به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و تنوع اقلیمی ویژه خود، از ظرفیت‌های قابل توجهی برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر برخوردار است. افزایش جمعیت، رشد اقتصادی و نیاز روزافزون به انرژی پایدار، دولت و بخش خصوصی را به استفاده از منابع پاک و پایان‌ناپذیر سوق داده است. اهمیت این موضوع نه فقط جنبه زیست‌محیطی و اقتصادی دارد، بلکه در مسائل راهبردی چون امنیت انرژی و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی نیز نقش کلیدی ایفا می‌کند.
دسته‌بندی اصلی انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران
در ایران، انرژی‌های تجدیدپذیر بیشتر شامل موارد زیر هستند:
-انرژی خورشیدی
-انرژی بادی
-انرژی برق‌آبی (با تاکید بر نیروگاه‌های کوچک)
-انرژی زیست‌توده (بیومس)
-انرژی زمین‌گرمایی
-انرژی هیدروژنی (در مراحل آزمایشگاهی و توسعه‌ای)
هر کدام از این انرژی‌ها دارای جایگاه، ظرفیت و چالش‌های خاصی در کشور هستند.
انرژی خورشیدی
ایران با دارا بودن میانگین بیش از ۲۸۰ تا ۳۰۰ روز آفتابی و شدت تابش خورشیدی بین ۱۸۰۰ تا ۲۲۰۰ کیلووات ساعت بر مترمربع در سال، یکی از مستعدترین کشورهای دنیاست. طبق آمارهای جدید، تا بهار ۱۴۰۴ ظرفیت نصب‌شده نیروگاه‌های خورشیدی به حدود ۱,۷۰۰ تا ۲,۳۰۰ مگاوات رسیده که سریع‌ترین رشد را در میان دیگر منابع تجدیدپذیر داشته است و استان‌های کرمان، یزد و اصفهان در صدر توسعه قرار دارند.
ویژگی‌ها:
-پتانسیل تولید حداقل ۷۰,۰۰۰ مگاوات برق در کشور
-حمایت دولت از احداث نیروگاه‌های خانگی و صنعتی و صدور تعرفه‌های خرید تضمینی
-پروژه‌های موفق در یزد، اصفهان، کرمان و خراسان
چالش‌ها:
مشکلات تأمین تجهیزات، سرمایه‌گذاری اولیه بالا، نیاز به توسعه شبکه‌های انتقال و تعدیل تعرفه‌های حمایتی از مهمترین چالش‌هاست.
انرژی بادی
ایران به دلیل قرارگیری در مسیر بادهای قدرتمند، به ویژه بادهای ۱۲۰ روزه سیستان و بادهای منجیل، دارای پتانسیل فراوانی است. ظرفیت نصب‌شده نیروگاه‌های بادی تا سال ۲۰۲۳ به حدود ۳۶۰ تا ۴۱۲ مگاوات رسیده و در آینده نزدیک پیش‌بینی شده به بیش از ۵۵۰ مگاوات افزایش یابد.
ویژگی‌ها:
-بالاترین پتانسیل در مناطق منجیل (گیلان)، زابل (سیستان و بلوچستان)، خراسان و استان‌های مرکزی
-احداث نیروگاه‌های بزرگ نظیر میلنادر در شمال سیستان و بلوچستان
-برنامه‌ریزی برای افزایش ۵/۵ برابری ظرفیت طی دو سال آینده
چالش‌ها:
کمبود قطعات، محدودیت سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، موانع زیست‌محیطی و زیرساختی.
انرژی برق‌آبی
برق‌آبی بیش از ۱۲,۲۵۵ مگاوات از ظرفیت نصب‌شده تولید برق کشور را در بر می‌گیرد که معادل ۱۳ درصد کل ظرفیت تولید است، اما سهم نیروگاه‌های برق‌آبی در سال‌های اخیر به زیر ۵ درصد کاهش یافته. علت این امر عمدتاً به خشکسالی‌های مکرر و کاهش سطح آب سدها مربوط است.
ویژگی‌ها:
-نقش کلیدی در رفع کمبود برق تابستان
-وجود ۶۵ نیروگاه بزرگ و کوچک در کشور
-تولید سالانه متوسط ۲۸ هزار گیگاوات ساعت برق
چالش‌ها:
کاهش ورودی آب به سدها، کاهش بارندگی، محدودیت توسعه جدید و نیاز به بازسازی‌های اساسی.
انرژی زیست‌توده (بیومَس)
ظرفیت فنی بزرگی برای تولید انرژی از زباله شهری، ضایعات کشاورزی و فضولات دامی در ایران وجود دارد. اما سهم این صنعت در سبد انرژی کشور فعلاً ناچیز و رشد آن با چالش‌های متعددی چون هزینه تولید بالا، زیرساخت ضعیف و عدم رقابت با برق ارزان مواجه است.
ویژگی‌ها:
-تولید گرما و برق از زباله، فاضلاب و پسماندهای کشاورزی
-کمک به مدیریت پسماند و کاهش آلودگی
چالش‌ها:
هزینه تولید بالا، قیمت‌گذاری نامناسب، عدم همکاری پالایشگاه‌ها، پایین بودن صرفه اقتصادی و نبود چهارچوب‌های کاملاً حمایتی.
انرژی زمین‌گرمایی
کشور ایران به لطف موقعیت تکتونیکی، قابلیت بهره‌برداری از انرژی زمین‌گرمایی را به ویژه در شمال غرب و اطراف کوه‌های البرز دارد. نیروگاه زمین‌گرمایی مشکین‌شهر یکی از نخستین نمونه‌های احداث شده در منطقه مردادچای است، اما توسعه این نوع انرژی هنوز در مراحل ابتدایی است.
انرژی هیدروژنی
توسعه انرژی هیدروژنی به دلیل نیاز به فناوری پیچیده، زیرساخت و هزینه‌های قابل‌توجه، هنوز جایگاه عملیاتی و صنعتی پررنگی در کشور ندارد اما پروژه‌ها و تحقیقات دانشگاهی در این زمینه در جریان است.
سیاست‌گذاری‌ها و آمار کلیدی
تا بهمن ۱۴۰۳ ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر در کشور از مرز ۱۵۶۰ مگاوات فراتر رفته و استان‌های کرمان، قزوین، یزد، اصفهان و خراسان رضوی بیشترین نیروگاه‌های فعال را دارا هستند. طبق برنامه ششم توسعه، هدف افزایش ۵۰۰۰ مگاواتی ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر تعیین شده است.
دولت هم مشوق‌هایی مانند نرخ خرید تضمینی برق تجدیدپذیر، معافیت‌های مالیاتی و تدوین برنامه‌های حمایتی در نظر گرفته است.
فرصت‌ها و آینده انرژی‌های تجدیدپذیر
پیش‌بینی می‌شود تا یک دهه آینده، ظرفیت تولید برق از منابع تجدیدپذیر غیرآبی با رشدی حدود ۱۷٫۵ درصدی در هر سال افزایش یافته و تا سال ۲۰۳۲ به بیش از ۶٫۷ گیگاوات برسد، هرچند همچنان چالش‌هایی چون تحریم‌ها، کندی سرمایه‌گذاری، تعرفه پایین خرید برق و فرسودگی شبکه برق باقیست.
توسعه این انرژی‌ها منجر به
-افزایش امنیت انرژی
-کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی
-بهبود سلامت و کاهش آلودگی
-کاهش هزینه‌های زیربنایی و اقتصادی بلندمدت
-ایجاد اشتغال پایدار در مناطق محروم
خواهد شد.
به گزارش مجله آرونو، انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران با وجود ظرفیت‌های فراوان جغرافیایی و اقلیمی، رشد معناداری را تجربه کرده‌اند اما همچنان سهم به نسبت کمی در سبد انرژی کشور دارند. آینده این صنعت بسته به سیاست‌گذاری‌های دولتی، سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، فناوری و توسعه زیرساخت‌ها می‌تواند نقش‌آفرین کلان در اقتصاد و محیط‌زیست ایران باشد. این مسیر نیازمند مشارکت همه‌جانبه سیاست‌گذاران، بخش خصوصی، نهادهای علمی و همکاری‌های بین‌المللی است تا آرمان‌های توسعه پایدار و آینده‌ای پاک‌تر برای ایران محقق شود.
