به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، اثرات تغییر اقلیم بر محیط و جامعه پیچیده و فراگیر است و اصلی‌ترین و بارزترین پیامد آن در سراسر جهان افزایش درجه حرارت زمین و تغییر الگوهای بارش است که باعث گسترش بیابان‌زایی، خشکسالی‌های پی در پی، سیلاب‌های متعدد و سرمای بیش از حد شده که می‌تواند به عنوان دلایل رایج مهاجرت در نظر گرفته شود.
دانشمندان معتقدند، افزایش دمای بیش از ۱.۵ درجه سانتی‌گراد، خطر تغییرات برگشت‌ناپذیر آب و هوا را به شدت افزایش می‌دهد، برای مثال خطر از دست دادن یخ‌های تابستانی قطب شمال بالا می‌رود که همین امر تأثیرات بدی بر آب‌وهوا خواهد داشت و اگر روند افزایش دما به همین صورت ادامه یابد، در پایان قرن به سه درجه سانتی‌گراد یعنی دو برابر میزان فعلی می‌رسد که موجب بروز سیلاب‌ها و آتش‌سوزی‌های گسترده خواهد شد؛ شاید بتوان گفت آتش‌سوزی‌های اخیر در اروپا، گرمای هوا در ژاپن و سیل در ایران نشانه‌های این ادعا است.
همچنین تغییر اقلیم، تمام بخش‌های اقتصادی نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و پیامدهای گسترده‌ای بر اکوسیستم‌های طبیعی دارد و عامل بسیار مهمی در تشدید وقوع گردوغبار، اضمحلال تنوع‌زیستی، طغیان آفات در زیست‌بوم‌ها، تهدید عملکردهای زیستی تالاب و تغییر در پراکندگی جغرافیای طبیعی جانوران است، از این رو مسئله تغییر اقلیم و پیامدهای ناشی از آن به عنوان یک مشکل جهانی نیاز به بررسی بیشتر دارد، چرا که وقوع آنها منجر به جابه‌جایی‌های ساکنان مناطق مختلف شده است، بنابراین با مکرر شدن این رویدادها افراد بیشتری مجبور به ترک خانه‌های خود خواهند شد، این تحرک ممکن است در داخل یا فراتر از مرزهای بین‌المللی رخ دهد.
کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR) گزارش می‌دهد که به طور متوسط سالانه ۲۱.۵ میلیون نفر به دلیل شروع ناگهانی مخاطرات مربوط به اقلیم بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۶ و هزاران نفر دیگر به دلیل خطرات پیش‌رونده مرتبط با تأثیرات تغییرات اقلیمی به اجبار آواره شده‌اند.
مطالعات اخیر نشان می‌دهد که تغییرات اقلیمی ممکن است ۸۰ درصد از مساحت زمین را که ۸۵ درصد از جمعیت جهان در آنجا ساکن هستند، تحت تأثیر قرار دهد. مهاجران اقلیمی افرادی هستند که به دلیل تغییرات ناگهانی (سیل، طوفان، موج گرما و یا تغییرات تدریجی) خشکسالی و بیابان‌زایی محل سکونت معمول خود را ترک می‌کنند که در واقع این کار را یا دائم در داخل یک کشور یا آن سوی یک مرز بین‌المللی انجام می‌دهند، بررسی سالانه مجمع جهانی (WEF) در مورد خطرات جهانی نشان می‌دهد که سه خطر محیط زیستی شامل شکست اقدامات اقلیمی، وقایع اقلیمی شدید و از دست دادن تنوع زیستی، عمده‌ترین خطراتی بوده که منجر به نگرانی کارشناسان شده است.
شکست اقدامات در زمینه مقابله با تغییرات اقلیمی بزرگترین نگرانی کارشناسان جهانی طی ۱۰ سال آینده
به گزارش مجمع جهانی اقتصاد ۲۰۲۲ شکست اقدامات در زمینه مقابله با تغییرات اقلیمی، به عنوان بزرگترین نگرانی برای کارشناسان جهانی طی ۱۰ سال آینده محسوب می‌شود، در واقع تلاش‌های ناکافی جهان برای مقابله با تغییرات اقلیمی در اوایل سال ۲۰۲۰، قبل از شیوع بیماری همه‌گیر کرونا در صدر فهرست نگرانی‌ها قرار داشت، بسیاری از مردم در آسیب‌پذیرترین موقعیت‌ها و مناطق نیز به شدت در معرض درگیری و خشونت و یا خطرات اقلیمی مانند خشکسالی، سیل یا افزایش سطح آب دریاها قرار دارند و در آینده نیز به طور فزاینده‌ای در معرض خطر قرار خواهند گرفت.
بر اساس برآورد مطالعات انجام شده در این زمینه، حدود ۱.۶ تا ۳.۳ میلیارد نفر در سراسر جهان، در مناطقی زندگی می‌کنند که در برابر تأثیرات تغییرات اقلیمی بسیار آسیب‌پذیر هستند، در سال ۲۰۱۸ بانک جهانی تخمین زد که تا سال ۲۰۵۰ سه منطقه آمریکای لاتین، جنوب صحرای آفریقا و آسیای جنوب شرقی، ۱۴۳ میلیون مهاجر اقلیمی خواهند داشت و آسیب‌پذیرترین مناطق جهان به لحاظ تغییرات اقلیمی شامل شرق، مرکز و غرب آفریقا، آسیای جنوبی و آمریکای مرکزی است.
نتایج تحقیقات نشان داده است که کشور ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی که در آن قرار دارد، یکی از مناطق پرتنش و مخاطره‌خیز به لحاظ تغییرات اقلیمی و فشارهای محیط زیستی به شمار می‌رود، به طور کلی ۸۲ درصد از مساحت کشور را مناطق خشک و نیمه‌خشک تشکیل می‌دهد، میانگین بارش کشور در حدود ۲۵۰ میلی‌متر است که این میزان کمتر از یک سوم میانگین بارش جهانی است، اما با این حال وقوع سیل همواره مناطق زیادی از کشور را درگیر می‌کند.
دانشمندان با ارزیابی داده‌ها اذعان دارند؛ ایران یکی از کشورهای مخاطره‌خیز جهان است که در طول سالیان گذشته همواره شاهد بلایای طبیعی متعددی از جمله رانش زمین، سیل و خشکسالی بوده است، از سوی دیگر در طول یک قرن گذشته، ایران شاهد افزایش دمای هوا بوده است؛ به طوری که در مقایسه با ۱۰۰ سال گذشته دمای آن، یک درجه سانتی‌گراد افزایش یافته است و بر اساس سناریوهای تغییر اقلیم تا سال ۲۰۵۰، تعداد روزهای گرم به ۳۰ تا ۹۰ روز افزایش می‌یابد، درجه هوا، طوفان‌های شن به لحاظ فراوانی و شدت وقوع در آینده افزایش خواهد یافت.
تأثیر تغییر اقلیم و بحران‌های زیست‌محیطی بر افزایش مهاجرت‌های اقلیمی
با تشدید تغییرات اقلیم، جابه‌جایی جمعیت در جست‌وجوی مکانی امن برای زندگی و تأمین معیشت پررنگ‌تر می‌شود، همین امر بر الگوی جابه‌جایی‌های جمعیتی داخل کشور در سالیان متمادی اثرگذار بوده است، بررسی‌های کارشناسان نشان می‌دهد که الگوی مهاجرفرستی کشور از مناطق مرزی و اطراف کشور در نوارهای غرب، جنوب غرب، جنوب شرق و شمال شرق به سمت مناطق مرکزی و ساحلی ایران است، همچنین بررسی داده‌های اقلیمی کشور در بلندمدت نشان می‌دهد که استان‌های مهاجرفرست روند کاهشی بارش و روند افزایش دما را داشته‌اند.
علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست گفته است: سازمان محیط زیست باید بتواند ۲۰ سال آینده کشور را پایش کند، تغییر اقلیم و بحران‌های زیست‌محیطی ناشی از آن در همه کشورها از جمله ایران بروز و ظهور پیدا کرده و به مشکلات مختلفی از جمله مهاجرت‌های اقلیمی دامن زده است.
همچنین افشین دانه‌کار، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه تمام تالاب‌های فلات مرکزی دچار مرگ آبی شده‌اند اظهار کرده است: فلات مرکزی ایران با ۱۰ میلیارد مترمکعب کمبود آب روبه‌رو است و اگر برای تأمین این میزان آب برنامه‌ای نداشته باشیم، با بحرانی جدی در سطح ملی مواجه خواهیم شد، حفاظت از تالاب‌ها در امنیت اکوسیستم و امنیت ملی بسیار مؤثر است و می‌تواند از مهاجرت اقلیمی افراد در مناطق کم آب جلوگیری کند.
اکنون دیگر مسلم شده که تغییرات اقلیمی به‌سرعت در حال رخ دادن است، و بیشتر مردم پذیرفتند که این تغییرات نتیجه مستقیم فعالیت‌های خود انسان‌هاست، آخرین گزارش منتشر شده از سوی «سازمان بین‌المللی تغییرات اقلیمی» نشان می‌دهد که دمای سطح زمین حداقل تا سال ۲۰۵۰ میلادی شاهد روندی افزایشی خواهد بود و به گرمای هوا تا آن زمان دست‌کم ۱.۵ درجه سانتی‌گراد اضافه خواهد شد، این افزایش دما رخدادهای آب‌وهوایی گسترده‌ای به طور متناوب و با شدت زیاد اتفاق می‌افتد که بر اثر این تغییرات حدود ۴۰ درصد از مردم دنیا تحت تأثیر قرار گرفته‌اند و آسیب خواهند دید.
پیدا و پنهان مهاجرت اقلیمی متأثر از تغییر اقلیم
احد وظیفه، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو با اشاره به اینکه تغییر اقلیم از محیط‌زیست جدا نیست و اگر بارندگی کم و هوا گرم‌تر شود، تحت‌تأثیر عوامل مختلف تغییر اقلیم رخ داده است، می‌گوید: مطابق پیش‌بینی‌ها با تغییرات اقلیم مناطق خشک، خشک‌تر می‌شود و طی روند کاهش بارندگی‌ها و افزایش دما در جهان با دسترسی آب کمتر در آن سرزمین‌ها، پوشش گیاهی و سبزینگی از بین می‌رود و با افزایش گردوخاک و رشد پدیده‌هایی همچون آتش‌سوزی و سیل‌های فراوان به صورت سیل‌آسا و ناگهانی محیط‌زیست آسیب و تخریب خواهد شد.
وی با بیان اینکه تغییرات اقلیمی به‌صورت کلان در مناطق مختلف دنیا تأثیرگذار بوده است، اظهار می‌کند: مهم‌ترین عامل تغییرات اقلیمی افزایش دما در سطح زمین است، این تغییرات اثرات مختلفی همچون آب شدن یخ‌های قطب شمال و تغییر در اکوسیستم کل منطقه داشته و این افزایش دما در قطب شمال بیش از سایر نقاط دنیا بوده است.
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی ایران با بیان اینکه بر اساس ارائه گزارش‌ها از میزان دما و بارش از ابتدای پاییز تاکنون، زمستان سردی را تجربه نخواهیم کرد، می‌افزاید: میانگین دمای ماه‌های آینده بسیار سرد و کمتر از حد نرمال پیش‌بینی نمی‌شود.
وی با بیان اینکه تغییرات اقلیم با افزایش دما و کاهش بارندگی‌ها درباره اینکه تغییرات اقلیمی، آب و هوای کره زمین را دچار تغییرات شگرف کرده است، تصریح می‌کند: ایران از جمله مناطقی است که تحت‌تأثیر تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی قرار گرفته، دما نسبت به سال‌های گذشته افزایش داشته و متوسط بارش در کشور نیز کاهش یافته است.
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی ایران می‌گوید: تغییر اقلیم موجب افزایش دما در فصل‌های خشک و افزایش تبخیر و خشکی بیشتر سطح خاک و با کاهش بارش و افزایش فراوانی سال‌های خشکسالی، زمینه و عوامل لازم برای شروع آتش‌سوزی‌ها مهیاتر می‌شود.
وی اظهار می‌کند: دنیا روند گرم شدن را طی می‌کند و از دهه‌های گذشته به ویژه از سال ۱۹۵۰ حدود پنج و شش دهه با تشدید صنعتی شدن جهان، افزایش کره زمین هم شدت پیدا کرده است، به طوری که طی سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ به عنوان گرم‌ترین سال در زمین ثبت شد و اتمسفر سیاره بر اساس تمام داده‌های زمان رکورد و ثبت، بی‌هنجاری بالاتری را تجربه کرد.
تأثیر تغییرات اقلیمی بر افزایش دما، تبخیر، کاهش بارندگی، کاهش ذخایر برف در ارتفاعات و کم آبی رودخانه‌ها
وظیفه ادامه می‌دهد: بنابراین اگر ۹ سال گذشته از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۳ را در نظر بگیریم، هر کدام از تک تک این سال‌ها نسبت به مابقی سال‌های ماقبل از آن گرم‌تر بوده، یعنی بیشترین گرمایش جهانی طی این مدت ثبت شده است، برای نمونه چنانچه دهه ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۳ را در نظر بگیریم طی یک دهه و حتی ۱۰ سال‌های گذشته را جمع‌بندی کنیم، یک دهه اخیر گرم‌ترین دمای متوسط را مشاهده و تجربه کرده‌ایم، لذا اقلیم کره زمین در حال تغییر است و رو به گرمایش پیش می‌رود.
وی تاکید می‌کند: بررسی‌ها نشان داده که تغییرات اقلیمی که با آن روبه‌رو هستیم بر تغییرات دما و بارش اثر گذاشته است، افزایش دما موجب تبخیر و کاهش بارندگی از جمله پوشش برف در زمستان‌ها خواهد شد، همچنین در روزهای سرد سال ذخایر برف در ارتفاعات کاهش می‌یابد و آورده رودخانه‌ها را در فصل گرم کاهش می‌دهد، همین امر باعث کم آبی رودخانه‌های دائمی، تبدیل رودخانه‌های دائمی به رودخانه فصلی و خشک شدن زودتر از موعد رودخانه‌های فصلی خواهد شد.
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی ایران پیرامون اینکه دمای متوسط کره زمین حدود ۱۰۰ سال گذشته نزدیک به ۱۳ درجه بوده در حال حاضر این عدد به ۱۴ درجه رسیده که در مقایسه با آن سال‌ها دمای سیاره زمین، یک درجه گرم‌تر شده است، می‌گوید: این افزایش گرما در همه مناطق دنیا یکسان نبوده است و در بعضی از نقاط شاید سه تا چهار درجه گرم باشد، به طور مثال قاره اروپا حدود ۲.۵ درجه گرم‌تر شده، مناطق قطبی سه تا پنج درجه افزایش دما داشته، سرزمین‌های خاورمیانه دو تا ۲.۵ درجه گرم‌تر شده است و نواحی آمریکای لاتین کمترین گرمایش را به نسبت سایر سرزمین‌ها دارد.
وی اظهار می‌کند: با صنعتی شدن وضعیت زندگی انسان‌ها طی ۱۰۰ سال اخیر بدون هیچ‌گونه واهمه، توجهی به محیط‌زیست بوده و به طور مغرضانه‌ای برای پیشبرد اهداف خود سوخت‌های فسیلی مانند زغال‌سنگ، گازوئیل، مازوت، بنزین و گاز را سوزانده است، چرا که این سوخت‌ها حجم زیادی از گاز دی‌اکسید کربن را آزاد می‌کند، چنین گازهایی تا حدودی توسط گیاهان جذب می‌شود، اما مازاد آن سبب افزایش غلظت گازها در جو زمین شده است.
تغییرات اقلیم و تأثیر آن بر سند ملی آمایش سرزمین
وظیفه با بیان اینکه بازگرداندن توان محیط‌زیست وابسته به برنامه‌ریزی‌های موجود است، تاکید می‌کند: اگر همچنان طبق روال گذشته ادامه دهیم، شرایط موجود بدتر خواهد شد، برنامه آمایش سرزمین و جمعیت در همین راستا در دستور کار قرار گرفته تا به خصوص از تخریب محیط‌زیست جلوگیری شود.
وی ادامه می‌دهد: در گذشته با تغییر مسیر رودخانه‌ها نظیر تغییر مسیر جریان‌هایی از زاگرس به سمت فلات مرکزی سعی بر رفع مشکل آب در فلات مرکزی بوده است، اما در این مناطق جمعیت جدیدی ساکن شده و به مرور مصرف آب نیز افزایش یافته است؛ درواقع این اقدام حلقه‌ای بسته است، برنامه آمایش سرزمین و جمعیت در همین راستا راهکار خردمندانه‌ای است که به آن رسیده‌اند، اما در دو دهه گذشته مورد توجه قرار نگرفته است.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی خاطرنشان می‌کند: برای اینکه کشور و منطقه همچنان قابل سکونت باشد، باید بیش از پیش به طبیعت احترام گذاشت، ظرفیت‌های بومی منطقه در نظر گرفته شود و بیش از توان منطقه بارگذاری صورت نگیرد که نیازمند مصرف آب بیش از توان منطقه شود، اما چنین رویکردی در گذشته در عمل به کار گرفته نشده است و باید در افق بلندمدت دیده شود.
سایه تغییرات اقلیمی بر زندگی انسان
داریوش گل‌علیزاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران در گفت‌گو با خبرنگار مجله آرونو پیرامون اینکه در شرایط عادی و طبیعی، الگوهای آب و هوایی و دمای زمین در طول یک دهه یا سال تغییر می‌کند که دلیل آن چرخه طبیعی زمین است که طوفان، سیلاب‌ها، خشکسالی و آتش‌سوزی‌های شدید در جنگل‌ها حاکی از تغییراتی غیرمعمول با سرعتی بالا در جو زمین است، می‌گوید: به جز این تغییر دمایی که به شکل طبیعی رخ می‌دهد، فعالیت‌های مخرب انسانی مهم‌ترین دلیل تغییرات اقلیمی است که اکنون به عنوان تهدید بزرگ قرن با آن مواجه هستیم.
وی اظهار می‌کند: تغییرات توزیع الگوی زمانی و مکانی بارندگی‌ها یکی از اثرات تغییر اقلیم بر محیط‌زیست است، سیلاب‌های اخیر یکی از نمونه‌های بارز دگرگونی زمان و مکان بارش‌ها است، لذا سیلاب‌ها خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به بعضی مناطق وارد کردند و شاهد خشکسالی، نبود پوشش گیاهی مناسب و قدرت جذب منابع خاکی در این مناطق هستیم، این امر نشان‌دهنده اثرات جدی تغییر اقلیم است، به طوری که از ابتدای دهه ۹۰ تاکنون سیلاب‌های بسیار سهمگین در کشور داشتیم که بر طبق بررسی‌ها عمده آنها به دلیل تخریب پوشش گیاهی در بالادست حوزه‌های آبخیز بوده است.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران ادامه می‌دهد: با وقوع سیلاب‌ها سطح فوقانی خاک با برخورداری از پوشش مرغوب کشاورزی از بین می‌رود و اراضی کشاورزی و مراتع از نظر ظاهری فقیر می‌شوند و طی سال‌های آینده با پوشش گیاهی اندک، تنوع زیستی و جانوری در زیستگاه‌های حیات‌وحش از لحاظ جمعیت و گوناگونی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد که ایران نیز جزو کشورهایی است که تا حدودی زیادی تحت تأثیر تغییر اقلیم قرار دارد و بروز سیل، خشکسالی، آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع به نوعی اثرات تغییر اقلیم است.
وی با بیان اینکه تغییر اقلیم مانند مسائلی همچون آلودگی هوا یک مسئله نیستند، بلکه یک چالش جدی برای کشور محسوب می‌شود که نیازمند توجه جدی به آن در سیاست‌گذاری‌های کلان کشور هستیم، می‌افزاید: خشکسالی‌ها یکی از مهم‌ترین پدیده‌ها و اثرات تغییرات اقلیم محسوب می‌شود و ایران با قرارگیری در موقعیت پهنه خشک و نیمه خشک، جزو کشورهایی است که تحت تأثیر تغییر اقلیم قرار دارد و تاکنون اقداماتی برای سازگاری و افزایش تاب‌آوری کشور در مقابل اثرات تغییرات اقلیمی اجرایی نشده است که این امر خسارت‌های بسیاری به اقتصاد، منابع طبیعی و محیط‌زیست وارد می‌کند.
مهاجرت ۸۰۰ هزار نفر از استان‌های جنوبی و حتی مرکزی به استان‌های شمالی کشور
گلعیزاده نقش خشک شدن تالاب‌ها را بر مباحث اقتصادی و معیشت مردم محلی بسیار تأثیرگذار می‌داند و تصریح می‌کند: تالاب‌ها زیستگاه‌های زمستانی پرندگان مهاجر و گونه‌های خاص آبزی محسوب می‌شود، اما با خشکی آنها به طور مستقیم خسارت‌های زیست محیطی بر تنوع زیستی گیاهی و جانوری این مناطق وارد خواهد شد، با نابودی اراضی کشاورزی، جنگل‌ها و مراتع براثر آتش‌سوزی، معیشت مردم تحت تأثیر قرار می‌گیرد و با افزایش مشکلات اقتصادی، تخریب منابع و محیط‌زیست ایجاد خواهد شد.
وی می‌گوید: بارش باران در زمان خشکسالی نعمت است که باید با اقدامات لازم، سیلاب‌ها را در مسیرها پخش کنیم تا علاوه بر جلوگیری از بروز خسارت بتوانیم از این حجم آب بهترین استفاده را داشته باشیم، با این کار می‌توانیم اراضی کشاورزی را از آب کافی سیراب کنیم، اما این فرصت‌ها به علت بی‌برنامگی به تهدید تبدیل می‌شود.
به گفته سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران در دو سال گذشته نزدیک به ۸۰۰ هزار نفر از استان‌های جنوبی و حتی مرکزی به استان‌های شمالی کشور مهاجرت کرده‌اند و این پیامد جدی تغییرات اقلیمی در کشور است که می‌تواند ابعاد امنیتی نیز در آینده داشته باشد.
وی درباره راهکاری مقابله با تغییرات اقلیم و روند کاهش مهاجرت اقلیمی و افزایش تاب‌آوری شهرها و روستاها در برابر این پدیده تاکید می‌کند: منابع آبی را باید به نحوی مدیریت کنیم که شرایط نسبی رعایت شود، همچنین تغییر در الگوی کشت و بهره‌مندی از گونه‌های مناسب برای کشاورزی و در اراضی با ظرفیت مقاومت استفاده از گونه‌های گیاهی با آب کمتر مورد استفاده قرار گیرد. با صادرات محصولات آب‌بر، آب پنهان را از کشور صادر می‌کنیم، برای توسعه و دستیابی به امنیت و خودکفایی غذایی نیاز به افزایش و تخریب سطح اراضی نداریم که به کانون جدید گردوغبار تبدیل شوند، بلکه می‌توانیم به منظور کاهش اثرات تغییرات اقلیم بر جنگل‌ها، مراتع و محیط‌زیست، بهره‌وری را در پهنه وسیعی گسترده کنیم.
بر این اساس؛ بدون شک چه در شرایط تغییر اقلیم و چه ثبات وضع موجود، امید به اینکه کشور به یک کشور پر باران تبدیل شود، دور از انتظار است، چرا که کشور از لحاظ جغرافیایی و موقعیت در کمربند خشک جهان قرار دارد و این اقلیم سرنوشت ذاتی کشور است و در نتیجه مسئله اساسی و مهم در کشوری که در حاشیه کمربند خشک دنیا قرار دارد، مدیریت آب است، لذا باید برنامه‌های طولانی و کوتاه مدت برای بهینه‌سازی مصرف آب، تغییر الگوی کشت و الگوی آبیاری و مقابله با تغییرات سریع و شدید اقلیم و منع مهاجرت‌های اقلیمی اعمال شود تا موضوع مهاجرت اقلیمی نیز با برنامه‌ریزی‌های مؤثر و کارآمد مدیریت شود.
