به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، اشعه ماورای بنفش (UV) در سال ۱۸۰۷ میلادی کشف و در سال ۱۸۷۹ به کمک دستگاههای نورسنجی مشخص شد که اشعههای نور خورشید با طول موج کمتر از ۳۰۰ نانومتر به زمین نمیرسند و لایه ازن آنها را جذب میکند، در اواخر دهه ۱۹۵۰ میلادی دونالد رابستون با استفاده از فسفر میزان اشعه ماورای بنفش (UV) را روی موجودات زنده به صورت علائم الکتریکی نشان داد، شناسایی اشعه ماورای بنفش از اهمیت ویژهای برخوردار است، چرا که این اشعه اثرات مضری بر سلامت موجودات زنده وارد میکند.
برای اولین بار کاهش چشمگیر ازن در اواسط دهه ۱۹۸۰ بر فراز قطب جنوب مشاهده شد، از آن زمان دانشمندان کاهشهای فصلی بارزی از لایه ازن را در قطب جنوب و به میزان کمتر در عرضهای جغرافیایی متوسط از قبیل آمریکای شمالی تأیید کردهاند، تخریب لایه ازن موجب تشدید نگرانیها در خصوص سلامت و اثرات محیط زیستی ناشی از افزایش اشعه UV شده است، اشعه UV سبب ایجاد بسیاری از مشکلات بهداشتی از جمله سرطان و مشکلات محیط زیستی از قبیل کاهش جهانی جمعیت دوزیستان و رنگ پوست و رنگپریدگی صخرههای مرجانی میشود.
طبق تحقیقات انجام گرفته شاخص UV یک سیستم بینالمللی برای گزارش شدت اشعه ماورای بنفش است که توسط سازمان بهداشت جهانی WHO سازمان جهانی هواشناسی، برنامه محیط زیست، سازمان ملل و کمیته بینالمللی محافظت در برابر اشعههای غیریونیزاسیون (ICNIRP) ابداع شده است، این شاخص مقدار اشعه ماورای بنفش خورشید را در سطح زمین نشان میدهد، همچنین ریسکهای مورد انتظار تماس بیش از حد با اشعه خورشید را بهصورت روزانه پیشبینی میکند.
بر این اساس، دامنه شاخص از صفر تا مقادیر بالاتر متغیر است، مقدار بالاتر شاخص پتانسیل بیشتری برای آسیبرسانی به پوست و چشم دارد و در مدت زمان کوتاهتر صدمات شدیدتری را به وجود میآورد، افزایش چشمگیر شیوع سرطان پوست در افراد با پوست روشن شدیداً مرتبط با تماس بیش از حد با اشعه ماورای بنفش (UV) است.
شواهد اخیر نشان میدهد که عادات افراد در خصوص قرار گرفتن در معرض خورشید مهمترین فاکتور خطر فردی برای آسیب ناشی از UV به شمار میرود، شاخص UV از صفر تا ۱۰ تقسیمبندی شده است که در آن صفر نشاندهنده حداقل خطر و ۱۰ نشاندهنده بیشترین خطر است.
نتایج تحقیقات نشان داده است که اشعه ماورای بنفش در ایران هر سال در فصول گرم سال افزایش مییابد، این اشعه از صبحها تا حدود ساعت ۱۳:۰۰ ظهر در تراز معمولی قرار دارد، اما از ساعت ۱۴ تا ۱۷ افزایش پیدا میکند و ممکن است در شرایط خطرناک قرار بگیرد.
قابل توجه است که دادههای پایگاه هواشناسی جهانی MSN نشان میدهد، این شاخص در ایران و از جمله در تهران در روزهای شنبه تا دوشنبه (ششم تا هشتم مرداد) در وضعیت قرمز است و در ساعات بین ۱۰ تا ۴ بعدازظهر به بالای هفت تا ۱۰ میرسد که بسیار خطرناک است و مردم نباید در این ساعات که زمان اوج تابش اشعه UV است در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار بگیرند.
شایعات افزایش تابش اشعه فرابنفش در کشور و خانه نشینی صحیح نیست
صادق ضیائیان، رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوای سازمان هواشناسی ایران در گفتوگو با خبرنگار مجله آرونو پیرامون محتوای منتشر شده در فضای مجازی که با افزایش میزان درجه تابش اشعه یو وی در کشور نباید افراد از منزل خارج شوند، میگوید: این شایعات درست نیست، چرا که براساس موقعیت جغرافیایی ایران، هرسال در فصل تابستان با زاویه تابش خورشید در اغلب مناطق با این رویداد مواجه هستیم.
وی با بیان اینکه افزایش میزان درجه تابش اشعه یو وی در کشور موضوع جدیدی نیست، اظهار میکند: زاویه خورشید در تابستان شکل ثابتی است که هزاران و میلیونها سال تابش آن در همین جهت بر کشور ما تابش داشته و به هیچوجه رویداد جدید و تعجبآوری نیست.
رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوای سازمان هواشناسی ایران با تاکید بر اینکه چنین گرمایی که امروز وجود دارد در گذشته نیز سابقه داشته و مردم به شایعات اخیر اشعه فرابنفش توجه نکنند، میافزاید: طی دو روز آینده دمای هوا در اغلب مناطق کشور بین یک تا دو درجه افزایش خواهد یافت، لذا پزشکان استفاده از کرمهای مخصوص ضدآفتاب و عینک آفتابی استاندارد را پیشنهاد میکنند.
وی در پاسخ به اینکه اشعه فرابنفش در کدام مناطق کشور بالاتر است، تصریح میکند: در استانهای خراسان شمالی، بخشیهایی از خراسان رضوی، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و تمام سواحل کشور اعداد پایین بین دو تا پنج یا هفت تا ۱۱ دارند، اما در سایر استانها این عدد به بیشتر از ۱۱ میرسد.
ضیائیان با اشاره به اینکه اشعه فرابنفش به دستههای مختلفی از محدوده خیلی کم و بیخطر تا مرحله خطرناک، تقسیم میشود، میگوید: چنانچه میزان این اشعه بالای شش تا بیش از ۱۱ باشد، باید بدن را از مواجهه مستقیم با نور خورشید محافظت و از کرمهای ضد آفتاب، عینکهای مخصوص بهویژه در ساعات ۱۰ تا ۱۶ روز استفاده کرد.
وی درباره مراقب در برابر اشعه فرابنفش اظهار میکند: طیفی از تابش خورشید به طور عمده توسط ازن در بالای جو در لایه استراتوسفر جذب میشود و بیش از ۷۰ درصد اشعه فرابنفش خورشید توسط جو زمین جذب میشود و به زمین نمیرسد، اما بخش کمی از آن به زمین میرسد، در روزهای گرم تابستان بهطور معمول میزان این اشعه که به زمین میرسد، بیشتر است.
رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوای سازمان هواشناسی ایران میافزاید: توصیه این است که در ساعات گرم تابستان به ویژه ظهر از قرار گرفتن در معرض تابش مستقیم آفتاب خودداری شود و استفاده از عینکهای آفتابی توصیه میشود.
وی در پاسخ به این سوال که چرا برای اشعه ماورای بنفش بهویژه روزهای آینده هشدار داده شده است، بیان میکند: از امروز تا روز دوشنبه افزایش دما پیشبینی شده است، لذا توصیه مؤکد شده که افراد در روزهای گرم در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار نگیرند.
ضیائیان خاطرنشان میکند: این اشعه طیفی از تابش نور خورشید است که بخشی از آن توسط ازن جذب میشود و به طور کلی عواملی همچون زاویه تابش نور خورشید به زمین و میزان ازن موجود در استراتوسفر بر آن تأثیر میگذارد.
روند تداوم گرما تا پاییز ادامه دارد
احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و سرپرست بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور در گفتوگوهای پیشین خود با خبرنگار مجله آرونو پیرامون اینکه تا اوایل هفته جاری با توده هوای گرم در بعضی از نقاط کشور مواجه هستیم، میگوید: طی این روزها دمای هوا در پایتخت به ۴۰ تا ۴۲ درجه سانتیگراد خواهید رسید، البته این افزایش گرما موضوع تازهای نیست، چرا که شاهد ثبت دمای ۴۳ درجه در تهران بودیم.
وی با اشاره به اینکه اواخر خرداد و اوایل تیر موقعیت خورشید به مثبت ۲۳.۵ درجه شمالی میرسید، اظهار میکند: در این شرایط تابش به عمود نزدیک میشود و با جذب بالاتر، زمین را تا هنگامی که خورشید از وضعیت خود پایینتر برود، بیشتر گرم میکند، بنابراین چنین روندی تا اوایل شهریور تداوم دارد و در نهایت با اندکی افت دما، وارد پاییز میشویم.
رئیس مرکز ملی اقلیم و سرپرست بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور تاکید میکند: مطابق با بررسیها، گزارشهای میدانی و مدلسازی دادههای آماری، سال ۲۰۲۳ گرمترین سال کره زمین ثبت شد و بیشترین بیهنجاری دمایی را نسبت به شرایط دمایی پیش از دوره صنعتی شدن زمین طی سالهای ۱۸۵۰ تا ۱۹۰۰ را تجربه کردیم، به اصطلاح رکورد گرمترین سال تاریخ جهان زده شد.
وی ادامه میدهد: به احتمال ۹۹ یا ۱۰۰ درصد اگر نیمه دوم سال میلادی ۲۰۲۳ و نیمه نخست ۲۰۲۴ را یک سال در نظر بگیریم، این مدت گرمترین دوره ثبت شده برای سیاره زمین بوده است، البته هر نقطه و منطقهای مبنیبر شرایط اقلیمی از دمای بالاتر یا سردتر برخوردار است، اما بهطور کلی میانگین جهانی زمین طی یک سال اخیر با گرمایش جهانی مواجه بوده است.
وی پیشتر پیرامون اینکه دمای متوسط کره زمین حدود ۱۰۰ سال گذشته نزدیک به ۱۳ درجه بوده در حال حاضر این عدد به ۱۴ درجه رسیده است، میگوید: در مقایسه با آن سالها دمای سیاره زمین، یک درجه گرمتر شده است.
وظیفه اظهار میکند: این افزایش گرما در همه مناطق دنیا یکسان نبوده در برخی از نقاط شاید سه تا چهار درجه گرم باشد، به طور مثال قاره اروپا حدود ۲.۵ درجه گرمتر شده، مناطق قطبی سه تا پنج درجه افزایش دما داشته، سرزمینهای خاورمیانه دو تا ۲.۵ درجه گرم از جمله کشور ایران، به طور نواحی آمریکای لاتین کمترین گرمایش را به نسبت سایر سرزمینها داشته باشند.
وی با اشاره به دلایل اصلی گرمایش زمین انسانها هستند، میافزاید: با صنعتی شدن وضعیت زندگی انسانها طی ۱۰۰ سال اخیر بدون هیچگونه واهمه، توجه و احترام به محیطزیست مغرضانه برای پیشبرد اهداف خود سوختهای فسیلی را مانند زغالسنگ، گازوئیل، مازوت، بنزین و گاز را سوزانده است، چراکه این سوختها حجم زیادی از گاز دیاکسید کربن را آزاد میکنند، چنین گازهایی تا حدودی توسط گیاهان جذب میشود، اما مازاد آنها سبب افزایش غلظت گازها در جو زمین شده است، البته گازهای ماکسا، ترکیبات نیتروژن، ساکسا از ترکیبات سولفوری هم بسیار اثر گذارند.
رئیس مرکز ملی اقلیم و سرپرست بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور تصریح میکند: غلظت دیاکسید کربن به ازای هر یک میلیون واحد ذره در جو طی ۱۰۰ سال گذشته حدود ۲۷۰ پیپیام بوده، اما این میزان اکنون به ۴۲۴ پیپیام افزایش یافته است، لذا چنین رشد صعودی ذرات اجازه نمیدهد، انرژی خورشیدی که طول روز در سطح زمین جذب شده با وجود گازهای فعال جو، طی شب از سیاره خارج شوند، لذا عملکرد آن همانند شیشه محیط گلخانهها سبب افزایش گرمایش زمین میشود.
وی میگوید: در عصر حاضر گازهای دیاکسید کربن و متان به عنوان گازهای گلخانهای نامگذاری شدهاند، گازهایی که انسانها به دلیل فعالیتهای صنعتی بسیار گسترده، سبب افزایش غلظت آنها در مقایسه به ۱۰۰ سال گذشته شده است.
لزوم مراقب افراد در برابر اشعه ماوراءبنفش خورشید و گرمازدگی
منصور شیشهفروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان نیز در گفتوگو با خبرنگار مجله آرونو میگوید: در روزهای ناشی از افزایش دما و استقرار الگوی گرم تابستانی، لازم است توصیههای بهداشتی و حفاظتی به کودکان، سالمندان و بیماران قلبی تنفسی و افراد آسیبپذیر در برابر اشعه فرابنفش خورشید و گرمازدگی بهطور جدی مورد توجه قرار گیرد.
وی درباره ابلاغ دستورات لازم پروتکلها و حفاظت از گرمازدگی به تمام شبکههای بهداشت و درمان، اظهار میکند: تردد کمتر در خیابانها به ویژه ساعات ۱۰ تا ۱۷، استفاده از کرم ضدآفتاب و عینک دودی در صورت خروج اضطراری از منزل، استفاده از مایعات و حرکت در سایه نیز در روزهای گرم توصیه میشود.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان پیرامون اینکه صدور هشدار سطح زرد با افزایش میانگین دما طی طول روز در بیشتر مناطق استان، خاطرنشان میکند: افزایش نسبی دما و ماندگاری هوای گرم در تمام نواحی استان به ویژه مناطق شمالی، شرقی و مرکزی، افزایش در دمای بی شنبه و کمینه با میانگین دمای حدود دو تا چهار درجهای مواجه است.
در نهایت، مسئله اشعه یو وی بتا و تخریب لایه ازن مطرح است، لایه اوزون یک لایه حفاظتی در جو بوده و در واقع حافظ جو در برابر اشعه نامطلوب خورشید یعنی یو وی بتا است.
لایه ازن به اندازه اکسیژنی که تنفس میکنیم، مهم است، چراکه مولکولهای ازن که خود تشکیل یافته از سه اتم اکسیژن و در ارتفاع ۱۸ تا ۵۰ کیلومتری از سطح زمین در لایه استراتوسفر پراکنده هستند، میتواند اشعه فرابنفش خورشید را جذب کند و مانع از رسیدن بیش از حد آن به سطح زمین، اقیانوسها، جنگلها شوند.
پرتوهای فرابنفش خورشید آسیبهای جدی به بدن، پوست و حیات انسان میرساند، بنابراین اگر لایه ازن وجود نداشت، نظام حیات روی سیاره زمین نیز شکل نمیگرفت، با وجود اینکه لایه ازن از اهمیت بالایی برخوردار است انسانها با تولیدات مواد مصنوعی در مکانیسمهای طبیعی لایههای بالایی جو اختلالاتی ایجاد کردهاند که منجر به تصمیمات جهانی و بینالمللی برای حفاظت از لایه ازن شده است، زیرا اگر لایه ازن بیش از این تخریب شود، زندگی و سلامت آدمی دچار چالش خواهد شد و به طور کلی حیات روی زمین دچار اختلال میشود.
