به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، سرماخوردگی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دوران کودکی است که به طور معمول در فصل‌های سرد سال شدت می‌گیرد و خانواده‌ها را با چالش‌های مراقبتی و درمانی مواجه می‌سازد و طب سنتی ایرانی با رویکردی کل‌نگر و مبتنی بر مزاج‌شناسی، مجموعه‌ای از توصیه‌ها و درمان‌های طبیعی را در اختیار والدین قرار می‌دهد که این دیدگاه نه‌تنها به علائم ظاهری توجه دارد، بلکه به زمینه‌های مزاجی، تغذیه‌ای و محیطی کودک نیز می‌پردازد.
در طب سنتی، بدن کودک به‌عنوان یک سیستم پویا و در حال رشد تلقی می‌شود که نیازمند مراقبت‌های ویژه بر اساس مزاج غالب و شرایط فصلی است و سرماخوردگی در این نگاه، نتیجه غلبه اخلاط سرد یا تر در بدن است که می‌تواند با علائمی همچون تب، سرفه، آبریزش بینی یا بی‌حالی ظاهر شود و درمان‌های پیشنهادی شامل استفاده از گیاهان دارویی، تنظیم تغذیه، بخورهای گیاهی و مراقبت‌های موضعی با روغن‌های طبیعی است که با هدف بازگرداندن تعادل به بدن کودک طراحی شده است.
با این حال، طب سنتی تنها به درمان خانگی بسنده نمی‌کند و در مواردی که علائم شدت می‌گیرند یا نشانه‌هایی از ضعف قوا یا عفونت‌های جدی دیده می‌شود، مراجعه به پزشک را ضروری می‌داند و این رویکرد تلفیقی میان مراقبت‌های سنتی و نظارت تخصصی، می‌تواند به والدین کمک کند تا با آرامش و آگاهی بیشتری فرایند درمان کودک را مدیریت کنند، همچنین پیشگیری از بیماری با تغذیه مناسب، پوشش گرم و پرهیز از عوامل سردکننده از اصول مهم طب سنتی در فصل‌های سرد است.
در نگاه طب سنتی، سلامت کودک نه‌تنها به درمان بیماری‌ها، بلکه به شناخت دقیق مزاج، تغذیه، محیط زندگی و شیوه‌های مراقبتی وابسته است و این رویکرد، والدین را به مشاهده‌گرانی فعال تبدیل می‌کند که با درک نشانه‌ها و تنظیم سبک زندگی، می‌توانند از بروز بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری کنند و طب سنتی با تکیه بر حکمت، تجربه و طبیعت‌گرایی، راهی برای بازگشت به مراقبت‌های هماهنگ‌تر با بدن کودک ارائه می‌دهد.
با توجه به تأثیر مزاج کودک بر نوع و شدت علائم سرماخوردگی و پیرامون گیاهان دارویی مؤثر در درمان سرماخوردگی کودکان از دید طب سنتی، کاربرد بخور گیاهی در کاهش علائم تنفسی کودک، تغذیه مناسب در دوران سرماخوردگی، راهکارهای پیشگیری از سرماخوردگی در کودکان در فصل سرد، نقش روغن‌های گیاهی در کاهش علائم سرماخوردگی کودک و علائم هشداردهنده که نیاز به مراجعه به پزشک دارند از دید طب سنتی، با بهنام یوسفیان، پزشک و متخصص طب سنتی گفت‌وگویی داشتیم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید.
مجله آرونو: مزاج غالب در کودکان چگونه بر شدت و نوع علائم سرماخوردگی تأثیر می‌گذارد؟
یوسفیان: در طب سنتی، کودکان به طور طبیعی دارای مزاج گرم و تر هستند و این مزاج باعث می‌شود بدن آنها مستعد تولید رطوبت و خلط باشد و در نتیجه، هنگام مواجهه با عوامل بیماری‌زا مانند ویروس‌های سرماخوردگی، بدن کودک واکنش‌هایی مانند تب، آبریزش بینی و سرفه‌های خلط‌دار نشان می‌دهد و شدت این علائم بسته به غلبه مزاج فردی کودک متفاوت است.
کودکانی که مزاج آنها بیشتر به سمت صفراوی (گرم و خشک) یا دموی (گرم و تر) متمایل است، به طور معمول تب و التهاب بیشتری دارند و در مقابل، کودکان بلغمی (سرد و تر) بیشتر دچار گرفتگی بینی، بی‌حالی و ترشحات غلیظ می‌شوند و شناخت مزاج کودک به والدین کمک می‌کند تا نوع درمان و مراقبت را بهتر تنظیم کنند.
کودک صفراوی ممکن است با تب بالا و خشکی گلو مواجه شود و نیاز به خنک‌کننده‌های طبیعی مانند شربت بنفشه یا لعاب گل ختمی داشته باشد و کودک بلغمی ممکن است نیازمند گرم‌کردن بدن، بخورهای گیاهی و کاهش مصرف غذاهای سرد باشد که این تفاوت‌ها در علائم و درمان نشان دهنده اهمیت مزاج‌شناسی در طب سنتی است.
مزاج کودک نه‌تنها بر شدت علائم سرماخوردگی تأثیر می‌گذارد، بلکه مسیر درمان را نیز مشخص می‌کند و والدینی که با مزاج فرزند خود آشنا هستند، می‌توانند با انتخاب غذا، داروی گیاهی و سبک مراقبت مناسب، روند بهبودی را تسریع کنند.
مجله آرونو: کدام گیاهان دارویی برای درمان سرماخوردگی کودکان در طب سنتی توصیه می‌شوند؟
یوسفیان: مجموعه‌ای از گیاهان دارویی برای درمان سرماخوردگی کودکان توصیه می‌شود که هم ایمن است و هم با مزاج کودک سازگاری دارند و از جمله این گیاهان می‌توان به گل بنفشه، گل ختمی، پنیرک، زوفا، آویشن، عناب و به‌دانه اشاره کرد و این گیاهان خاصیت ضدالتهابی، نرم کننده گلو و خلط‌آور دارند.
گل بنفشه و گل ختمی برای کاهش التهاب گلو و نرم‌کردن سرفه‌های خشک بسیار مؤثر است و لعاب به‌دانه و پنیرک نیز برای تسکین گلو درد و کاهش تحریکات تنفسی مفید هستند؛ زوفا و آویشن خاصیت ضدعفونی‌کننده دارند و در قالب دمنوش یا بخور برای پاک‌سازی مجاری تنفسی استفاده می‌شوند.
عناب و سپستان نیز برای کاهش تب و آرام‌سازی بدن کودک کاربرد دارند و این گیاهان به طور معمول به صورت دم‌کرده، جوشانده یا لعاب‌دار تهیه و با عسل یا نبات شیرین می‌شوند تا برای کودک قابل‌پذیرش‌تر باشند، البته باید دز مصرفی و سن کودک در نظر گرفته شود.
نکته مهم در استفاده از گیاهان دارویی برای کودکان، رعایت اعتدال و مشورت با متخصص طب سنتی است، بعضی گیاهان ممکن است برای کودکان زیر دو سال مناسب نباشند یا در صورت مصرف زیاد باعث تحریک معده شوند، بنابراین انتخاب گیاه مناسب بر اساس مزاج، سن، و نوع علائم ضروری است.
مجله آرونو: بخور دادن با گیاهان خاص در طب سنتی برای کودکان مفید است؟
یوسفیان: بخور دادن یکی از روش‌های مؤثر در طب سنتی برای پاک‌سازی مجاری تنفسی و کاهش علائم سرماخوردگی است و در کودکان، بخور با گیاهانی مانند بابونه، آویشن، گل بنفشه و اسطوخودوس می‌تواند به کاهش گرفتگی بینی، نرم شدن گلو و آرامش کودک کمک کند و این روش غیرتهاجمی و طبیعی است و به طور معمول به خوبی توسط کودکان تحمل می‌شود.
بخور با گل بنفشه و ختمی برای کودکانی که دچار سرفه خشک یا گلو درد هستند، بسیار مفید است و بخار این گیاهان باعث رطوبت‌دهی به مجاری تنفسی و کاهش التهاب می‌شود و آویشن و بابونه نیز خاصیت ضدعفونی‌کننده دارند و در کاهش عفونت‌های ویروسی موثر هستند.
برای بخور دادن، می‌توان گیاهان را در آب جوش ریخت و بخار آن را در فضای اتاق کودک پخش کرد، همچنین استفاده از دستگاه بخور با عصاره‌های گیاهی نیز رایج است، البته باید مراقب بود که بخار خیلی داغ نباشد و کودک به صورت مستقیم در معرض آن قرار نگیرد تا از سوختگی یا تحریک تنفسی جلوگیری شود.
به طور کلی بخور دادن با گیاهان دارویی در طب سنتی یک روش مؤثر، ایمن و آرامش‌بخش برای کودکان است و به‌ویژه در مراحل اولیه سرماخوردگی می‌تواند موثر و مکمل درمان‌های دیگر باشد و به بهبود سریع‌تر کودک کمک کند.
مجله آرونو: چه نوع تغذیه‌ای در دوران سرماخوردگی کودک مناسب‌تر است؟
یوسفیان: تغذیه نقش کلیدی در روند بهبود بیماری‌ها دارد، به‌ویژه در کودکان که سیستم ایمنی آنها هنوز در حال رشد است و در دوران سرماخوردگی، هدف تغذیه نه‌تنها تأمین انرژی، بلکه کمک به دفع اخلاط فاسد و تقویت قوا است و بر اساس مزاج کودک و نوع علائم، غذاهای سبک، گرم و رطوبت‌دار توصیه می‌شوند.
برای کودکانی که دچار تب، گلو درد یا سرفه خشک هستند، سوپ‌های ساده با سبزیجات گرم‌مزاج مانند هویج، کدو و کمی زنجبیل مفید است، همچنین آش‌هایی با لعاب برنج، عدس یا جو همراه با کمی روغن بادام یا زیتون می‌توانند گلو را نرم و انرژی بدن را حفظ کنند و مصرف مایعات گرم مانند دمنوش گل ختمی، به‌دانه یا عناب نیز توصیه می‌شود.
پرهیز از غذاهای سرد، سنگین و چرب در دوران بیماری بسیار مهم است و لبنیات سرد، بستنی، گوشت‌های سنگین و خوراکی‌های فراوری‌شده می‌توانند اخلاط سرد را افزایش دهند و روند بهبود را کند کنند، همچنین مصرف زیاد شیرینی‌جات صنعتی توصیه نمی‌شود، چراکه باعث افزایش رطوبت غیرمفید در بدن کودک خواهد شد.
تغذیه باید با توجه به اشتهای کودک تنظیم شود و اجبار به غذا خوردن در زمان بی‌اشتهایی می‌تواند مضر باشد، همچنین توصیه می‌شود که در روزهای اول بیماری، کودک بیشتر مایعات گرم و سبک مصرف کند و با بهبود علائم، به تدریج غذاهای مقوی‌تر وارد رژیم شود.
مجله آرونو: طب سنتی چه توصیه‌هایی برای پیشگیری از سرماخوردگی در فصول سرد سال دارد؟
یوسفیان: پیشگیری در طب سنتی بر پایه تقویت قوا، تنظیم مزاج و پرهیز از عوامل بیماری‌زا بنا شده است و در فصل سرد، کودکان بیشتر در معرض سرماخوردگی قرار دارند، بنابراین مراقبت‌های پیشگیرانه اهمیت ویژه‌ای دارد که یکی از اصول مهم، حفظ تعادل حرارتی بدن و پوشاندن سر، گردن و پاها به‌ویژه در هوای سرد است.
تغذیه مناسب فصل نیز نقش مهمی دارد و مصرف غذاهای گرم‌مزاج مانند سوپ‌های ساده، خوراک عدس و دمنوش‌هایی مانند آویشن، دارچین و زنجبیل می‌تواند بدن را در برابر سرما مقاوم کند، همچنین مصرف روزانه کمی عسل با آب ولرم یا شربت عناب برای تقویت سیستم ایمنی توصیه می‌شود.
کودکان در فصل سرد از خوابیدن در محیط‌های سرد و مرطوب پرهیز کنند، همچنین باید از تماس مستقیم با باد سرد، نوشیدن آب سرد و خوردن خوراکی‌های سرد مانند بستنی یا ماست در شب جلوگیری شود و استفاده از روغن‌های گرم مانند روغن بادام یا کنجد برای ماساژ کف پا یا پشت کودک نیز در پیشگیری مؤثر است.
پیشگیری از سرماخوردگی در طب سنتی ترکیبی از تغذیه، پوشش مناسب، پرهیز از عوامل سردکننده و تقویت قوا است و این رویکرد نه‌تنها از بروز بیماری جلوگیری می‌کند، بلکه باعث رشد سالم‌تر کودک در فصل سرد می‌شود.
مجله آرونو: استفاده از روغن‌های گیاهی مانند روغن بنفشه یا بادام در کاهش علائم سرماخوردگی کودکان مؤثر است؟
یوسفیان: استفاده از روغن‌های گیاهی در طب سنتی یکی از روش‌های مؤثر و ایمن برای کاهش علائم سرماخوردگی در کودکان است، چراکه این روغن‌ها به طور معمول خاصیت ضدالتهابی، آرام‌بخش و نرم‌کننده دارند و می‌توانند به‌صورت موضعی یا بخشی از مراقبت‌های روزانه استفاده شوند و روغن بنفشه، روغن بادام شیرین و روغن کنجد از جمله رایج‌ترین گزینه‌ها است.
روغن بنفشه به‌ویژه برای کاهش التهاب گلو، نرم‌کردن سرفه‌های خشک و آرام‌سازی کودک کاربرد دارد و می‌توان آن را به‌صورت موضعی روی قفسه سینه یا پشت کودک مالید، همچنین در بعضی نسخه‌ها، چند قطره از این روغن در بینی کودک چکانده می‌شود تا خشکی و التهاب مخاط را کاهش دهد.
روغن بادام شیرین برای ماساژ کف پا، پشت یا شانه‌ها استفاده می‌شود و به گرم‌کردن بدن و آرام‌سازی عضلات کمک می‌کند، این روغن همچنین برای کودکانی که دچار بی‌خوابی یا بی‌قراری هستند مفید است و روغن کنجد نیز خاصیت گرم‌کنندگی دارد و در ماساژهای شبانه برای پیشگیری از سرماخوردگی کاربرد دارد.
نکته مهم در استفاده از روغن‌ها، انتخاب نوع مناسب بر اساس مزاج کودک و نوع علائم است، همچنین باید از روغن‌های خالص و بدون افزودنی استفاده شود و قبل از مصرف روی پوست کودک تست حساسیت انجام شود و در مجموع، روغن‌درمانی در طب سنتی یک روش مکمل و مؤثر برای کاهش علائم سرماخوردگی در کودکان است.
مجله آرونو: چه علائمی نشان‌دهنده نیاز به مراجعه به پزشک است و از درمان خانگی فراتر می‌رود؟
یوسفیان: توجه به علائم هشداردهنده و تشخیص زمان مناسب برای مراجعه به پزشک اهمیت زیادی دارد، اگرچه بسیاری از موارد سرماخوردگی در کودکان با مراقبت‌های خانگی و گیاهی قابل کنترل است، اما بعضی نشانه‌ها نشان‌دهنده شدت بیماری یا خطر عوارض است و نیاز به بررسی تخصصی دارد.
از جمله این علائم می‌توان به تب بالا و مداوم (بیش از ۳۸.۵ درجه برای بیش از سه روز)، بی‌حالی شدید، کاهش اشتها و آب نخوردن، تنفس سریع یا سخت، خس‌خس سینه، کبودی لب‌ها یا ناخن‌ها و خواب‌آلودگی غیرطبیعی اشاره کرد که در طب سنتی، این علائم نشان‌دهنده غلبه شدید اخلاط یا ضعف قوا است که نیاز به مداخله تخصصی دارند.
اگر علائم سرماخوردگی پس از پنج تا هفت روز بهبود نیافت یا بدتر شد، باید شرایط کودک توسط پزشک بررسی شود و بعضی بیماری‌های جدی مانند ذات‌الریه، عفونت گوش یا التهاب گلو ممکن است در ابتدا با علائم سرماخوردگی شروع شوند، اما به سرعت پیشرفت کنند.
طب سنتی بر اصل تشخیص دقیق و پرهیز از افراط تأکید دارد و نباید درمان خانگی را بیش از حد ادامه داد یا علائم هشداردهنده را نادیده گرفت و ترکیب مراقبت‌های سنتی با نظارت پزشکی می‌تواند بهترین نتیجه را برای سلامت کودک فراهم کند.
