مستندات ربط ضعیف رشد اقتصاد به جذب سرمایه خارجی

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری مجله آرونو، هدف‌گذاری رشد اقتصادی 8 درصدی در ایران، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین برنامه‌های اقتصادی مطرح شده است. این هدف در شرایطی بیان می‌شود که اقتصاد ایران با چالش‌هایی همچون تحریم‌های بین‌المللی، محدودیت منابع داخلی، و تورم بالا روبه‌رو است. با این حال، دو نگاه متفاوت در مورد تحقق این هدف وجود دارد؛ برخی معتقدند که دستیابی به این نرخ رشد بدون سرمایه‌گذاری خارجی ممکن نیست، در حالی که دیگران بر این باورند که ظرفیت‌های داخلی ایران برای رسیدن به این هدف کافی است. در این گزارش قصد داریم به بررسی تجربه های رشدهای اقتصادی در سال های پس از انقلاب و تاثیر سرمایه گذاری خارجی بر تحقق این رشد ها بپردازیم.

بررسی روند تاریخی رشدهای اقتصادی ایران

همانطور که در نمودار زیر مشخص است، نرخ رشد اقتصادی از سال 1355 در روندی نزولی قرار گرفت و از حدود 18 درصد در سال 1355 با سقوطی چشم گیر در سال 1360 به منفی 23 درصد رسید. البته در سال 1361 نرخ رشد اقتصادی مجددا به سطوح قبل برگشت و رکورد 22.8 درصد را به ثبت رساند.

مجددا از سال 1361 تا سال 1365 نرخ رشد اقتصادی در روندی نزولی قرار گرفت و از حدود 23 درصد به منفی 10 درصد در سال 1365 رسید. از سال 1365 تا 1369 روند رشد اقتصادی کشور مثبت بود و در پایان این سال به حدود 14 درصد رسید. از سال 1369 تا سال 1373 نرخ رشد اقتصادی نزولی شد و در سال 1373 به حدود منفی 1 درصد رسید. مجددا نرخ رشد اقتصادی در سال های 74 و 75 صعودی شد و در سال 75 به 5.4 درصد رسید.

در بین سال های 1375 تا 1380 نرخ رشد اقتصادی به طور میانگین حدود 2 تا 3 درصد بود. به طور میانگین در دهه 80 نرخ رشد اقتصادی حدود 4.9 بود. البته در طول دهه 80 مثلا سال هایی همانند سال 87 و 88 نرخ رشد اقتصادی حدود صفر بوده است.

اما وضعیت رشد اقتصادی کشور در دهه 90 اصلا وضعیت مناسبی نبود و کاملا با دهه 80 تفاوت پیدا کرده بود. گفتنی است در طول دهه 90 نرخ رشد اقتصادی به طور میانگین حدود 0.7 درصد بود. همچنین نوسان نر رشد اقتصادی نیز در این دهه بسیار بالا بود. به عنوان مثال در سال 95 اگرچه نرخ رشد اقتصادی به سطح 12.5 درصد هم رسید اما در سال 91 یا 96، حدود 7 درصد منفی را نیز تجربه کرده بود.

میزان سرمایه گذاری خارجی جذب شده در 20 سال گذشته

همانطور که در نمودار زیر مشخص است تقریبا در 20 سال گذشته میزان سرمایه گذاری خارجی جذب شده همواره کمتر از 5 -6 میلیارد دلار بوده است. نمودار زیر تفاوت میان سرمایه‌گذاری خارجی تصویب شده و میزان واقعی سرمایه‌گذاری خارجی جذب شده از سال 1380 تا 1397 را در کشور نشان می‌دهد. همانگونه که در نمودار ملاحظه می‌شود در فاصله سال‌های 1383 تا 1386 و نیز سال‌های 1394 تا 1397 میزان سرمایه‌گذاری خارجی مصوب بسیار بیشتر از جذب واقعی و در برخی از سال‌ها چندین برابر بوده است.

در حقیقت سرمایه‌گذار خارجی مجوز سرمایه‌گذاری را اخذ کرده و از مزیت دریافت اطلاعات در مرحله مذاکره بهره‌مند شده، اما سرمایه خود را به داخل کشور نیاورده و پروژه را آغاز نکرده است. نکته بسیار مهم که باید به آن توجه نمود اینکه تکیه بر آمار سرمایه‌گذاری خارجی مصوب به جای عملکرد، برای ارزیابی وضعیت جذب FDI در ایران به شدت گمراه‌کننده است.

رابطه رشد و نزول های نرخ رشد اقتصادی با میزان سرمایه گذاری خارجی 

در عکس زیر، نمودار آبی رنگ، روند سرمایه گذاری خارجی و نمودار طوسی رنگ روند رشد تولید ناخالص داخلی را نشان  میدهد. این نمودار به وضوح نشان می دهد که رشد ناخالص داخلی صرفا منوط به جذب سرمایه گذاری خارجی نیست. اگرچه در سال هایی جذب سرمایه گذاری خارجی توانسته رشد تولید ناخالص داخلی را سرعت ببخشد، اما طبق  نمودار جذب سرمایه گذاری خارجی تنها راه افزایش نرخ رشد اقتصادی نیست.

گفتنی است در دو قسمت قرمز رنگ مشخص شده در نمودار، در شرایطی که روند سرمایه گذاری خارجی منفی شده، یا حداقل رشد محسوسی را تجربه نکرده است، با اتکا به تولید داخل و استفاده از ظرفیت های خالی صنعت، اقتصاد ایران توانسته رشد های اقتصادی قابل توجهی را از خود به ثبت رسانده است.

آمار تاریخی رشدهای اقتصادی و جذب سرمایه سرمایه گذاری خارجی 

توجه به آمار میانگین رشد اقتصادی در 45 سال گذشته و مقایسه آن با جذب سرمایه گذاری خارجی به وضوح رابطه بین این دو متغیر را نفی می کند و نشان می دهد که ظرفیت های داخلی اقتصاد ایران توانایی جهش های بزرگ در تولید و به دنبال آن تحقق رشد های اقتصادی بالا را دارند.

میانگین رشد اقتصادی در 5 سال اول دهه 60 حدود 3.38 درصد بود که میا نگین سرمایه گذاری خارجی جذب شده در طول این مدت حدود 1 میلیارد دلار بوده است.

میانگین رشد اقتصادی در 5 سال دوم دهه 60 حدود 5.42 درصد بود که میانگین سرمایه گذاری خارجی جذب شده در طول این مدت حدود 3 میلیارد دلار بوده است.

میانگین رشد اقتصادی در 5 سال اول دهه 70 حدود 2.3 درصد بود که میانگین سرمایه گذاری خارجی جذب شده در طول این مدت حدود 3 میلیارد دلار بوده است.

میانگین رشد اقتصادی در 5 سال دوم دهه 70 حدود 2.5 درصد بود که میانگین سرمایه گذاری خارجی جذب شده در طول این مدت حدود 3 میلیارد دلار بوده است.

میانگین رشد اقتصادی در 5 سال اول دهه 80 حدود 6.3 درصد بود که میانگین سرمایه گذاری خارجی جذب شده در طول این مدت حدود 2.5 میلیارد دلار بوده است.

میانگین رشد اقتصادی در 5 سال دوم دهه 80 حدود 3.08 درصد بود که میانگین سرمایه گذاری خارجی جذب شده در طول این مدت حدود 3 میلیارد دلار بوده است.

میانگین رشد اقتصادی در 5 سال اول دهه 90 حدود 1.22 درصد بود که میانگین سرمایه گذاری خارجی جذب شده در طول این مدت حدود 2.5 میلیارد دلار بوده است.

میانگین رشد اقتصادی در 5 سال دوم دهه 90 حدود 0.70 درصد بود که میانگین سرمایه گذاری خارجی جذب شده در طول این مدت حدود 1.6 میلیارد دلار بوده است.

میانگین رشد اقتصادی در 3 سال گذشته حدود 4.3 درصد بود که میانگین سرمایه گذاری خارجی جذب شده در طول این مدت حدود 11 میلیارد دلار بوده است.

انتهای پیام/