به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، اوتیسم که به علت وجود نقص‌هایی در برقراری ارتباط اجتماعی، ارتباط چشمی، مناسبت‌های اجتماعی و فرو رفتن فرد مبتلا در خود است، به معنای لغوی در خود ماندگی نیز شناخته می‌شود و در گروه اختلالات عصبی-رشدی قرار دارد، زیرا بر رشد عصبی و عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد و از ابتدای دوره رشد کودک آغاز می‌شود و تا پایان عمر او ادامه خواهد داشت.
برای درمان اختلال اوتیسم داروی خاصی وجود ندارد و تنها با مداخله‌های آموزشی و رفتاری طولانی مدت می‌توان از شدت علائم آن کاست، این اختلال در سه سال اول زندگی کودک آغاز می‌شود که اگر اطرافیان کودک با نشانه‌های رفتاری آغازین آن آشنا باشند، با انجام مداخلات به‌هنگام مانند رفتاردرمانی، کار درمانی و آموزش ویژه می‌توانند از تشدید علائم آن جلوگیری کنند.
در حال حاضر هیچ درمان قطعی و مشخصی برای اوتیسم شناسایی نشده است، اما روش‌های زیادی برای کاهش علائم و افزایش توانایی‌های فرد مبتلا وجود دارد، به نظر می‌رسد تشخیص زودهنگام بیماری و شروع روش‌های درمانی تأثیرات مثبت بیشتری بر بهبود وضعیت فرد داشته باشد.
نقش و تأثیر خانواده‌ها در تشخیص اختلال اوتیسم فرزندان
امیر سالار شریفی، روان‌شناس و مشاور خانواده و دانشجو دکتری روانشناسی کودکان استثنایی در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو در خصوص غربالگری اوتیسم اظهار می‌کند: اولین افرادی که می‌توانند به صورت آگاهانه و با مداخله زودهنگام متوجه وجود این اختلال شوند، خانواده‌ها هستند.
وی با بیان اینکه خانواده‌ها باید در صورت تشخیص این اختلال آن را بپذیرند و دست به انکار نزنند، می‌افزاید: والدین باید آگاهانه، بدون تعصب و با پذیرش بالا با مشاهده رفتارها و نشانه‌هایی که نسبت به رشد فرزندشان متفاوت است، به متخصصانی که صلاحیت تشخیص این اختلال را دارند مراجعه و مراحل آزمون و مصاحبه را طی کنند تا بتوانند بروز قطعی این اختلال را تشخیص دهند.
این آهنگ‌ساز و فعال حوزه موسیقی درمانی با اشاره به اینکه پس از تشخیص قطعی فرد متخصص نسبت به بروز اختلال طیف اوتیسم باید سعی بر بهبود و کاهش علائم اختلال داشته باشیم، ادامه می‌دهد: به‌طور معمول علائم اختلال طیف اوتیسم در بازه سنی دو تا پنج سال بروز پیدا می‌کنند و فقدان انجام فعالیت‌های معمول می‌تواند هشدار دهنده این موضوع باشد، برای مثال کودک در زمانی که به نسبت همسالان باید توانایی سخن گفتن داشته باشد، اما سخن نمی‌گوید، می‌تواند نشانه‌ای برای ابتلاء به اختلال طیف اوتیسم باشد.
شریفی عنوان می‌کند: دوری کردن از برقراری ارتباط چشمی با دیگر افراد، درگیری‌های حسی مانند بال بال زدن، مشکلات تغذیه و گوارشی، گریه و بی‌تابی بسیار زیاد ناشی از اضطراب بالا، بازی با وسایل محدود یا دوری کردن از انجام بازی‌هایی که اقتضای سن فرزندان است، می‌تواند از دیگر نشانه‌های اولیه تشخیص اختلال طیف اوتیسم باشد.
وی با تاکید بر اینکه اختلال اوتیسم شامل طیف‌های گوناگون است و امکان دارد فرد اوتیسم تنها تعداد محدودی از نشانه‌های این اختلال را دارا باشد، اضافه می‌کند: هرچه بروز و ظهور نشانه‌ها در فرد کمتر باشد، با طیف خفیف‌تری از اوتیسم مواجه خواهیم بود و هرچه تعداد و شدت بروز علائم بیشتر شود، با طیف شدیدتری از اختلال اوتیسم روبه‌رو خواهیم بود.
این روان‌شناس با یادآوری این نکته که بهترین برخورد خانواده‌ها در مواجهه با بروز اختلال طیف اوتیسم در فرزندان، پذیرش است، خاطرنشان می‌کند: افراد اوتیسم در یک بازه زمانی طلایی که به طور معمول کمتر از سن ۱۱ سالگی است، می‌توانند دست به اقدام برای بهبود عملکرد و کاهش علائم بزنند، اما با انکار والدین اقدامی برای بهبود صورت نمی‌گیرد و این زمان طلایی از دست می‌رود.
شریفی می‌افزاید: با توجه به اینکه اعصاب و نورون‌های کودکان اوتیسم در سن طلایی تشخیص، قابلیت بازسازی خود و باز ارتباط‌گیری با دیگر اعصاب را دارند و انعطاف‌پذیری عصبی در سیستم عصبی کودکان اوتیسم اتفاق می‌افتد که سبب بهبود عملکرد آن‌ها می‌شود، نیاز است با مداخله‌های زودهنگام و اقدامات برنامه‌ریزی شده فرد اوتیسم تحت درمان قرار بگیرد.
وی در خصوص مراحل غربالگری و تشخیص اوتیسم بیان می‌کند: سازمان بهزیستی کشور و بعضی از سازمان‌های خصوصی آزمون‌هایی مجازی را در صفحه موتورهای جست‌وجوگر ایجاد کرده‌اند که خانواده‌ها می‌توانند با شرکت در این آزمون‌ها و پاسخ به سوالات آن تشخیص اولیه نشانه‌های اوتیسم را انجام دهند، اما باید برای تشخیص قطعی به متخصص مراجعه کنند.
دانشجو دکتری روانشناسی کودکان استثنایی با تاکید بر اینکه نباید برای تشخیص قطعی به نتایج آزمون‌های مجازی اکتفا کرد، می‌گوید: غربالگری اختلال اوتیسم در سنین متفاوت به علت ویژگی‌ها و رفتارهای هر دوره سنی، سوالات متفاوتی دارد و نیاز است برای تشخیص قطعی و دقیق‌تر این اختلال به افراد متخصص مراجعه شود.
شریفی در خصوص هزینه‌های غربالگری عنوان می‌کند: استفاده از آزمون‌های مجازی برخط برای تشخیص خانگی و مراجعه به سازمان بهزیستی برای انجام غربالگری رایگان است و هزینه‌ای برای خانواده‌ها ندارد، اما مراجعه به مراکز خصوصی، خانواده‌ها باید هزینه‌ای را پرداخت کنند.
تشخیص اولیه اختلال اوتیسم با انجام غربالگری / زمان طلایی تشخیص اوتیسم را از دست ندهید
معصومه یزدانی‌پور، پژوهشگر حیطه کودکان با نیازهای خاص و مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو با اشاره به اینکه فرد اوتیسم نمی‌تواند به صورت اختیاری علائم و نشانه‌های اختلال اوتیسم را کنترل کند، اظهار می‌کند: نداشتن توانایی کنترل کردن نشانه‌ها مربوط به مسئله‌های عصب شناختی است که باعث می‌شود فرد اوتیسم رفتارهایی را از خود بروز دهد که اختیاری نبوده و کنترل آن در توان او نیست.
وی با بیان اینکه انجام غربالگری، مرحله اولیه تشخیص اختلال اوتیسم است و نمی‌تواند سبب کنترل نشانه‌های اوتیسم در افراد شود، می‌افزاید: هرچه غربالگری تشخیص اوتیسم زودتر انجام شود، مؤثرتر خواهد بود، چراکه فرد اوتیسم سریع‌تر وارد فرایند درمان می‌شود و مراحل آن را طی می‌کند.
این دانشجو دکتری روانشناسی و آموزش کودکان با نیازهای خاص با اشاره به اینکه شرایط گوناگونی برای تشخیص اختلال اوتیسم در افراد به‌ویژه کودکان وجود دارد، ادامه می‌دهد: هنگامی که والدین متوجه وجود تفاوت‌های رفتاری میان فرزند خود و دیگر همسالانش شوند، باید برای تشخیص قطعی به متخصص مراجعه کنند، برای مثال اگر فرزندشان در برقراری ارتباط عملکرد ضعیفی داشته باشد و از تماس چشمی با دیگران خودداری کند یا در مواجهه با نور شدید شروع به جیغ زدن کند، می‌تواند نشانه‌هایی از اختلال اوتیسم باشد.
یزدانی‌پور عنوان می‌کند: با افزایش سن فرد اوتیسم، روزهای بیشتری برای مداخله به‌هنگام از دست می‌رود و امکان دارد نتوانیم از دوران طلایی تشخیص اوتیسم به خوبی استفاده کنیم؛ هنگامی که والدین اطلاعات کافی در خصوص تشخیص اختلال اوتیسم در فرزند خود را نداشته باشند، تشخیص اختلال اوتیسم در تعامل فرزند با دیگران صورت می‌گیرد.
وی اضافه می‌کند: با افزایش سن کودک اوتیسم و ورود او در جمعی از افراد هم‌سن و برقراری ارتباط با آن‌ها در قالب کلاس‌های آموزشی سبب بروز تفاوت رفتار فرد اوتیسم با دیگر هم‌سن‌وسالان می‌شود، اما به‌طور معمول در این شرایط مقداری از زمان طلایی تشخیص را از دست داده‌ایم و باید در صورت تشخیص، مداخله به‌هنگام صورت گیرد.
پژوهشگر حیطه کودکان با نیازهای خاص خاطرنشان می‌کند: منظور از مداخله به‌هنگام، برگزاری دوره‌های درمانی برای کودکان زیر شش سال است، زیرا در این سن مغز کودکان انعطاف‌پذیری بیشتری دارد و با انجام تمرین‌های درمانی مانند کار درمانی، بازی درمانی و توانبخشی شناختی، ارتباط بیشتری میان اعصاب مغزی کودک برقرار می‌شود که سبب بهبود عملکرد او خواهد شد.
یزدانی‌پور با اشاره به اینکه گاهی تشخیص اختلال در برخی از افراد اوتیسم در طرح سنجشی که برای ورود کودکان به مدرسه برگزار می‌شود، صورت می‌گیرد، می‌افزاید: به صورت کلی در تشخیص اختلال اوتیسم در کودکان، اطرافیان کودک شامل والدین، خانواده، معلم و مربی متوجه بروز رفتارهای متفاوت کودک می‌شوند و با ارجاع دادن او به متخصص روان‌شناس و روان‌پزشک فرایند تشخیص قطعی کودک انجام می‌گیرد.
وی با بیان اینکه مهم‌ترین ابزار روان‌شناس‌ها برای تشخیص اختلال اوتیسم، بررسی تاریخچه خانوادگی، مصاحبه و مشاهده است، تصریح می‌کند: به طور معمول با بررسی تاریخچه خانوادگی در ابتلاء به اختلال اوتیسم و مصاحبه با والدین فرد مبتلا می‌توانیم بروز اختلال اوتیسم را تشخیص دهیم، همچنین برای بررسی عملکرد و توانمندی‌های فرد اوتیسم نیاز است تا این افراد در یک آزمون هوشی شرکت کنند، اگرچه آزمون‌های دیگری برای تشخیص اختلال اوتیسم وجود دارد، اما بیشتر جنبه پژوهشی دارند و کمتر در تشخیص‌های بالینی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
بر این اساس، هنگامی که از درمان اختلال طیف اوتیسم صحبت می‌کنیم، منظور مداخله‌های به‌هنگام است که سبب کنترل شدت بروز علائم و نشانه‌های این اختلال می‌شود، برای مثال با مداخله زودهنگام می‌توان بیش‌تحریکی و کم‌تحریکی افراد اوتیسم را کنترل کرد، اما نمی‌توان به صورت کامل شدت نشانه‌های فرد اوتیسم را به صفر رساند و از بین برد.
تشخیص به موقع اختلال اوتیسم توسط والدین در بهبود و کنترل علائم فرد اوتیسم نقش بسزایی دارد، بنابراین والدین باید با مطالعه و کسب آگاهی در خصوص مراحل رشد کودک، فرزند خود را در ابعاد مختلف فردی، اجتماعی، رفتاری و ذهنی مورد بررسی قرار دهند و در صورت وجود ناهماهنگی، از انکار دوری کنند و به شناسایی و درمان اختلال بپردازند تا با استفاده از زمان طلایی تشخیص بتوانند شدت نشانه‌های این اختلال را در فرزند خود کاهش دهند.
