به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، گرمازدگی ناشی از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض درجه حرارت بالا (به‌طور معمول همراه با کمبود آب بدن) است که منجر به موفق نبودن سیستم کنترل دمای بدن می‌شود؛ تعریف پزشکی گرمازدگی، داشتن دمای بدن بیشتر از ۱۰۴ درجه فارنهایت و با عوارض مربوط به سیستم عصبی مرکزی که پس از قرار گرفتن در معرض دمای زیاد رخ می‌دهد، همراه است.
دمای طبیعی بدن انسان حدود ۳۶ تا ۳۸ درجه سانتی‌گراد است و هر چه دمای بدن از این میزان بالاتر باشد، شدت گرمازدگی بیشتر است، این بیماری به‌طور معمول در مواقعی که فرد در هوای گرم و مرطوب فعالیت بیش از حد دارد، رخ می‌دهد و افراد گرمازدگی را بیشتر در ماه‌های گرم تابستان تجربه می‌کنند.
انواع گرمازدگی
گرمازدگی ناشی از فعالیت (Exertional heatstroke): این نوع گرمازدگی به‌علت فعالیت فیزیکی بیش از حد در شرایط جوی گرم و مرطوب ایجاد می‌شود و به مدت چند ساعت در بدن فرد بروز پیدا می‌کند.
گرمازدگی ناشی از شرایط بدنی (Non-exertional heatstroke): این عارضه را با نام گرمازدگی کلاسیک نیز می‌شناسند، این حالت به‌دلیل فعالیت بدنی زیاد رخ نمی‌دهد، بلکه سن و وضعیت سلامتی بدن شخص از عوامل بروز آن هستند و این نوع گرمازدگی تا چند روز در بدن فرد باقی می‌ماند.
علائم گرمازدگی
علائم گرمازدگی ممکن است به‌طور ناگهانی یا با گذشت زمان، به‌ویژه با دوره‌های ورزش طولانی مدت ایجاد شود، علائم و نشانه‌های احتمالی گرمازدگی عبارتند از:
- گیجی
- تشنج
- سردرد
- سردرگمی
- نبض سریع
- مشکلات تعادلی
- زبان خشک و متورم
- دمای بسیار بالای بدن
- حالت تهوع و استفراغ
- از دست دادن هوشیاری
- فشار خون پایین یا بالا
- اُلیگوری (کاهش حجم ادرار)
- آتاکسی (مشکلات در حرکت و هماهنگی عضلات)
- پوست داغ و برافروخته یا بسیار رنگ‌پریده
- تعریق بیش از حد که حتی بعد از توقف ورزش نیز ادامه پیدا می‌کند (این وضعیت در گرمازدگی ناشی از فعالیت، شایع‌تر است.)
- آنهیدروزیس (به حالتی می‌گویند که پوست خشک است و عرق نمی‌کند و در گرمازدگی بدون فعالیت، شیوع بیشتری دارد.)
چه عواملی موجب تشدید علائم گرمازدگی می‌شود؟
خطر گرمازدگی در نوزادان و کودکان زیر چهار سال و بزرگسالان بالای ۶۵ سال بیشتر است، توانایی بدن در تنظیم درجه حرارت در افراد کم سن و سال، تکامل نیافته است و در افراد مسن نیز ممکن است به‌دلیل بیماری، داروها یا سایر عوامل این توانایی کاهش پیدا کند.
داروهایی که توانایی بدن در هیدراته ماندن و واکنش مناسب به گرما را تحت تأثیر قرار می‌دهند، این داروها شامل داروهای مورد استفاده برای درمان فشارخون بالا و مشکلات قلبی، کاهش علائم آلرژی، مسکن‌ها یا داروهای کاهنده علائم روان‌پزشکی از جمله داروهای ضدروان پریشی هستند، بعضی از داروهای غیرقانونی، همچون کوکائین و آمفتامین نیز می‌توانند دمای بدن را افزایش دهند.
وزن اضافی بر توانایی بدن در تنظیم درجه حرارت تأثیر بسزایی دارد و موجب حفظ گرمای بیشتری می‌شود.
- تغییرات ناگهانی دما
اگر به گرما عادت نداشته باشید، مستعد ابتلاء به بیماری‌های مرتبط با گرما همچون گرمازدگی هستید، سفر از یک منطقه با آب و هوای سرد به مکانی با آب و هوای گرم یا زندگی در منطقه‌ای که موج گرمای اولیه داشته باشد، فرد را در معرض خطر بیماری مرتبط با گرما قرار می‌دهد، زیرا بدن فرصتی برای عادت به دمای بالاتر نداشته است.
- شاخص حرارت بالا
شاخص گرما یک مقدار درجه حرارت واحد است که احساسی را که دمای خارج از منزل و رطوبت به فرد می‌دهد، در نظر می‌گیرد، وقتی رطوبت زیاد است، عرق به راحتی تبخیر نمی‌شود و بدن در خنک‌سازی با مشکل مواجه می‌شود و فرد را مستعد گرمازدگی و گرماگرفتگی می‌کند، هنگامی که شاخص گرما ۹۱ درجه فارنهایت (۳۳ درجه سانتی‌گراد) یا بالاتر است، باید احتیاط کنید و بدن را خنک نگه دارید.
راهکارهای پیشگیری از گرمازدگی
وقتی گرمای هوا زیاد است، بهتر است در یک محیط با تهویه مطبوع قرار بگیرید، اگر مجبورید که بیرون از منزل بروید، با انجام این مراحل می‌توانید از گرمازدگی جلوگیری کنید:
- لباس‌های سبک، روشن، گشاد و کلاه لبه گشاد بپوشید.
- از ضدآفتاب با ضریب محافظت (SPF) 30 یا بیشتر استفاده کنید.
- برای جلوگیری از کمبود آب بدن، مایعات اضافی بنوشید، به‌طور کلی توصیه می‌شود روزانه حداقل هشت لیوان آب، آب میوه یا آب سبزیجات بنوشید و از آنجا که بیماری‌های مرتبط با گرما نیز می‌تواند از کاهش نمک ناشی شود، توصیه می‌شود در دوره‌های گرما و رطوبت شدید، نوشیدنی ورزشی غنی از الکترولیت مثل آب هندوانه، لیموترش و مرکبات، آب نارگیل و کرن بری را در کنار آب بنوشید.
درمان علائم گرمازدگی
در بیشتر موارد، با انجام موارد زیر می‌توانید گرمازدگی را درمان کنید:
- استراحت در محل خنک
ورود به یک ساختمان با تهویه مطبوع بهترین راه است، اما حداقل یک مکان سایه‌دار پیدا کنید یا در مقابل پنکه بنشینید، به پشت بخوابید و پاهای خود را بالاتر از سطح قلب قرار دهید.
- نوشیدن مایعات خنک
آب یا نوشیدنی‌های ورزشی بهترین انتخاب هستند، از مصرف نوشیدنی‌های الکلی بپرهیزید، زیرا کمبود آب بدن را به‌دنبال خواهند داشت.
- اعمال خنک کننده
در صورت امکان دوش آب سرد بگیرید، در وان حاوی آب سرد بنشینید یا حوله آغشته به آب خنک را روی پوست خود قرار دهید، اگر در فضای باز هستید، غوطه‌ور شدن در یک برکه یا جریان آب خنک می‌تواند به کاهش درجه حرارت کمک کند.
- پوشیدن لباس‌های سبک
هرگونه لباس غیرضروری را کنار بگذارید و اطمینان حاصل کنید که لباس‌تان سبک و غیرچسبان است، اگر در عرض یک ساعت پس از استفاده از این اقدامات درمانی احساس بهبودی نکردید، با پزشک تماس بگیرید.
برای خنک‌سازی بدن در دمای طبیعی، پزشک ممکن است از این روش‌های درمانی استفاده کند:
غوطه‌ور شدن در آب سرد: ثابت شده است که حمام آب سرد یا یخ مؤثرترین روش برای کاهش سریع دمای بدن است، هرچه سریع‌تر این اتفاق بیفتد، خطر مرگ و آسیب به ارگان‌های بدن کاهش می‌یابد.
استفاده از روش‌های خنک کننده تبخیری: اگر دمای بدن در محدوده گرماگرفتگی نیست و حمام آب سرد در دسترس نباشد، کارکنان مراقبت‌های بهداشتی ممکن است دمای بدن را با استفاده از روش تبخیر کاهش دهند، در حالی که هوای گرم در حال وزش به سمت فرد است، آب خنک روی بدنش می‌ریزند تا بر اثر تبخیر آن پوست خنک شود.
استفاده از یخ و پتوهای خنک کننده: روش دیگر این است که فرد را در یک پتو خنک کننده مخصوص بپیچند و کیسه‌های یخ را در کشاله ران، گردن، پشت و زیر بغل قرار دهند تا درجه حرارت پایین بیاید.
داروهایی برای جلوگیری از لرز: اگر روش‌های درمانی برای کاهش دما موجب لرز شود، پزشک داروی شل کننده عضله همچون بنزودیازپین تجویز می‌کند، زیرا لرز، دمای بدن را افزایش می‌دهد و درمان را بی‌اثر می‌کند.
