به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، خلاقیت بیش از آنکه ذاتی باشد، مهارتی یاد گرفتنی است و والدین می‌توانند آموختن آن را تسهیل کنند، خلاقیت کودکان فواید زیادی برای ذهن، احساسات و سلامت جسمی آن‌ها دارد، والدین و معلم می‌توانند فعالیت‌هایی را برای پرورش خلاقیت و آموزش آن به کودکان، همچنین حفظ و رشد ذهن خلاق او انجام دهند.
بهتر است بدانید تمام کودکان قبل از دبستان دارای استعداد خلاقیت در عالی‌ترین حد خود هستند و والدین و معلمان نباید اجازه دهند، این استعداد در کودکان سرکوب شود، نقطه اوج بروز خلاقیت در کودکان در سن سه سالگی است و والدین باید از این سن روی پرورش خلاقیت کودک سرمایه‌گذاری کنند، چراکه زمانی که کودک به سن پنج سالگی می‌رسد، این خلاقیت به طور ناگهان سقوط می‌کند و کمتر می‌شود.
باهوش بودن نشانه خلاق بودن نیست
آرزو شاه‌میوه اصفهانی، مدرس دانشگاه و درمانگر کودک در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو در خصوص عوامل مؤثر بر پرورش خلاقیت کودکان و دانش‌آموزان اظهار می‌کند: عامل‌های گوناگونی در این امر مؤثر است، اگرچه خلاقیت تحت تأثیر هر دو عامل محیطی و ژنتیکی است، اما باید توجه داشت که جنبه اکتسابی پرورش خلاقیت بر دیگر عوامل مؤثر غالب‌تر است و می‌توانیم امید داشته باشیم که می‌توان خلاقیت را در کودکان و دانش‌آموزان پرورش داد.
وی می‌افزاید: باهوش بودن نشانه قطعی خلاق بودن نیست و نمی‌توان این گمان را داشت که اگر کودکی از هوش بالایی برخوردار است، به طور حتم خلاقیت بیشتری دارد، اگرچه عکس این قضیه ممکن است، اینکه هر فرد خلاقی درصدی از هوش را باید داشته باشد تا بتواند خلاقیت خود را بروز دهد.
دکترای روانشناسی با اشاره به تأثیر والدین بر پرورش خلاقیت کودکان با بیان اینکه والدین نباید کنترل‌گر و محدود کننده فرزندان باشند، ادامه می‌دهد: سبک فرزندپروری والدین و فراهم نمودن محیط مناسب بسیار در پرورش خلاقیت کودکان مؤثر است، والدینی که سعی بر برآورده کردن تمام نیازهای فرزندان خود دارند یا فرزندان را در موقعیت حل مسئله و چالش‌های گوناگون قرار نمی‌دهند، به نوعی خلاقیت فرزندان را نابود می‌کنند، آن‌ها باید اجازه دهند فرزندان موقعیت‌ها و شرایط مختلف را تجربه کنند، به سوالات کودک که ناشی از کنجکاوی است پاسخ مناسب دهند، فرزندان را با محرک‌های طبیعی مختلف آشنا کنند، اینگونه به پرورش خلاقیت و افزایش عزت نفس فرزندان کمک شایانی می‌کنند.
شاه‌میوه اصفهانی با اشاره به اینکه سبک تدریس معلم بر پرورش خلاقیت دانش‌آموزان تأثیر بسزایی دارد، عنوان می‌کند: محیط مناسب که برای دانش‌آموزان چالش فکری ایجاد کند، بگونه‌ای که بتوانند در آن محیط آزادانه رفتار کنند، می‌تواند در پرورش خلاقیت کودکان مؤثر باشد، اما در فضای مدرسه باید بیشتر بر روی روش تدریس معلم تمرکز شود، ایجاد فضای بارش فکری میان دانش‌آموزان در شروع تدریس، ارائه نظرات درباره محتوای آموزشی، سپردن فعالیت‌های عملی و کاربردی به دانش‌آموزان از نمونه فعالیت‌های مؤثر بر رشد خلاقیت کودکان و دانش‌آموزان است.
کودکان باید دست به خلق آثار جدید بزنند
وی در خصوص راهکارهای پرورش خلاقیت اضافه می‌کند: نقاشی کشیدن یکی از فعالیت‌های آسان و در دسترسی است که کمک می‌کند تا کودکان در فضای بدون محدودیت خلاقیت خود را به نمایش بگذارند و اثری زیبا خلق کنند، همچنین موسیقی در پرورش خلاقیت تأثیر دارد و هنگامی که کودک در معرض ندای موسیقی قرار می‌گیرد و سعی به نواختن موسیقی می‌کند، خلاقیت خود را افزایش می‌دهد، علاوه بر این تهیه کاردستی از وسایل دور ریختنی، بازیافت و بدون استفاده توسط کودک خلاقیت کودک را بسیار درگیر می‌کند.
این درمانگر کودک با اشاره به اینکه کودکان باید دست به خلق آثار جدید بزنند، خاطرنشان می‌کند: والدین می‌توانند برای کودک قصه و داستان‌هایی بخوانند و کودک را به ساختن داستانی جدید با استفاده از خلاقیت خود تشویق کنند، بدین ترتیب کودک با خیال‌پردازی ذهنی، خلاقیت را درون خود پرورش می‌دهد.
شاه‌میوه اصفهانی با بیان اینکه والدین باید توانایی حل مسئله و تفکر بدون مرز را در کودک ایجاد کنند، همچنین به کودک بیاموزند که می‌توان متفاوت از دیگران فکر و ایده‌های جدید خلق کرد، می‌افزاید: والدین ایده‌ها و نظرات کودکان خود را سرکوب نکنند و اجازه دهند فرزندشان در خصوص تفکرات، خیال‌پردازی‌ها و تجربیات خود صحبت کند، همچنین در این راه به او کمک و شرایط مناسب را فراهم کنند.
وی تاکید می‌کند: اگر بخواهیم کودک خلاقی داشته باشیم، نباید کودک را از این موضوع بترسانیم که بخواهد با روش‌های جدید کاری را انجام دهد، همچنین به او یاد دهیم که ریسک‌پذیری بیشتری داشته باشد و سعی کند به روش‌های مختلف کاری را انجام دهد، برای مثال هرگاه به رستوران می‌رویم، اجازه دهیم کودک غذاهای متفاوت را تجربه کند و همواره یک غذای ثابت سفارش ندهید.
کنجکاوی در محیط پیرامون، لازمه پرورش خلاقیت کودکان
شهرزاد دوستانی، روانشناس و درمانگر کودک در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو اظهار می‌کند: امروزه خلاقیت موضوعی محبوب و مورد توجه در بسیاری از حوزه‌های اقتصادی، صنعت و علوم است، آموزش‌وپرورش نیز از این قاعده مستثنی نیست و حتی می‌توان اذعان داشت پایه‌ای‌ترین حوزه که به آموزش خلاقیت باید توجه ویژه داشته باشد، آموزش‌وپرورش نیروی انسانی آینده است.
وی با بیان اینکه خلاقیت تعاریف متفاوتی دارد که از متعارف‌ترین آن تعریف گیلفورد از نظریه‌پردازان و روان‌شناسان آمریکایی است، می‌افزاید: گیلفورد خلاقیت را تفکر واگرا توصیف کرده است، به این معنا که بتوان فراتر از سنت‌ها و آداب گذشته به موضوعات واحد نگریست و برای مسئله‌های قدیمی راه‌حلی جدید و ارزشمند آفرید.
این روانشناس و درمانگر کودک با اشاره به اینکه برای افزایش خلاقیت در دانش‌آموزان، آگاهی خانواده برای فراهم کردن محیط مناسب، آگاهی معلم، محیط مدرسه و بسیاری فاکتورهای دیگر نیاز است، ادامه می‌دهد: طبق پژوهش‌ها افزایش خلاقیت در دانش‌آموزان با عوامل بسیاری از جمله پیشرفت تحصیلی آن‌ها، هوش هیجانی، کارآفرینی در آینده، عزت نفس و رضایت از زندگی رابطه دارد.
دوستانی عنوان می‌کند: زمانی که کودک در سنین پیش از ورود به دبستان قرار دارد، والدین به کودکان اجازه کشف در محیط‌های مختلف طبیعی، لمس اشیا، بازی‌های کثیف (messy play) مانند کار با گِل و رنگ انگشتی بدهند، چراکه لازمه خلاقیت در ابتدا کنجکاوی در محیط پیرامون می‌باشد.
راهکار پرورش خلاقیت دانش‌آموزان در مدارس
وی با بیان راهکارهای افزایش خلاقیت در محیط مدرسه اضافه می‌کند: با ورود کودک به دوران ابتدایی و دوران متوسطه و دبیرستان می‌توان در سطوح مختلف از آموزش‌هایی در راستای افزایش خلاقیت استفاده کرد، برای مثال آموزش تفکر انتقادی، به این معنا که دانش‌آموزان یاد بگیرند موضوعات قدیم را به چالش بکشند، پرسش‌گری کنند و به جای معلومات علم، مجهولات آن را جست‌وجو کنند، از نمونه آموزش‌هایی است که برای پرورش خلاقیت به کار گرفته می‌شود.
این روانشناس و درمانگر کودک خاطرنشان می‌کند: ایجاد مسئله مبهم و دادن فرصت به دانش‌آموزان برای حل مسئله توسط معلم، یعنی معلم موضوعی را ناقص بیان و صبر می‌کند تا دانش‌آموزان با تفکر خلاقانه به بررسی ابعاد ناگفته موضوع بپردازند، همچنین تشویق به مطالعه دروسی تحت عنوان زندگی و تفکر افراد خلاق، کاهش رقابت‌های ناسالم بین دانش‌آموزان، تشویق به ریسک‌پذیری، توانایی معلم در شنوندگی فعال صحبت‌های دانش‌آموزان و انعطاف‌پذیری معلم نیز در افزایش خلاقیت مؤثر هستند.
دوستانی خطاب به والدین می‌افزاید: گاهی به کودکان خود فرصت دهید که بی‌حوصله شوند و به اصطلاح حوصله‌شان سر برود، چراکه در چنین زمان‌هایی کودک می‌تواند خیال‌پردازی و خلاقیت خود را به کار گیرد و ناخودآگاه به پرورش آن کمک کند، اگر نیوتن نیز در حال استراحت و بدون کار زیر درخت سیب ننشسته بود، شاید معنای جاذبه را دیرتر متوجه می‌شدیم.
بر این اساس، نقاشی، موسیقی، ایجاد محیطی برای رشد خلاقیت کودک، طبیعت گردی، آشپزی، طرح پرسش‌های محرک و تفکرآمیز، فرصت ابراز افکار مخالف، قبول دوستان خیالی، استفاده از اسباب بازی‌ها، پازل، محدودیت در استفاده از انواع رسانه‌ها مانند تلویزیون و خیال‌پردازی از نمونه فعالیت‌های ساده‌ای است که والدین و معلمان می‌توانند با استفاده از آن در حین کارهای روزمره به نوآوری و پرورش خلاقیت کودکان و دانش‌آموزان کمک کنند.
