به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، افت تحصیلی به معنای کاهش در میزان یادگیری، کسب نکردن نتیجه مطلوب در امتحانات و از دست دادن انگیزه تحصیلی است، این پدیده ممکن است ناشی از عوامل متعددی باشد که به طور مستقیم یا غیرمستقیم روی دانش‌آموزان تأثیر می‌گذارد که از جمله این عوامل می‌توان به مسائل اقتصادی، مشکلات خانوادگی، کمبود حمایت‌های آموزشی و فشارهای اجتماعی اشاره کرد؛ در واقع این عوامل می‌توانند به یکدیگر متصل شوند و یک چرخه معیوب ایجاد کنند که دانش‌آموزان را به سمت افت تحصیلی سوق می‌دهد.
افت تحصیلی یکی از چالش‌های دانش‌آموزان در نظام‌های آموزشی سراسر جهان است که بروز آن در کشورمان در سال‌های اخیر بیش از پیش نمایان شده است و آمار مربوطه نیز حاکی از همین موضوع است، در جهانی که تغییرات سریع و مداوم در عرصه‌های علمی، تکنولوژیکی و اجتماعی در حال وقوع است، این موضوع می‌تواند تأثیر مستقیمی بر نسل‌های آینده داشته باشد و به همین علت بررسی علل و عوامل مؤثر بر افت تحصیلی، نیازمند نگاهی جامع و دقیق است.
آموزش یکی از مهم‌ترین جنبه‌های رشد و توسعه کودکان و نوجوانان است و افت تحصیلی دانش‌آموزان به اعتمادبه‌نفس آنها ضربه بزرگی وارد می‌کند، شاید دانش‌آموزان به علت افت تحصیلی چیزی بروز ندهند، اما هم‌زمان با این موضوع روحیه خودشان بیشتر از هر فرد دیگری تحت تأثیر قرار می‌گیرد؛ دلایل متعددی منجر به افت تحصیلی دانش‌آموزان می‌شود، اما مهم‌ترین قدم برای پیشگیری از این افت تحصیلی یا حتی جبران این موضوع، شناسایی و ارائه راهکارهای مفید است.
مهم‌ترین علل افت تحصیلی دانش‌آموزان چیست؟
اصغر شفیعی، مشاور تحصیلی و برنامه‌ریزی و دبیر رسمی آموزش‌وپرورش درباره مهم‌ترین علل افت تحصیلی دانش‌آموزان به خبرنگار مجله آرونو می‌گوید: بی‌انگیزگی، سردرگمی و ناآشنا بودن نسبت به مسیر پیش‌رو می‌تواند از مهم‌ترین دلایل افت تحصیلی دانش‌آموزان باشد، همچنین اهمال‌کاری برخی دانش‌آموزان و اینکه از ابتدای سال تحصیلی همگام با معلمان برای مطالعه دروس گام بر نمی‌دارند و با تجمیع محتوای دروس در زمان امتحانات، باید به اجبار حجم زیادی از دروس را مطالعه کنند، موجب افزایش افت تحصیلی و حاصل نشدن نتیجه مطلوب می‌شود.
وی با بیان اینکه مهم‌ترین وظیفه دانش‌آموزان، مطالعه و درس خواندن است، می‌افزاید: در سال‌های اخیر، انگیزه‌های مالی در دانش‌آموزان تقویت شده است و قصد دارند درآمدی هر چند اندک داشته باشند، اگرچه کسب درآمد و توجه به سواد مالی مهم است، اما بهتر است دانش‌آموزان در زمان تحصیل بر مطالعه صحیح و درس خواندن اصولی تمرکز بیشتری داشته باشند و در اوقات فراغت همچون ایام تابستان برای اشتغال و کسب درآمد، فعالیت جدی‌تری انجام دهند.
مشاور کنکور و برنامه‌ریزی با تاکید بر اینکه سرگرم شدن دانش‌آموزان به مسائل متفرقه و حاشیه‌ای از دیگر عوامل مؤثر بر افزایش افت تحصیلی دانش‌آموزان است، ادامه می‌دهد: ارتباط بیش از حد دانش‌آموز با رسانه‌ها، فضای مجازی و بازی‌های رایانه‌ای می‌تواند از علل افت تحصیلی دانش‌آموزان باشد، با این وجود می‌طلبد دانش‌آموزان برای تقویت مهارت و عمق‌بخشی به یادگیری خود، زمانی را برای پاسخ به نمونه سوالات مختلف، مرور و تمرین کردن دروس در خارج از فضای کلاس و مدرسه اختصاص دهند.
شفیعی درباره اهمیت و تأثیر محیط مدرسه، امکانات آموزشی و کیفیت آموزش معلمان در شرایط تحصیلی دانش‌آموزان عنوان می‌کند: به قطع هر چه محیط مدرسه جذاب‌تر یا از امکانات آموزشی مطلوب‌تری برخوردار باشد، به جذب و شاد کردن دانش‌آموزان کمک می‌کند، همچنین یکی از توانایی معلمان این است که می‌توانند علاقه دانش‌آموزان نسبت به دروس و انگیزش آنها را افزایش دهند.
وی اضافه می‌کند: تعامل دوسویه معلمان با دانش‌آموزان در فرایند تدریس و هویت‌بخشی به آنها از راهکارهای افزایش انگیزش و بهبود مشارکت دانش‌آموزان در فرایند تحصیل است که به رشد تحصیلی و شخصی دانش‌آموزان کمک بسزایی می‌کند.
این مشاور تحصیلی با اشاره به دغدغه دانش‌آموزان پیرامون سخت‌تر شدن سوالات امتحان نهایی خاطرنشان می‌کند: نمره‌های این آزمون‌ها به صورت تراز در می‌آید و به همین علت تأثیر زیادی بر شرایط تحصیلی دانش‌آموزان نخواهد داشت، هر چند اگر دانش‌آموزان به خوبی کتاب درسی را مطالعه کنند و سوالات آن را پاسخ دهند، می‌توانند عملکرد مطلوبی در امتحانات نهایی داشته باشند، بنابراین دانش‌آموزان باید بیشتر درگیر کتاب درسی باشند و در کنار آن از دیگر ابزارهای تحصیلی همچون فیلم‌های آموزشی، مشاور تحصیلی و مواردی از این قبیل استفاده کنند.
دانش‌آموزان چطور برای کسب آمادگی بیشتر در امتحانات نهایی و آزمون پایان ترم، خود را آماده کنند؟
علیرضا فروتن، کارشناس ارشد مشاوره مسیر شغلی با بیان اینکه سوالات به نسبت دشوار آزمون‌های نهایی می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان داشته باشد، به خبرنگار مجله آرونو می‌گوید: به طور کلی سوالات دشوار در هر آزمونی می‌تواند فشار زیادی بر دانش‌آموزان وارد کند و در صورتی که دانش‌آموزان با آمادگی کافی با آن روبه‌رو نشوند، ممکن است منجر به افت نمرات شود.
وی می‌افزاید: سوالات دشوار نیازمند آمادگی مناسب و مهارت‌های آزمون‌دهی است، دانش‌آموزانی که به خوبی برای حضور در امتحانات نهایی آماده نشده‌اند، امکان دارد نتوانند به درستی به سوالات این آزمون‌ها پاسخ دهند و در نتیجه نمرات پایین‌تری کسب می‌کنند.
کارشناس ارشد مشاوره مسیر شغلی با اشاره به راهکارهایی برای آمادگی بیشتر دانش‌آموزان در امتحانات نهایی ادامه می‌دهد: برگزاری آزمون‌های شبیه‌سازی شده و تمرینات منظم برای آشنایی با انواع سوالات، ارائه بازخورد مستمر به دانش‌آموزان درباره نقاط قوت و ضعف آنها برای بهبود عملکرد، برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای تقویت مهارت‌های آزمون‌دهی و مدیریت زمان، تهیه سوالات مشابه به سوالات آزمون نهایی سال‌های گذشته برای تمرین و آمادگی بیشتر، معرفی تکنیک‌هایی همچون تحلیل سوال، شناسایی کلیدواژه‌ها و نحوه مدیریت اضطراب آزمون نمونه‌ای راهکارهای ساده، اما کاربردی برای آمادگی هر چه بیشتر دانش‌آموزان برای آزمون‌های نهایی و پایان ترم است.
فروتن عنوان می‌کند: پرسش سوالات دشوار می‌تواند به عنوان یک چالش مثبت عمل و دانش‌آموزان را ترغیب به تفکر عمیق‌تر و تحلیل موضوعات کند، اما اگر دشواری سوالات بیش از حد باشد، ممکن است موجب ایجاد اضطراب و ناامیدی شود، پس برنامه بلند مدت و متناسب با سطح دانش‌آموزان در مدرسه باید در نظر گرفته شود؛ به علاوه دانش‌آموزان باید در صورت نیاز با استفاده از منابع آموزشی غنی به درک عمیق‌تر خود نسبت به محتوای دروس کمک کنند.
به گزارش مجله آرونو، افت ناگهانی یا تدریجی در نمرات، مشکل در تمرکز یا پیگیری تکالیف در خانه، کاهش علاقه یا انگیزه برای حضور در مدرسه، بروز مشکلات رفتاری در مدرسه، مشکلات در روابط با همسالان یا معلمان، تغییرات در خلق و خو یا رفتار همچون تحریک پذیر، غمگین و مضطرب و در پایان مشکلات خواب یا غذا خوردن نشانه‌های افت تحصیلی دانش‌آموزان است، بنابراین تحصیل مؤثر می‌تواند به دانش‌آموزان کمک کند تا علل افت تحصیلی خود را شناسایی و رفع کنند، با یادگیری مهارت‌های شناختی همچون تفکر انتقادی و تحلیل، آنها می‌توانند با دقت بیشتری به مشکلات خود نگاه کنند و به دنبال راه‌حل‌های مناسب باشند که این مهم می‌تواند از ادامه روند افت تحصیلی جلوگیری کند.
تحصیل منظم و باکیفیت، انگیزه و تعهد دانش‌آموزان را افزایش می‌دهد و زمانی که دانش‌آموزان به ارزش‌های تحصیل پی ببرند و مزایای آن را در زندگی خود مشاهده کنند، انگیزه بیشتری برای یادگیری و حضور فعال در کلاس‌ها خواهند داشت که این انگیزه می‌تواند به کاهش افت تحصیلی منجر شود، به علاوه تحصیل از طریق تشویق به تفکر خلاق و نوآورانه می‌تواند به دانش‌آموزان کمک کند تا راه‌حل‌های جدیدی برای مشکلات تحصیلی خود پیدا کنند، این خلاقیت ممکن است به آنها امکان دهد تا با چالش‌های درسی و فشارهای ناشی از امتحانات به شکل موثرتری روبه‌رو شوند.
