به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، فضای مجازی دیگر تنها یک ابزار تفریحی یا آموزشی نیست، بلکه بستری برای شکل‌گیری هویت اجتماعی، عاطفی و اخلاقی کودکان و نوجوانان محسوب می‌شود و این فضا فرصت‌هایی برای تمرین مسئولیت‌پذیری، خلاقیت و تصمیم‌گیری فراهم می‌کند که شاید در سیستم‌های سنتی تربیتی کمتر در نظر گرفته می‌شود.
در عصر حاضر و با توجه به فواید استفاده از فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان، به جای تمرکز صرف بر محدودسازی، آموزش سواد رسانه‌ای می‌تواند راهکاری اثربخش‌تر باشد و کودکان باید مهارت‌های تحلیل محتوای دیجیتال، شناسایی منابع معتبر و تشخیص اخبار جعلی را یاد بگیرند تا بتوانند مستقل و هوشمندانه در فضای مجازی فعالیت کنند و مهارت حتی در بزرگسالی نیز حیاتی خواهد بود.
تماشای محتواهای مشترک، بحث در مورد موضوعات آنلاین و ایجاد پروژه‌های رسانه‌ای خانوادگی، می‌تواند راه‌کارهایی مؤثر برای والدین باشد تا با استفاده از آنها بتوانند تهدیدات این فضا را به حداقل برسانند و چنین فعالیت‌هایی اعتماد ایجاد و الگوهای مثبت رفتاری را تقویت می‌کند.
برخلاف تصورات رایج، فضای مجازی می‌تواند بستری برای رشد مهارت‌های اجتماعی باشد، اما به شرط اینکه کودک و نوجوان بداند چگونه ارتباط مثبت برقرار کند؛ شرکت در انجمن‌های آموزشی، بحث‌های گروهی و انجام پروژه‌های مشترک آنلاین می‌تواند حس همکاری، احترام و خودابرازی را ارتقا دهد.
فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان فرصت‌های بی‌نظیری را فراهم می‌کند که از جمله آنها می‌توان به دسترسی آسان به منابع آموزشی، توسعه مهارت‌های فکری و خلاقانه و امکان تعامل اجتماعی با همسالان در بسترهای متنوع اشاره کرد، همچنین این فضا بستر مناسبی برای یادگیری مستقل، کشف علایق فردی و آماده‌سازی ذهنی برای مواجهه با چالش‌های دنیای بزرگسالی به شمار می‌رود و با هدایت مناسب والدین و آموزش اصولی، فضای دیجیتال می‌تواند ابزاری قدرتمند در رشد همه‌جانبه کودک باشد.
نمی‌توان مانع استفاده فرزندان از فضای مجازی شد / راهکارهای سنتی متمرکز بر ایجاد محدودیت، پاسخگوی نیاز امروز نیست
مهرداد دشتی، روانشناس و مشاور خانواده در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو با بیان اینکه نخستین موضوعی که باید در نظر گرفته شود، این است که باورها و راهکارهای سنتی والدین در مواجهه کودکان و نوجوانان با فضای مجازی جوابگو نیست، اظهار کرد: در واقع استفاده از روش‌های سنتی که بر ایجاد محدودیت برای کودکان و نوجوانان تمرکز بوده است، در عصر حاضر به تنهایی پاسخگوی نیازها نخواهد بود.
وی با بیان اینکه نگاه والدین نسبت به مسائل عصر جدید باید متفاوت شود، افزود: ایجاد محدودیت زیاد برای فرزندان، می‌تواند مقاومت آنها را به همراه داشته باشد یا حتی این اقدام منجر به آسیب آنها شود؛ امروز فرزندان از مزایای فضای مجازی مطلع هستند و ممکن است با ایجاد محدودیت، از بسیاری از فواید این فضا بدون بهره بمانند.
روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه دستیابی به اطلاعات بیشتر، ایجاد فضایی برای تعامل و یادگیری بهتر، ارتباط با همسالان خود و آمادگی برای دنیای بزرگسالی، بخشی از فوایدی است که استفاده کنترل شده از فضای مجازی می‌تواند برای کودکان و نوجوانان به همراه داشته باشد، تصریح کرد: به طور کلی، نمی‌توان با ایجاد محدودیت برای فرزندان، مانع استفاده آنها از فضای مجازی شد.
تهدیدات فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان / ضرورت بررسی واقع‌بینانه فواید و تهدیدات فضای مجازی برای فرزندان
دشتی با بیان اینکه در عین تمام فواید فضای مجازی و فناوری‌های دیجیتالی، والدین نمی‌توانند تهدیدهای این فضا را نادیده بگیرند، ادامه داد: فضای مجازی به ویژه برای کودکان و نوجوانان می‌تواند اعتیادآور باشد، چراکه هورمون‌های لذت‌بخشی را در مغز ترشح می‌کند و حتی ممکن است فرزندان با افت تحصیلی مواجه شوند.
وی با بیان اینکه درگیر شدن کودکان و نوجوانان با فقر حرکتی از دیگر تهدیدات فضای مجازی و فناوری‌های دیجیتالی به شمار می‌رود، گفت: برهم خوردن نظم زندگی و اختلال در خواب و خوراک نیز از دیگر عوارض استفاده کنترل نشده کودکان و نوجوانان از فضای مجازی و فناوری‌های دیجیتالی به شمار می‌رود.
روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه تهدیدات و فواید استفاده از فضای مجازی باید به صورت واقع‌بینانه مورد بررسی قرار گیرد، اضافه کرد: با توجه به اینکه نمی‌توان استفاده از فضای مجازی را برای فرزندان ممنوع و محدود کرد، والدین باید برنامه‌ای داشته باشند تا به فرزندان خود در راستای مدیریت زمان و نحوه استفاده از فضای مجازی و فناوری‌های دیجیتال کمک کنند.
اعتیاد به رسانه‌های دیجیتال، کاهش تحرک بدنی، اختلال در نظم روزانه و مواجهه با محتوای نامناسب از جمله نگرانی‌های اصلی است که سلامت روان و جسم کودکان را در معرض آسیب قرار می‌دهد و در نبود نظارت مؤثر و آموزش، این محیط می‌تواند زمینه‌ساز رفتارهای پرخطر، افت تحصیلی و کاهش تعاملات انسانی واقعی شود که از همین رو، توازن و مدیریت آگاهانه در استفاده از این فضا حیاتی است.
فضای دیجیتال ابزاری برای کشف و گسترش علایق شخصی به شمار می‌رود که فرزندان و والدین آنها می‌توانند از فواید این فضا به خوبی بهره‌مند شوند و حتی حمایت از کودکان برای استفاده از منابع آموزشی آنلاین می‌تواند منجر به رشد استعدادهای نهفته و شکل‌گیری مسیرهای حرفه‌ای آینده شود.
ایجاد تعادل میان تجربه‌های آنلاین و آفلاین باید جزو اهداف تربیتی والدین باشد و برنامه‌ریزی روزانه، تشویق به فعالیت‌های بدنی و ایجاد فضاهای خانوادگی بدون تکنولوژی، به کودکان کمک می‌کند تا ارزش ارتباطات واقعی و تجربه‌های ملموس را نیز حفظ کنند.
نهادهای آموزشی نیز باید نقشی فعال‌تر در هدایت تعاملات دیجیتال ایفا کنند و طراحی برنامه‌های رسمی برای آموزش مسئولانه استفاده از فضای مجازی، به‌کارگیری روانشناسان آموزشی، و تدوین چارچوب‌های اخلاقی برای تعامل آنلاین، می‌تواند زمینه‌ساز جامعه‌ای آگاه‌تر و سالم‌تر باشد.
