به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، در روان‌شناسی تحلیلی، وسواس گاهی به‌عنوان مکانیسمی برای کنترل اضطراب‌های پنهان و تعارضات درونی عمل می‌کند؛ نوجوانی دوره‌ای است که فرد در حال عبور از وابستگی کودکانه به استقلال بزرگسالی است و ذهن برای مقابله با این گذار، گاهی به رفتارهای تکراری و وسواس‌گونه پناه می‌برد و این رفتارها ممکن است به‌ظاهر بی‌منطق باشند، اما در واقع تلاشی ناخودآگاه برای بازگرداندن حس کنترل و ثبات است.
در عصر دیجیتال، نوجوانان با حجم عظیمی از اطلاعات، تصاویر و الگوهای رفتاری مواجه هستند که میتواند استانداردهای غیرواقعی و اضطراب‌آور ایجاد کند و الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی، با تأکید بر ظاهر، نظم افراطی یا موفقیت بی‌وقفه، ممکن است زمینه‌ساز شکل‌گیری وسواس‌های فکری و رفتاری شوند پ آموزش سواد رسانه‌ای و تقویت تفکر انتقادی در نوجوانان، میتواند از تأثیرات منفی این فضا بکاهد.
بسیاری از والدین یا معلمان ممکن است رفتارهای وسواس‌گونه را با دقت‌طلبی یا نظم‌دوستی اشتباه بگیرند، در حالی که کمال‌گرایی میتواند بخشی از شخصیت باشد و وسواس به طور معمول با اضطراب، اجبار و احساس ناتوانی در توقف رفتار همراه است و تشخیص این تفاوت‌ها برای مداخله به‌موقع و جلوگیری از مزمن شدن اختلال، اهمیت زیادی دارد.
سبک‌های تربیتی کنترل‌گر، تنبیه‌محور یا بیش از حد محافظت‌کننده میتواند زمینه‌ساز بروز وسواس در نوجوانان باشد و کودکانی که در محیط‌های سخت‌گیرانه رشد می‌کنند، ممکن است برای جلب رضایت والدین یا کاهش اضطراب درونی، به رفتارهای تکراری و وسواس‌گونه روی بیاورند و در مقابل، سبک‌های تربیتی حمایت‌گر و گفت‌وگومحور می‌توانند به کاهش احتمال بروز این اختلال کمک کنند.
وسواس چیست؟ / چه عواملی زمینه‌ساز بروز وسواس در نوجوانان میشود؟
فرشته سالاری، روانشناس و مشاور خانواده در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو با بیان اینکه یکی از موضوعات مهمی که در نوجوانان دیده میشود و بسیار شایع است، وسواس است، اظهار کرد: وسواس در نوجوانان بسیار راحت قابل درمان و مدیریت است و از همین رو نگرانی درباره درمان این مشکل وجود ندارد.
وی با بیان اینکه وسواس جزو اختلالات اضطرابی است، با اشاره به تعریف وسواس افزود: در این نوع اختلالات، فرد دچار اضطراب میشود که این اضطراب ناشی از افکاری مزاحم و تکرار شونده است و گاهی این موضوع منجر میشود که فرد بعضی رفتارها را به صورت مکرر برای کنترل اضطراب خود انجام دهد.
روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه با بررسی های انجام شده، ایجاد تغییر در زندگی نوجوان مانند نقل مکان یا مهاجرت میتواند یکی از عوامل موثر در بروز وسواس باشد، تصریح کرد: از دست دادن والدین و فقدان آنها یا ورود خواهر یا برادر کوچک‌تر به خانواده و تولد آنها یا ازدواج و طلاق والدین در سنین نوجوانی نیز میتواند منجر به بروز وسواس در نوجوانان شود.
دوران نوجوانی، دورانی پرچالش برای فرد و خانواده است / پیامدهای درمان نشدن وسواس در نوجوانان
سالاری با بیان اینکه بخشی از عوامل موثر در بروز وسواس در نوجوانان، به ژنتیک وابسته است، ادامه داد: از دیگر عوامل موثر در این اتفاق، محیط زندگی و بافت خانواده به شمار میرود و باید توجه داشت که سن نوجوانی، دوره‌ای پرچالش برای نوجوانان و خانواده‌های آنها به شمار میرود، چراکه تغییرات بسیار سریع و فرد به دنبال هویت‌یابی است.
وی با بیان اینکه در دوران نوجوانی افراد با موضوعات جدیدی مواجه میشوند که به خودی خود، سطحی از اضطراب را به همراه دارد، گفت: در صورتی که اضطراب در این دوران مدیریت نشود یا فرد در اتفاقات و موضوعات پیش آمده غرق شود، وسواس فکری ایجاد میشود و در صورتی که وسواس فکری و عملی درمان نشود و فرد حمایتی دریافت نکند، مشکلات بعدی بروز خواهد کرد.
روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه درمان نشدن وسواس در نوجوانان میتواند افت تحصیلی، نداشتن توانایی برقراری ارتباط موثر و حتی گاهی اوقات بعضی مشکلات روانشناختی شود، اضافه کرد: وسواس در صورتی که غفلت وجود داشته باشد، میتواند به بیماری مزمنی تبدیل شود و تا مدت های زیادی همراه فرد باشد.
نوجوانان مبتلا به وسواس اغلب دچار اختلال در تصویر ذهنی از خود هستند؛ آنها ممکن است خود را ناکافی، ناقص یا ناتوان در کنترل افکار خود بدانند که این تصویر منفی میتواند به کاهش عزت‌نفس، انزوا و حتی افسردگی منجر شود و درمان‌های شناختی-رفتاری با هدف اصلاح باورهای ناکارآمد و بازسازی تصویر ذهنی، در این مرحله بسیار مؤثر است.
وسواس در نوجوانان قابل درمان است، اما تشخیص زودهنگام نقش کلیدی در پیشگیری از مزمن شدن آن دارد و والدین، مربیان و مشاوران مدرسه باید به نشانه‌های رفتاری مانند شستن مکرر دست‌ها، چک کردن افراطی یا افکار مزاحم توجه کنند و مداخله زودهنگام با استفاده از روان‌درمانی، آموزش مهارت‌های مقابله‌ای و حمایت عاطفی میتواند مسیر درمان را کوتاه‌تر و مؤثرتر کند.
اگرچه وسواس یک اختلال اضطرابی است، اما میتواند فرصتی برای شناخت عمیق‌تر نوجوان از خود، نیازها و ترس‌های پنهانش باشد و در فرایند درمان، نوجوان یاد می‌گیرد که افکار مزاحم را بشناسد، آنها را بدون قضاوت مشاهده کند و به‌تدریج از سلطه آنها خارج شود و این مسیر نه‌تنها به کاهش علائم وسواس کمک می‌کند، بلکه به رشد روانی و بلوغ هیجانی فرد نیز منجر میشود.
