به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، کوتاه‌قدی در کودکان یکی از دغدغه‌های رایج در حوزه سلامت و رشد است که می‌تواند در جنبه‌های مختلف زندگی آن‌ها تأثیرگذار باشد، این وضعیت به دو نوع کلی کوتاه‌قدی متناسب و کوتاه‌قدی غیرمتناسب تقسیم می‌شود که در کوتاه‌قدی متناسب، رشد کلی بدن هماهنگ است، اما از نظر اندازه نسبت به میانگین کوچک‌تر است و در مقابل، کوتاه‌قدی غیرمتناسب به شرایطی اشاره دارد که بخشی از اعضای بدن در مقایسه با سایر قسمت‌ها رشد ناکافی داشته باشد.
کوتاه‌قدی کودکان می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و در این راستا، ژنتیک یکی از عوامل مهم به‌شمار می‌رود، در واقع الگوهای ژنتیکی خانوادگی می‌تواند تعیین‌کننده میزان رشد کودک باشد، علاوه‌بر این، کمبود مواد مغذی از جمله پروتئین‌ها و ویتامین‌ها، می‌تواند مانع رشد طبیعی کودک شود و آثار جبران‌ناپذیری بر جای بگذارد.
بیماری‌هایی از جمله اختلالات هورمونی همچون کمبود هورمون رشد یا کم‌کاری غده تیروئید نیز می‌تواند رشد قدی را دچار وقفه کند، ابتلاء به بعضی بیماری‌های مزمن همچون نارسایی کلیه یا سندروم‌های ژنتیکی خاص ممکن است از دلایل پزشکی کوتاه‌قدی کودکان باشد، همچنین عوامل محیطی مانند کمبود نور خورشید و کاهش تولید ویتامین D، تأثیر مستقیمی بر رشد استخوان‌ها دارد.
چه زمانی می‌توان گفت که کودک درگیر کوتاهی قد است؟
الهام هاشمی، فوق تخصص غدد درون‌ریز و متابولیسم کودکان در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو با بیان اینکه زمانی که کودکی با کوتاهی قد به پزشک مراجعه می‌کند، نخستین و مهم‌ترین گام اثبات کوتاه قد بودن کودک است، اظهار کرد: استفاده از نمودارهای رشد در این فرایند از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند در تشخیص کوتاه قد بودن کودکان مفید واقع شود.
وی با بیان اینکه در صورتی که قد کودک در نمودار رشد زیر صدک پنجم باشد، کودک درگیر کوتاه‌قدی است، افزود: زمانی که استاندارد قد کودک بر اساس نمودار رشد، محاسبه شود و نتیجه به‌دست‌آمده کمتر از ۲- باشد، می‌توان با اطمینان گفت که کودک درگیر کوتاه‌قدی است.
فوق تخصص غدد درون‌ریز و متابولیسم کودکان با بیان اینکه زمانی که تشخیص کوتاه‌قدی برای کودکی مشخص شود، باید بررسی کرد که آیا کوتاه‌قدی او متناسب یا غیرمتناسب است، تصریح کرد: بسیاری افراد که درگیر کوتاه‌قدی هستند، دور سر، بالاتنه و پایین‌تنه متناسبی دارند، اما دست و پاهای آن‌ها کوتاه است که به این نوع کوتاه‌قدی، کوتاه‌قدی غیرمتناسب گفته می‌شود.
تفاوت کوتاه‌قدی متناسب و غیرمتناسب / تأثیر تغییر فصل بر قد کودکان
هاشمی با بیان اینکه بیشتر کودکان درگیر با کوتاه‌قدی، کوتاه‌قدی متناسب دارند، ادامه داد: در کوتاه‌قدی متناسب، اندازه تنه، دور سر و اندازه دست‌ها و پاها با یکدیگر هم‌خوانی دارد و در صورتی که تنها ملاک تشخیص کوتاه‌قدی متناسب و غیرمتناسب، مشاهده باشد، تشخیص نوع کوتاه‌قدی دشوار خواهد بود.
وی با بیان اینکه در صورت محرز شدن کوتاه‌قدی کودک و مشخص شدن نوع آن، باید به نشانه‌های ظاهری کودک توجه و مشخص شود که آیا کوتاه‌قدی را می‌توان به یک سندروم خاص نسبت داد یا خیر، گفت: بیشترین گروه از کودکانی که به‌دلیل کوتاه‌قدی به پزشک مراجعه می‌کنند، کودکان دارای کوتاه‌قدی متناسب هستند که کوتاه‌قدی آن‌ها به سندروم خاصی ارتباط ندارد.
فوق تخصص غدد درون‌ریز و متابولیسم کودکان با بیان اینکه برای این کودکان باید سرعت رشد در یک بازه زمانی اندازه‌گیری شود، اضافه کرد: این بازه زمانی حداقل بین شش تا ۹ است، چراکه تغییر فصل روی قد افراد تأثیرگذار است، به‌طور معمول کودکان در بهار و تابستان بیشتر از پاییز و زمستان قد می‌کشند و باید توجه کرد که کودکان از چهارسالگی به بعد و تا پیش از بلوغ، باید حداقل سالانه چهار سانتی‌متر افزایش قد داشته باشند.
ارزیابی رشد کودکان از طریق پایش مداوم و استفاده از نمودارهای رشد صورت می‌گیرد و این نمودارها ابزار مفیدی است که میزان رشد کودک را در مقایسه با هم‌سالان بررسی و به شناسایی مشکلات احتمالی کمک می‌کند و هرگونه انحراف از الگوهای رشد طبیعی باید به صورت جدی مورد بررسی قرار گیرد تا از بروز مشکلات بلندمدت جلوگیری شود.
روش‌های درمانی کوتاه‌قدی به علت این مشکل بستگی دارد و برای مواردی که کوتاه‌قدی ناشی از سوءتغذیه است، اصلاح رژیم غذایی و تأمین مواد مغذی ضروری از اهمیت زیادی برخوردار است و در مواردی که مسائل هورمونی دخیل باشد، درمان‌های دارویی و هورمونی می‌تواند مؤثر واقع شود، علاوه بر این، توجه به فعالیت‌های بدنی و ورزش‌هایی که موجب تقویت استخوان‌ها و عضلات می‌شود نیز می‌تواند نقش مثبتی در این فرایند ایفا کند.
توجه به رشد کودکان و پیگیری‌های منظم پزشکی، می‌تواند نقش اساسی در پیشگیری از مشکلات جدی‌تر و بهبود کیفیت زندگی کودکان داشته باشد و رشد سالم نه‌تنها به جنبه‌های جسمانی محدود نمی‌شود، بلکه بر سلامت روحی و اعتمادبه‌نفس کودکان نیز تأثیرگذار است. فراهم کردن محیطی پر از حمایت و منابع مناسب می‌تواند به کودکان کمک کند تا به بیشترین ظرفیت رشد خود دست پیدا کنند.
