به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، مدگرایی افراد و اعتیاد به خرید کردن یکی از انواع اعتیادهای اجتماعی است که همه ممکن است گرفتارش شوند، مهم‌ترین دلیل این اختلال رفتاری تبلیغاتی است که ما را احاطه کرده‌اند، امروزه در بیشتر جوامع، مصرف‌گرایی و میل به خرید به نوعی ارزش تبدیل شده است، اما این اختلال روانی ممکن است در زندگی مردم مشکلات جدی مانند بحران‌های مالی یا مسائل خانوادگی ایجاد کند.
متخصصان حوزه روانشناسی معتقدند، در واقع اعتیاد به خرید کردن یک اعتیاد رفتاری است که شامل خرید اجباری به عنوان راهی برای احساس خوب و اجتناب از احساسات منفی مانند اضطراب و افسردگی است، مانند سایر اعتیادهای رفتاری، اعتیاد به خرید می‌تواند به عنوان یک مشغله ذهنی مطرح شود که منجر به مشکلاتی در سایر زمینه‌های زندگی افراد شود.
همچنین آسیب شناسان اجتماعی تاکید دارند که بحران هویت عمده پیامد روحی و روانی مدگرایی است، چرا که افراد پیگیر مد، هویت ثابتی ندارند، بنابراین مقابله با برنامه‌های انگیزه‌سازِ مدگرایی منفی، از راهکارهای مقابله با پیامد منفی مدگرایی و خریدهای افراطی است و تماشای تبلیغات اینترنتی، مد و مزون‌ها، بازارهای لوکس و تبلیغات گسترده انواع مد در ایجاد گرایش افراد به ویژه نوجوانان و جوانان برای خریدهای افراطی نقش اساسی دارد.
امان‌الله قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس و آسیب‌شناس اجتماعی در این راستا اظهار کرده است: مد به هر نوآوری در جامعه که گسترش و شیوع پیدا کند، گفته می‌شود، مد و مدگرایی پدیده‌ای است که در میان همه اقشار جامعه وجود دارد، جوانان و نوجوانان بیش از دیگران به مد و مدگرایی اهمیت می‌دهند، امروزه جوانان با گسترش وسایل ارتباط جمعی و فناوری‌های جدید رایانه‌ای، ارتباطات گسترده‌ای با جوامع و فرهنگ‌های گوناگون یافته‌اند و موقعیت آنها در شناخت و فهم ارزش‌ها، باورها و انتخاب هنجارهای مطلوب، پیچیده‌تر و مشکل‌تر شده است و چه بسا زمینه‌های موجود، باعث شده تا جوانان و نوجوانان به رفتارها و هنجارهای متضاد با ارزش‌های جامعه خویش رو آورند.
آنچه مبرهن است، اینکه پس از انجام خریدهای ناگهانی، غیرضروری و پرهزینه، فرد ممکن است در مدت کوتاهی احساس گناه، پشیمانی یا شرم کند، هرچند به رغم پیامدهای نامطلوبی مانند فشار مالی، مشکلات در رابطه یا ناراحتی عاطفی، کماکان رفتار خرید وسواسی ادامه می‌یابد.
بر اساس بررسی‌های موجود، خرید اجباری یا اختلال وسواس خرید صدها سال است که به‌عنوان اختلالی روانی شناخته شده است، با وجود این، اعتیاد به خرید کردن هنوز به رسمیت شناخته نشده و افراد دچار این مشکل را با سایر روش‌های درمانی مداوا می‌کنند، برای مثال برخی متخصصان معتقدند که اعتیاد به خرید کردن را باید نوعی اختلال وسواسی اجباری یا نوعی اختلال دوقطبی دانست، در حالی که هرچند ویژگی‌های رفتاری این نوع اختلال‌ها شبیه اعتیاد به خرید کردن است، نباید آنها را با هم اشتباه گرفت.
به‌عقیده برخی از کارشناسان حوزه روانشناسی این نوع اختلال‌های رفتاری باید تحت عنوان اختلال کنترل تکانه مداوا شوند، این اختلال مربوط به افرادی است که نمی‌توانند در برابر رفتارهای آسیب‌زا مقاومت کنند و تنها با انجام آن کارها آرام می‌شوند، در راستای درمان این اختلال و راه‌های کنترل آن در افراد با فرشته سالاری، روانشناس و مشاور خانواده به گفت‌وگو نشسته‌ایم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
مجله آرونو: از منظر روانشناسی علت انجام خریدهای افراطی در افراد چیست؟
سالاری: اختلال وسواس در خرید کردن و انجام خریدهای افراطی افراد برای کاهش اضطراب‌های موجود در زندگی بروز می‌کند، افرادی که اعتیاد به خریدهای افراطی دارند پیوسته اشتغال ذهنی آنها به خریدهای جدید است و زمان زیادی را اختصاص به خرید اقلام و و پیدا کردن کردن آخرین مدل‌های بازار می‌دهند، این دسته از افراد ابتدا از کار خود احساس سرخوشی و لذت دارند، اما بعد از مدت کوتاهی از عمل خودشان احساس پشیمانی می‌کنند.
مجله آرونو: آیا انجام خریدهای پی در پی در کنترل و کاهش اضطراب افراد تأثیر دارد؟
سالاری: افرادی که اعتیاد به خرید افراطی دارند، به طور معمول اقدام به خرید وسایل زیادی می‌کنند که هیچ نوع استفاده‌ای از آن نداشته‌یا ندارند، برای مدیریت احساسات در سال‌های اخیر این گروه از افراد یا تنهایی به خرید می‌روند یا به خرید آنلاین و اعتباری روی آورده‌اند تا دور از سرزنش دیگران باشند و اضطراب خود را در کوتاه مدت با این روش کمتر کنند، در حالی که اگر این اختلال و اعتیاد به خرید افراطی درمان نشود، عواقب روحی بدی در انتظار این افراد خواهد بود.
مجله آرونو: چگونه باید فرد درگیر با اعتیاد به خریدهای افراطی را درمان کرد؟
سالاری: اگر فردی در خانواده اعتیاد به خریدهای افراطی را به دلیل اضطراب یا وجود سایر اختلالات روانی داشته باشد، باید روی رفتار او متمرکز شویم و به دنبال درمان فرد درگیر با این اختلال باشیم، لازم است بدانیم می‌توان با دریافت هشت یا ۱۰ جلسه خدمات روانشناختی توسط مشاوران باتجربه این تنش را کاهش داد و مشکلات فردی و خانوادگی شخص درگیر با اعتیاد به خریدهای افراطی را به تدریج رفع کرد و در نهایت با درمان وی می‌توان به حل این مسئله مهم رسید.
مجله آرونو: چگونه می‌توان از انجام خریدهای افراطی پیشگیری کرد؟
سالاری: برخی از افراد برای خرید کردن در زندگی بر مبنای ضرورت اولویت‌بندی می‌کنند، در واقع افرادی که برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی برای خرید کردن نیازهای روزانه خود دارند، دچار اعتیاد و وسواس به خرید کردن کالاهای غیرضروری نیستند.
مجله آرونو: افراد درگیر با اختلال وسواس به خرید با چه چالش‌هایی روبه‌رو می‌شوند و راهکار کنترل آن چیست؟
سالاری: بیشتر افرادی که اعتیاد به خرید افراطی دارند، دچار بدهی‌های زیادی هستند و این اتفاق به دلیل احساس نیاز شدید و غیرقابل کنترلی است که در وجودشان نسبت به خرید کردن دارند و این ویژگی تنها یکی از خصلت‌های افرادی است که اختلال وسواس به خرید دارند، لذا برنامه‌ریزی برای خرید هدفمند در بین خانواده‌ها اهمیت دارد و باید افراد خانواده سعی کنند در زندگی روزمره برای خرید کردن با برنامه‌ریزی دقیق و هدفمند مسائل مالی را مدیریت کنند، در این راستا مهماست که خانواده‌ها چشم‌انداز بلند مدت و کوتاه مدت برای خرید کردن داشته باشند.
مجله آرونو: ریشه اعتیاد به خرید افراطی در چیست؟
سالاری: برای پرهیز از خریدهای افراطی باید با هر میزان درآمدی افراد بتوانند پس‌اندازی را داشته باشند تا در مواقع نیاز برای تجربه حال خوب خودشان و انجام خریدهای ضروری از آن پس‌انداز استفاده کنند. یکی از مشکلاتی که انسان‌ها در عصر حاضر با آن مواجه شدند، وسواس خرید به‌شکل جنون‌آمیز است، عصر حاضر دنیای ارتباطات و مد است، به لطف تکنولوژی، صنعت تبلیغات نیز پیشرفت بسیار زیادی کرده و به همین علت در برخی از افراد نیاز کاذب به خرید ایجاد شده است، بسیاری از افراد به‌طور افراطی خرید می‌کنند و در زمان مشاهده کالا در فضای مجازی یا بازار، کنترلی روی خود ندارند، چنین رفتاری را در روانشناسی با نام‌های مختلفی مثل جنون خرید، اونیومانیا و اعتیاد به خرید می‌شناسند.
ریشه مشکل وسواس خرید و جنون به آن، مربوط به احساس افسردگی، عزت نفس کم و اعتماد به‌نفس پایین است، این افراد در تلاش هستند تا با این کار از مشکلات دیگر خود فرار کرده یا از این طریق توجه دیگران را به خود جلب کنند، برای مقابله با وسواس خرید آنی داشتن برنامه‌ریزی و مراجعه به روانپزشک مؤثرترین راه است.
گفت‌وگو از اکرم کیانی خبرنگار جامعه خبرگزاری مجله آرونو
