به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، شهرنشینی مستلزم رعایت قوانین و قواعد شهری است و کارشناسان بر این باورند شهرنشینان هنگامی که به حقوق یکدیگر احترام بگذارند و به مسئولیت‌های خویش در برابر شهر و اجتماع عمل کنند، به «شهروند» ارتقا پیدا می‌کنند.
حقوق شهروندی مجموعه حق‌هایی است که هر کدام از شهروندان از آن برخوردارند و باید توسط دیگر شهروندان و حاکمیت رعایت شود، حقوق شهروندی در ایران همچون بسیاری از کشورها پذیرفته شده است که بارزترین و مهم‌ترین نمود آن قانون اساسی است که در اصول ۳۲، ۳۴، ۳۵، ۳۷، ۳۸ و ۳۹ به آن اشاره شده است.
یکی از موضوعات قابل توجه حقوق شهروندی، موضوع فرزندخواندگی بوده که در قانون مدنی موضوع فرزندخواندگی پیش‌بینی نشده است، اما قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۲، آئین‌نامه اجرایی ماده ۲۲ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۴ و آئین‌نامه اجرایی ماده ۳۶ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۴ مجموعه قوانین و آئین‌نامه‌های مربوط به فرزندخواندگی در ایران را تشکیل داده‌اند.
طبق این قانون، شرایط عمومی برای تمام متقاضیان سرپرستی شامل انجام واجبات و ترک محرمات، داشتن صلاحیت اخلاقی، عقد دائم زوجین، تابعیت ایرانی، حداقل یکی از زوجین بیش از ۳۰ سال سن داشته باشد، نداشتن محکومیت کیفری، داشتن تمکن مالی، نداشتن سفاهت یا جنون، داشتن سلامت جسم و روان لازم برای نگهداری از کودک، اعتیاد نداشتن به مواد مخدر و الکل و مبتلا نبودن به بیماری واگیر یا صعب‌العلاج می‌شود، همچنین رعایت اشتراکات دینی میان سرپرست و افراد تحت سرپرستی الزامی است، اما دادگاه صالح با رعایت مصلحت کودک و نوجوان غیرمسلمان، سرپرستی وی را به درخواست‌کنندگان مسلمان می‌سپارد.
طبق ماده ۵ این قانون، افراد زیر می‌توانند سرپرستی کودکان و نوجوانان مشمول این قانون را از سازمان بهزیستی درخواست کنند:
۱- زن و شوهری که پنج سال از تاریخ ازدواج آنها گذشته باشد و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند، مشروط به اینکه حداقل یکی از آنها بیش از ۳۰ سال سن داشته باشد، چنانچه به تشخیص سازمان پزشکی قانونی امکان بچه‌دار شدن زوجین وجود نداشته باشد، درخواست‌کنندگان از شرط مدت پنج سال مستثنی است.
۲- زن و شوهر دارای فرزند مشروط بر اینکه حداقل یکی از آنها بیش از ۳۰ سال سن داشته باشد.
۳- دختران و زنان بدون شوهر، در صورتی که حداقل ۳۰ سال سن داشته باشند، حق سرپرستی دختران را خواهند داشت.
چنانچه درخواست‌کنندگان سرپرستی از بستگان کودک یا نوجوان باشند، دادگاه با دریافت نظر سازمان بهزیستی و رعایت مصلحت کودک و نوجوان می‌تواند آنها را از بعضی شرایط مقرر در این ماده مستثنی کند.
اولویت در پذیرش سرپرستی به ترتیب با زن و شوهر بدون فرزند، سپس زنان و دختران بدون شوهر و فرزند و در نهایت زن و شوهر دارای فرزند است، همچنین لازم است بدانیم در شرایط مساوی، درخواست‌کنندگان کمتر از ۵۰ سال سن، نسبت به درخواست‌کنندگانی که ۵۰ سال و بیشتر سن دارند، اولویت خواهند داشت.
تمکن مالی متقاضیان توسط مراجع فرزندخواندگی بررسی و گزارش می‌شود و احراز و تأیید نهایی بر عهده سازمان بهزیستی است، تمکن مالی شامل شغل پایدار با درآمد مکفی، خانه مسکونی و سایر اموال است، همچنین متقاضیان دارای بیمه پایه اجتماعی با رعایت سایر شرایط در اولویت هستند، اما داشتن بیمه پایه اجتماعی الزامی نیست.
طبق ماده ۷ و ۸ این قانون، درخواست‌کنندگان نمی‌توانند بیش از دو کودک یا نوجوان را به سرپرستی بگیرند، مگر در مواردی که کودکان یا نوجوانان تحت سرپرستی، اعضای یک خانواده باشند.
افرادی به عنوان فرزندخوانده به سرپرستی سپرده می‌شوند که دارای یکی از شرایط ذیر باشند:
الف- امکان شناخت هیچ یک از پدر، مادر و جد پدری آنها وجود نداشته باشد.
ب- پدر، مادر، جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری آنها در قید حیات نباشند.
ج – افرادی که سرپرستی آنها به موجب حکم مراجع صلاحیت‌دار به سازمان سپرده شده و تا زمان دو سال از تاریخ سپردن آنها به سازمان بهزیستی، پدر یا مادر یا جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری برای سرپرستی آنها مراجعه نکرده باشند.
د- هیچ یک از پدر، مادر و جد پدری آنها و وصی منصوب از سوی ولی قهری صلاحیت سرپرستی را نداشته باشند و به تشخیص دادگاه صالح این امر حتی با ضم امین یا ناظر نیز حاصل نشود.
فرزندخوانده‌ها از سرپرستان خود ارث نمی‌برند و در صورتی که سرپرستان بخواهند کودک ارث ببرد، باید به دستور دادگاه بخشی از اموال یا حقوق خود را به نفع کودکان تحت سرپرستی خود تملیک یا تعهد به تملیک کنند، به همین منظور با نظر دادگاه باید بخشی از اموال یا حقوق را به نفع کودک یا نوجوان تحت سرپرستی خود تملیک یا تعهد به تملیک کرد، همچنین سرپرستان باید با نظر بهزیستی خود را نزد یکی از شرکت‌های بیمه به نفع کودک یا نوجوان تحت سرپرستی بیمه عمر کند.
طبق ماده ۱۶ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۲ سرپرستی کودک با شرایط زیر قابل فسخ است:
۱- نداشتن اهلیت و شایستگی یا سوءرفتار هریک از زوجین سرپرست برای نگهداری و تربیت طفل تحت سرپرستی با تقاضای دادستان محرز باشد.(تقاضای دادستان)
۲- در صورتی که سوءرفتار طفل برای هر یک از آنها غیرقابل تحمل باشد، همچنین در موردی که سرپرست قدرت و استطاعت برای تربیت و نگهداری طفل را از دست داده باشد.(تقاضای سرپرست)
۳- توافق طفل بعد از رسیدن به سن کبر با زوجین سرپرست یا موافقت زوجین سرپرست با پدر و مادر واقعی طفل صغیر.
طبق ماده ۱۲ این قانون در مواردی که اختلاف زناشویی زوجین سرپرست منجر به صدور گواهی «عدم امکان سازش» شود، دادگاه در مورد طفل تحت سرپرستی به ترتیب مقرر در قانون حمایت خانواده اقدام خواهد کرد، پس از فسخ سرپرستی، مراتب به وسیله دادگاه صادرکننده حکم به اداره ثبت احوال مربوطه برای تصحیح شناسنامه اعلام می‌شود.
