارد که تقویت هوش کودکان یکی از آن موارد است، بازی‌های ویدئویی سطح فکری کودکان را بالا می‌برد که این مسئله می‌تواند تأثیر مثبتی بر آینده آن‌ها داشته باشد، همان‌طور که گفته شد بازی‌های امروزی پیچیده‌تر است و دکمه‌های متفاوت روی دسته بازی سبب می‌شود کودکان، سریع‌تر فکر کنند و بلافاصله واکنش نشان دهند، این ویژگی ارتباط سریع بین آنچه می‌بینند و پاسخی که با استفاده از حرکت انگشتان‌شان می‌دهند را به دنبال دارد، بازی‌های کنسولی و ویدئویی در کنار معایبی و آثار منفی که به دنبال خواهد داشت، فواید بسیاری از لحاظ جسمی، روحی و آموزشی دارد.
آنچه که باید والدین به آن توجه کنند انتخاب بازی‌های مناسب دستگاه‌های کنسولی و پلی استیشن (پی اس پی) برای فرزندشان است، چراکه استفاده از بازی‌های گوناگون در رفتار و اخلاق کودکان تأثیر بسزایی دارد، بنابراین والدین برای تهیه این بازی‌ها برای کودکان باید به رده سنی آن بازی توجه کنند و علاوه‌بر آن مهم است که والدین برنامه‌ریزی مناسبی برای مدت زمان استفاده فرزند خود از این نوع بازی‌ها داشته باشند.
استفاده از بازی‌های کنسولی و ویدئویی تنها محدود به آثار منفی نیست
محمد کمال، طراح بازی و فعال تربیت رسانه‌ای در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو با بیان اینکه بازی کردن کودکان آثار گوناگونی را در پیش دارد و از جنبه‌های مختلفی قابل بررسی است، اظهار می‌کند: بازی کردن موجب تخلیه هیجانات کودک می‌شود، چراکه کودکان انرژی زیادی دارند و به‌طور معمول مشغول جنب‌وجوش و فعالیت بدنی هستند، بازی‌های کنسولی که هیجانات فراوانی دارند، نیز می‌توانند موجب تخلیه هیجانات کودک شود و عاملی برای آرامش او باشد.
وی با اشاره به اینکه آموزش اثر دیگری از بازی‌ها برای کودکان است، می‌افزاید: با استفاده از تلفن همراه و کنسول‌های بازی می‌توان به راحتی و با کمترین هزینه و امکانات گسترده‌تر مهارت‌هایی همچون نقاشی کشیدن، حفظ قرآن، آموزش‌های ابتدایی و علمی را به کودکان آموزش داد، اگرچه کودکان باید علاوه بر زیست در دنیای بازی‌های کنسولی و رایانه‌ای در دنیای حقیقی نیز فعالیت کافی را داشته باشند.
این مؤلف کتاب در حوزه رسانه و تربیت رسانه‌ای ادامه می‌دهد: طبق نظر اغلب روان‌شناسان، بازی‌ها اثر درمانی نیز دارند و می‌توان با استفاده از بازی‌های شبیه‌سازی شده بعضی از ناهنجاری‌ها، ترس‌ها، بیماری‌ها و ویژگی‌های اخلاقی نامناسب همچون پرخاشگری را در کودکان درمان کرد، همان‌گونه که در سطح جهانی چنین اتفاقی رخ داده است؛ همچنین مهم است که بازی‌ها به‌تناسب شرایط و زمان و با در نظر گرفتن روحیه کودک انتخاب شود، برای مثال استفاده از بازی‌های اکشن زمینه‌ساز تقویت روحیه تهاجمی در کودکان است، اما در عین حال انجام بعضی از بازی‌ها موجب آرامش کودک می‌شود.
کمال عنوان می‌کند: اینکه برخی والدین اظهار می‌کنند استفاده از بازی‌های رایانه‌ای و کنسولی مضر است، شاید سخنی نادرست باشد، چراکه تنها بعضی از بازی‌ها اثر مخرب دارد و در حال حاضر بسیاری از فعالیت‌ها همچون آموزش کودکان با بازی تلفیق شده است که موجب افزایش کیفیت یادگیری می‌شود، بنابراین باید انواع بازی از نظر مفید یا مضر بودن بررسی شود، باید به رده سنی بازی‌ها توجه بیشتری داشته باشیم و متناسب با سن کودک خود بازی‌هایی را برای او تهیه کنیم، همچنین باید محدودیت زمانی برای استفاده کودک از بازی‌های کنسولی و رایانه‌ای را اعمال کنیم.
بازی والدین با کودک، راهکاری مؤثر برای کنترل و نظارت مطلوب
وی با تاکید بر اینکه بازی‌های مطلوب و جذابی داریم که می‌تواند جایگزین بازی‌های نامناسب کنسولی شود، اضافه می‌کند: زیست کودکان در دنیای بازی‌ها می‌تواند موجب افزایش تاب‌آوری و طاقت‌پذیری کودک شود، اعتماد به نفس او را افزایش دهد، با تجربه رقابت مجازی حس شکست یا پیروزی را تجربه کند که همگی این‌ها در رشد شخصیتی کودک تأثیر بسزایی دارد، بنابراین نمی‌توان بیان کرد بازی‌های کنسولی و رایانه‌ای سراسر آثار منفی خواهد داشت، بلکه مزایایی نیز به همراه دارد.
این کارشناس رسانه با اشاره به راهکارهایی برای کنترل کودکان در استفاده از بازی‌های کنسولی خاطرنشان می‌کند: مهم‌ترین راه کنترل و نظارت بر بازی کردن کودکان این است که والدین اهل بازی و بازی کردن با کودک خود باشند و بتوانند در دنیای کودک زندگی کنند تا با کسب علم و تجربه نسبت به بازی‌ها بتوانند تصمیم‌گیری بهتری داشته باشند، همچنین استفاده از منابعی که بازی‌های کودکان را تحلیل می‌کند و نکات مثبت و منفی و آثار تربیتی آن را ارائه می‌دهد، می‌تواند کمک شایانی به انتخاب بازی مناسب برای کودکان کند.
کمال با بیان راهکارهایی برای کودکان و نوجوانان در جهت استفاده صحیح و مناسب از بازی‌ها می‌افزاید: کودکان و نوجوانان باید زمان بازی کردن خود را مدیریت کنند، چراکه در غیر این صورت بازی کردن برایشان به عادت تبدیل می‌شود و ناخودآگاه به سمت اعتیاد کشیده می‌شوند؛ این اعتیاد می‌تواند موجب بروز آسیب‌های جسمی و روحی شود، همچنین جذابیت بازی را کاهش می‌دهد و کودک لذت کمتری از بازی کردن خواهد برد.
وی تاکید می‌کند: کودکان باید علاوه بر بازی کردن، برنامه‌ریزی مناسبی برای تعامل با خانواده و دوستان و تفریح‌های مختلف داشته باشند و میان جنبه‌های مختلف زندگی تعادل ایجاد کنند، همچنین در استفاده از بازی‌های کنسولی و رایانه‌ای زیاده‌روی نکنند تا حساسیت والدین نسبت به بازی کردن آن‌ها بیشتر نشود.
نقش بازی‌های کنسولی و رایانه‌ای در شکل‌گیری شخصیت کودکان
زهرا دوستی، عضو سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره کشور و درمانگر کودک در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو در خصوص تهیه و خرید بازی‌های کنسولی اظهار می‌کند: در حال حاضر خرید دستگاه‌های کنسول و بازی‌های آن برای کودکان همچون مدال افتخاری بر سینه والدین است که چنین هزینه‌ای برای تفریح فرزند خود پرداخته‌اند، اما با توجه به اینکه بازه سنی کودک را از صفر تا ۱۲ سال می‌دانیم و آجرهای اولیه بنای شخصیت و سلامت روان انسان در دوران کودکی شکل می‌گیرد، حتی گاهی بیان می‌شود که کودکی بخشی از زندگی نیست و شاید تمام آن باشد که اشاره به اهمیت این دوران دارد، طبق نظر روان‌شناسان بسیاری از چالش‌ها و مشکلات افراد در بزرگسالی ریشه در دوران کودکی دارد.
وی می‌افزاید: با توجه به اهمیت دوران کودکی در شخصیت افراد، تربیت صحیح و حفظ سلامت جسم و روان کودک باید در تهیه دستگاه‌های کنسول بازی دقت بیشتری به خرج دهیم، زیرا بخشی از ورودی‌های ذهنی و فکری کودکان از طریق انجام همین بازی‌ها است، همچنین بعضی از مراکز تفریحی کودکان مجهز به دستگاه‌های کنسول هستند که برای ارائه بازی‌ها به رده سنی مشتریان توجه نمی‌کنند، بنابراین والدین باید نظارت صحیح و کافی را نیز بر محل‌های تفریحی کودکان داشته باشند.
دکترای مشاوره و روان‌شناسی با بیان اینکه کنسول‌های بازی ابزارهایی هستند که کاربردهای خوب و بد دارند و این امر وابسته به استفاده کاربران آن است، ادامه می‌دهد: باید فرهنگ استفاده از این بازی‌ها، مزایا و آثار منفی آن را ترویج دهیم تا دچار آسیب‌ها و تهدیدهای آن نشویم، والدین باید یک گام از فرزند خود جلوتر باشند، یعنی از بازی‌هایی که کودک انجام می‌دهد، مطلع باشند و با توجه به رده سنی کودک خود بازی‌هایی را برای او تهیه کنند، در این صورت کودکان نیز در انتخاب و انجام بازی‌های رایانه‌ای شرایط مناسب و مطلوب را در نظر خواهند گرفت.
دوستی عنوان می‌کند: بعضی از کودکان علاقه‌مند به انجام بازی‌های هیجانی و ماجراجویی هستند، بازی‌هایی که اغلب موجب افزایش خشونت و پرخاشگری کودکان می‌شود، به همین سبب والدین باید در خرید این بازی‌ها دقت کافی را نسبت به محتوا و رده سنی بازی داشته باشند، علاوه بر این اغلب بازی‌های کنسولی موجود در رده سنی بیشتر از ۱۷ سال قرار دارد و تعداد محدودی از بازی‌ها متعلق به کودکان است که مربوط به رده سنی بالای هفت سال است.
وی اضافه می‌کند: بعضی از بازی‌هایی که میان کودکان و نوجوانان رایج است، بدین صورت است که کاربر در نقش یک راهزن یا خلاف‌کار باید مراحل بازی را طی کند و این موارد در شخصیت و تفکر کودکان تأثیر بسزایی دارد و می‌تواند موجب کاهش صبر و آستانه تحمل و افزایش پرخاشگری کودکان شود، بنابراین والدین با پرداخت هزینه برای تهیه این بازی‌ها توجه ویژه‌ای به نوع و رده سنی بازی داشته باشند.
کودکان باید کودکی کنند / لزوم مدیریت زمان در استفاده از بازی‌های کنسولی
روان‌شناس، مشاور و درمانگر کودک خاطرنشان می‌کند: والدین برای استفاده کودکان از بازی‌های کنسولی برنامه‌ریزی مناسب و مدیریت زمان داشته باشند و محدودیت‌هایی را برای استفاده روزانه از این دستگاه‌ها و بازی‌ها در نظر بگیرند، همچنین کودکان باید در محیط‌های غنی و طبیعی رشد پیدا کنند، نباید کودکان تنها در خانه و پای دستگاه‌های کنسول وقت بگذرانند، بلکه نیاز است در تعامل با دیگر افراد و محیط‌های طبیعی قرار داشته باشد، بنابراین والدین سعی کنند، این محیط غنی را برای فرزندانشان فراهم کنند.
دوستی می‌افزاید: به اصطلاح کودکان باید کودکی کنند و نباید بیش از حد در احاطه بازی‌های اینترنتی، ویدئویی و کنسولی قرار گیرند، کودکان باید با انجام فعالیت‌های فیزیکی و زیست در دنیای حقیقی سعی بر آشنایی و افزایش آگاهی خود نسبت به جهان پیرامون داشته باشند.
بر این اساس، در حال حاضر واژه‌هایی مانند کنسول بازی، پی اس پی، صندلی گیمینگ، پلی استیشن و کلماتی از این قبیل بیش از هر زمان دیگری به گوش می‌رسد، بازی‌های کامپیوتری و کنسولی همچون یک سکه دو رو دارند و استفاده کودکان از آن می‌توند هم مفید و هم مضر باشد؛ استفاده از بازی‌های کنسولی مناسب موجب افزایش تمرکز، یادگیری مهارت‌های حرکتی، مهارت انجام چند کار به طور هم‌زمان و کار گروهی در کودکان شود، اما استفاده از بازی‌های نامناسب باعث بروز رفتارهای غیراخلاقی، تحلیل تمرکز و به خطر افتادن سلامتی کودکان شود.
مدیریت منابع و برنامه‌ریزی، هماهنگی دست و چشم، مهارت‌های حرکتی ظریف و انتزاعی، بهبود حالات روحی و بهبود عملکردهای روانی نمونه‌ای از آثار مثبت بازی‌های کنسولی و رایانه‌ای بر سلامت روان کودکان است، اما به شرطی که استفاده از آن موجب اعتیاد رسانه‌ای نشود، چراکه اعتیاد به بازی‌های ویدئویی و کنسولی، تقویت خشونت و پرخاشگری، گوشه‌گیری و انزوا نیز از تهدیدات استفاده طولانی مدت و بیش از حد این بازی‌ها است.
