به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، نوروز برای بسیاری از ما فرصتی برای بازسازی روحیه و جبران عقب‌ماندگی‌ها است، اما گاهی همین فرصت‌ها به دلیل برنامه‌ریزی‌های غیرواقعی تبدیل به استرسی بزرگ می‌شود.
وقتی نوروز می‌آید، بسیاری از ما با امید به شروعی تازه و فرصتی طلایی برای جبران کارهای ناتمام، فهرستی بلندبالا از برنامه‌ها می‌چینیم، اما وقتی تعطیلات به پایان می‌رسد، ناگهان با این واقعیت روبه‌رو می‌شویم که بیشتر این برنامه‌ها به فراموشی سپرده شده‌اند، چرا؟ چون گاهی در میان هیاهوی تعطیلات، واقع‌بینی را فراموش می‌کنیم.
برای اینکه بتوانیم بهتر از رسانه در تعطیلات نوروز استفاده کنیم به گفت‌وگو با دو تن از کارشناسان حوزه رسانه پرداختیم.
برای ایام نوروز و تعطیلات باید واقع‌بینانه برنامه‌ریزی کنیم
حسین حق‌پناه، کارشناس حوزه رسانه به خبرنگار مجله آرونو اظهار می‌کند: برای بسیاری از ما عید نوروز و تعطیلات به‌عنوان فرصتی ویژه مطرح می‌شود تا بتوانیم کارهایی که دوست داریم را به شکل فشرده انجام دهیم یا عقب‌ماندگی‌هایی که داریم را جبران کنیم؛ اما وقتی پایان ۱۴، ۱۵ یا ۱۶ روز عید می‌رسد، نگاه می‌کنیم و می‌بینیم که برنامه‌ریزی فراوانی کرده‌ایم، اما انجامش نداده‌ایم! دلیل این موضوع طبیعی است، چون ما در برنامه‌ریزی خود به‌طور معمول شرایط خودمان را در نظر نمی‌گیریم و کمال‌گرایانه برنامه‌ریزی می‌کنیم.
وی ادامه می‌دهد: در چنین شرایطی وقتی تعطیلات آغاز می‌شود و ما به نخستین برنامه خود نمی‌رسیم یا از اولین ایستگاهی که برایش برنامه‌ریزی کرده بودیم، عقب می‌مانیم، دچار اضطراب، عذاب وجدان و احساس گناه می‌شویم و همین عوامل جلوی ما را برای اینکه ادامه بدهیم، می‌گیرد.
کارشناس رسانه تصریح می‌کند: پیشنهاد ما در مورد ایام نوروز این است که واقع‌بینانه برنامه‌ریزی کنیم و این واقع‌بینی را با توجه به همه شرایط به مرحله انجام برسانیم؛ به‌ویژه که امسال نوروز با ماه مبارک رمضان هم‌زمان است.
وی می‌افزاید: هرچند که تعطیلات است و ما زمان بیشتری را در خانه هستیم و ممکن است شبکه‌های تلویزیونی و ویدیویی‌ها و امثال آن برنامه‌های ویژه‌ای داشته باشند، اما توصیه می‌کنیم که اسیر برنامه‌ریزی دیگران نشویم و برنامه‌ریزی خودمان را داشته باشیم. هیچ اشکالی ندارد که از این فرصت برای فیلم و سریال دیدن یا حتی بازی کردن و دیدن انیمیشن استفاده کنیم.
حق‌پناه ادامه می‌دهد: اشکال از جایی شروع می‌شود که ما برنامه‌ریزی‌مان را به دست رسانه‌ها می‌دهیم و خودمان فعالانه برنامه‌ریزی نمی‌کنیم. برای استفاده فضای مجازی به چه صورت برنامه‌ریزی کنیم؟ پاسخ ساده است… برعکس باید برنامه‌ریزی کنیم! یعنی نگاه کنیم به اینکه ما چه کارهای دیگری را می‌خواهیم در نوروز انجام بدهیم؟ آیا می‌خواهیم در طول ایام وقتی را هم به مطالعه اختصاص دهیم؟ می‌خواهیم برای عبادتمان در ماه مبارک وقتی بگذاریم؟ چه ارتباطات اجتماعی را لازم است ترمیم یا زنده کنیم؟ فرصت نوروز از این جهت کم‌نظیر است که ارتباطات اجتماعی کم‌رنگ، رقیق و کهنه‌شده را نو می‌کنیم.
اعتکافی از جنس رسانه!
وی اظهار می‌کند: اگر برای ضرورت‌های دیگر، همچون سرگرمی‌های رسانه‌ای هم برنامه‌ریزی کنیم، هیچ اشکالی ندارد.
کارشناس حوزه رسانه با اشاره به مهارت و تکنیکی که طی سال‌های اخیر توسط روان‌شناسان سایبری و استادان سواد رسانه‌ای در دنیا خیلی مورد توجه قرار گرفته است، ادامه می‌دهد: «سم‌زدایی دیجیتال» اصطلاحی است که اشاره می‌کند ما به واسطه ارتباط مداوم خود با فضای مجازی به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی امکان تمرکز، خلوت و تأمل را از دست می‌دهیم؛ برای همین لازم است که گاهی به شکل منظم از دنیای دیجیتال کناره‌گیری کنیم و در حقیقت نوعی اعتکاف رسانه‌ای و فضای مجازی را تجربه کنیم.
وی در ادامه تصریح می‌کند: به عنوان مثال یک روز بدون رسانه و یک روز بدون فضای مجازی را تجربه کنیم و سعی کنیم طی آن یک روز از چیزهایی لذت ببریم که مجازی نیستند و اتفاقاً برای زندگی روزمره‌اند؛ هموچون تمیز کردن اتاقمان، ارتباط یا گفت‌وگو با یکی اعضای خانواده یا نزدیکان، رفتن به دامان طبیعت، چراکه این کار به‌شدت کمک می‌کند تا توانمندی‌های ذهنی‌مان که فرسوده و مستهلک شده است را دوباره ترمیم کنیم؛ چیزهایی که این روزها بیشتر از هر زمان دیگری نیاز داریم؛ از جنس تمرکز، تفکر و خلاقیت.
حق‌پناه می‌افزاید: نوروز به واسطه فرصتی که برای ارتباط با اطرافیان و ارتباط با محیط طبیعی به ما می‌دهد، یکی از زمان‌های فوق‌العاده است تا تمرین‌های سم‌زدایی دیجیتال را انجام دهیم.
کارشناس حوزه رسانه در ادامه اظهار می‌کند: ارتباط بین والدین و اعضای خانواده و فرزندان باید ترمیم شود، ارتباط عاطفی برقرار و فضای گفت‌وگوی سالم و امن فراهم شود و در گام آخر باید وارد تجویز، توصیه و نصیحت شویم، اگر نه اتفاقی که می‌افتد این است که همین نوروز به جای اینکه فرصتی برای اتصال و ارتباط باشد، تبدیل به فضایی برای بحث، دعوا و فاصله‌گیری بیشتر اعضای خانواده از یکدیگر خواهد شد.
وی ادامه می‌دهد: فاصله‌گیری منجر به شکاف بین نسلی می‌شود و آن هنگام است که محتواهای غیراخلاقی و کسانی که برای نابودی ارزش‌ها، هنجارها و اصول اخلاقی و خانوادگی تلاش می‌کنند، جایشان باز می‌شود و به جای ما اتصال و ارتباط برقرار می‌کنند.
حق‌پناه تصریح می‌کند: اگر ما نگران مصرف رسانه‌ای و مصرف فضای مجازی فرزندانمان هستیم، باید بدانیم که پیش از آن باید نگران فضای حقیقی بچه‌ها، ارتباطات حقیقی، سرگرمی‌های حقیقی و فیزیکی در دنیای واقعی و برقراری ارتباطات عمیق عاطفی بین اعضای خانواده باشیم.
وی با اشاره به مشکلات دوران شیوع کرونا می‌افزاید: وقتی که به‌دلیل شیوع کرونا اعضای خانواده مجبور شدند در خانه با هم تعاملات بیشتری داشته باشند، تماس‌ها با اورژانس‌های اجتماعی و مراکز مشاوره بسیار بیشتر شد چراکه وقتی مقدمات و بستر ارتباط سالم و فضای گفت‌وگو و فضای عاطفی در خانواده فراهم نباشد، هرگونه نظارت، مداخله، تجویز و نصیحت اثر معکوس می‌گذارد و منجر به افزایش فاصله و افزایش اختلافات و مشاجرات خواهد شد.
کارشناس حوزه رسانه می‌گوید: درخواست جدی ما از والدین این است که در ایام نوروز را به جای نصیحت و توصیه به فرزندان، اصل و تقدم در ارتباط را بر شنوایی، محبت کردن و در ارتباط گرفتن بگذارند و اجازه دهند که کودکان احساس کنند محیط خانواده محیطی امن، صمیمی و گرم برای پذیرش است؛ پس از این پذیرش امکان نظارت، تجویز و توصیه فراهم می‌شود.
رسانه باید در هر موقعیت زمانی برای جلب توجه مخاطبش بکوشد
داوود نعمتی انارکی، عضو هیئت علمی دانشگاه صدا و سیما و کارشناس حوزه رسانه به خبرنگار مجله آرونو اظهار می‌کند: رسانه‌ها به‌ویژه رادیو و تلویزیون، در تعطیلات نوروزی نقش مهمی در ایجاد شادی، سرگرمی و تقویت روحیه جمعی دارند. این نقش‌ها از ویژگی ذاتی آنها نشئت می‌گیرد، وظایفی که به‌نوعی با اوقات فراغت مخاطبان گره خورده است و اگر رسانه نتواند به شکلی مناسب در نقش خود فرو رود و وظایف خود را انجام دهد، از سوی مخاطب با اثر بومرنگ روبه‌رو می‌شود، یعنی بازخورد منفی مخاطب تأثیری نامطلوب بر رسانه می‌گذارد.
وی ادامه می‌دهد: در واقع همه رسانه‌ها متناسب با شرایط زمانی که در آن قرار می‌گیرند اقدام به تولید و نشر پیام‌هایی می‌کنند که آن دوره زمانی را در بر گیرد، به عنوان مثال در جامعه ما باید برای رسانه‌ای همچون رادیو و تلویزیون، سه مقطع زمانی را در نظر گرفت و رسانه این سه دوره را در سیاست‌های خود منظور می‌کند؛ در دوره زمانی که اعیاد ملی و مذهبی در آن قرار دارد رسانه‌ها متناسب با شرایط، محتواهای خود را با هدف شاد کردن مخاطبان منتشر می‌کنند. در دوره زمانی دوم که مناسبت‌های مذهبی و شهادت ائمه (ع) را در بر می‌گیرد، محتواهای رسانه‌ای با ویژگی‌های آن مقطع هم‌خوانی دارد و دوره سوم که زمان بیشتری را شامل می‌شود، دربرگیرنده روزهای عادی سال است که رسانه تلاش می‌کند با پرداختی مناسب، ابعاد مختلف زندگی مخاطبان را با توجه به شرایط جامعه و جهان اطراف در بر گیرد.
کارشناس حوزه رسانه تصریح می‌کند: آنچه اهمیت دارد این است که رسانه در هر موقعیت زمانی باید برای جلب توجه مخاطبش بکوشد، باید با رویکردی حرفه‌ای به تولید و پخش محتواهایی در قالب‌های مختلف از جمله فیلم، سریال، خبر، مستند، میزگرد، گردشگری، موسیقی بپردازد تا توجه مخاطب را جلب کند. در نوروز جاری که دو مناسب عید و شب‌های قدر هم‌زمان شده‌اند، باید دو رویکرد متفاوت در برنامه‌سازی شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی را مشاهده کنیم؛ دو رویکردی که نشئت گرفته از ابعاد معنوی و دنیوی زندگی انسان است و البته باید به‌طور حرفه‌ای به آنها پرداخته شود.
وی می‌افزاید: برنامه‌هایی همچون فیلم، سریال، مسابقات خانوادگی، محتواهای مذهبی، مسابقات ورزشی، برنامه‌های گفت‌وگومحور، مستند، آموزشی و مواردی دیگر می‌تواند مورد توجه باشد تا مخاطب را جذب کند. در واقع برنامه‌ها اگر با مقبولیت مخاطبان همراه شود، می‌توان نتیجه گرفت که رسانه در جلب توجه مخاطبش موفق عمل کرده است، به عبارت دیگر هم‌زمانی تعطیلات نوروز با شب‌های قدر و ماه مبارک رمضان، فرصتی ویژه برای رادیو و تلویزیون است تا با برنامه‌ریزی دقیق و خلاقانه، هر دو بعد مذهبی و سرگرمی را به شکلی هماهنگ پوشش دهند.
نعمتی انارکی می‌گوید: ماه مبارک رمضان ماه میهمانی خداست و معتقدم تلاقی آن با مناسبتی همچون عید نوروز شادی و شعف را دوچندان می‌کند بنابراین روحیه انسان پذیرای شادی مضاعف خواهد بود، پس رسانه می‌تواند با پخش برنامه‌هایی جذاب همچون سریال‌های طنز، موسیقی مناسب و جذاب، فیلم‌های دیدنی و مسابقه‌های هیجان‌انگیز، فضای نوروزی دل‌نشینی را برای مخاطبانش ایجاد کند، یک سال کار و تلاش می‌طلبد که رسانه خستگی مخاطبش را رفع کند تا او آماده شود و سال جدید را با روحیه شروع کند.
کاربران فضای مجازی باید در استفاده از رسانه تعادل را بین دنیای مجازی و واقعی ایجاد کنند
وی در ادامه اظهار می‌کند: تولید و پخش برنامه‌هایی که موجب تقویت فرهنگ می‌شود، معرفی آئین‌ها و سنت‌ها و نمایش برنامه‌هایی که تنوع فرهنگی و قومی ایران را در جشن نوروز نشان می‌دهد و از برنامه‌هایی است که باید مورد توجه رسانه باشد، در واقع مردم و فرهنگ‌ها باید خود را در قاب تلویزیون ببیند تا به آن جذب شوند.
کارشناس حوزه رسانه ادامه می‌دهد: رسانه‌ها در نوروز می‌توانند با ترکیب شادی، فرهنگ و اطلاعات مفید، به غنی‌سازی اوقات فراغت مردم کمک کنند و فضایی مثبت و سازنده ایجاد کنند.
وی با بیان اینکه نوجوانان و جوانان در تعطیلات نوروز احتمالاً زمان بیشتری را در رسانه‌ها و به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی خواهند گذراند و در همین راستا می‌توانند با رعایت بعضی راهکارها، استفاده بهینه و مفیدی از این فضاها داشته باشند، تصریح می‌کند: این راهکارها، هم به افزایش آگاهی و مهارت‌های نوجوانان و جوانان کمک می‌کند و هم از اتلاف وقت و نشر محتوای نامناسب جلوگیری می‌کند، به‌عنوان مثال کاربران نوجوان و جوان می‌توانند زمان‌بندی ویژه‌ای را برای خود در استفاده از فضای مجازی تعیین کنند تا از افراط در استفاده از شبکه‌ها جلوگیری شود؛ به‌طور مثال روزی دو تا سه ساعت را به این کار اختصاص دهند و سایر زمان‌ها را به فعالیت‌های دیگر همچون مطالعه، ورزش یا گذراندن وقت با خانواده اختصاص دهند.
نعمتی انارکی می‌افزاید: مخاطبان با انتخاب محتواهای مفید برای دیدن و شنیدن و خواندن، قدرت تفکر نقد و تحلیل خود را بالا می‌برند، تماشای ویدئوهای آموزنده در پلتفرم‌هایی همچون یوتیوب یا آپارات به رشد فکری و فردی کمک می‌کند. نوجوانان و جوانان می‌توانند با آموختن مهارت‌هایی همچون طراحی گرافیک، تدوین ویدئو یا برنامه‌نویسی، مهارت‌های دیجیتال خود را افزایش دهند.
وی می‌گوید: کاربران فضای مجازی به‌ویژه نوجوانان و جوانان باید در استفاده از فضای مجازی تعادل را بین دنیای مجازی و واقعی ایجاد کنند. گذراندن وقت با اعضای خانواده و دوستان، گشت و گذار، ورزش و فعالیت‌های بدنی از مواردی است که اگر به آن توجه شود، بهتر می‌توان مدت زمان در فضای مجازی را مدیریت کرد.
استفاده از فضای مجازی در تعطیلات نوروزی به خودی خود تهدید نیست
عضو هیئت علمی دانشگاه صدا و سیما اظهار می‌کند: تضعیف ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی را نمی‌توان محدود به زمانی خاص کرد، اگر استفاده درست باشد، یک فرصت خواهد بود و اگر استفاده مدیریت نشده‌ای باشد، تهدید است و منجر به آسیب می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: استفاده از فضای مجازی و رسانه‌ها در هر زمان هم می‌تواند فرصت و هم چالش باشد و اگر این استفاده به درستی مدیریت نشود، به تضعیف ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی منجر خواهد شد، اما اگر استفاده از فضای مجازی آگاهانه و هدفمند باشد، تقویت ارزش‌ها را موجب می‌شود.
نعمتی انارکی تصریح می‌کند: استفاده از فضای مجازی و رسانه‌ها در تعطیلات نوروزی به خودی خود تهدید نیست، اما اگر بدون آگاهی و مدیریت باشد، می‌تواند تأثیراتی منفی به همراه داشته باشد.
وی می‌افزاید: به‌طور کلی در هر زمان، نظارت خانواده‌ها بر فعالیت‌های آنلاین کودکان و نوجوانان اهمیت دارد. این نظارت هم باید مدت زمان استفاده از اینترنت و هم نوع استفاده‌ای که نسبت به فضای مجازی می‌شود را شامل شود.
کارشناس حوزه رسانه می‌گوید: نظارت والدین باید محورهای مختلفی را در بر بگیرد، این نظارت‌ها و کنترل‌ها باید با شیوه‌های درست انجام شود، به عنوان مثال صحبت والدین با فرزندان، اما محورهای نظارتی می‌تواند شامل این موارد نیز باشد: پرهیز دادن از روبه‌رو شدن با محتوای نامناسب و بیان خطرات امنیتی و حریم خصوصی. نظارت خانواده‌ها بر فعالیت‌های آنلاین کودکان و نوجوانان باید همراه با آموزش، همراهی و ایجاد فضای امن برای گفت‌وگو باشد.
به گزارش مجله آرونو، نوروز نه‌تنها فرصتی برای تجدید روحیه و جبران عقب‌ماندگی‌ها است، بلکه یک زمان طلایی برای بازسازی ارتباطات انسانی و تجدید تعهدات در دنیای واقعی است. در این ایام می‌توان با یک برنامه‌ریزی واقع‌بینانه و متعادل، از رسانه‌ها و فضای مجازی بهره برد، بدون آنکه دچار استرس و فشار اضافی شویم.
استفاده از رسانه باید به‌گونه‌ای باشد که هم به تقویت روابط انسانی کمک کند و هم به رشد فردی و آگاهی‌های جدید منجر شود. در این میان، هوشمندی در انتخاب محتوا و زمان‌بندی مناسب می‌تواند فضای نوروزی را به فرصتی برای تحول فردی و اجتماعی تبدیل کند؛ جایی که رسانه‌ها و دنیای مجازی به خدمت ارتقای کیفیت زندگی و تعاملات انسانی می‌آیند.
