به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری مجله آرونو، “حجابی کرلانگیچ” سفیر ترکیه در ایران حدود یک سال و نیم است که این مسئولیت را به‌عهده گرفته و در تهران مشغول فعالیت است. او سالها استاد دانشگاه آنکارا بوده است و زبان و ادبیات فارسی تدریس می‌کند و کتابهای زیادی را به زبان ترکی ترجمه کرده که از جمله آنها کتابهای شعر مولوی، سعدی، حافظ و جامی است.
با کرلانگیچ در مصاحبه با خبرگزاری مجله آرونو، روابط ایران و ترکیه در دوره اخیر، تحولات منطقه و نیز ترور شهید اسماعیل هنیه در تهران را مورد بررسی قرار می‌دهیم که متن کامل این مصاحبه به‌شرح زیر است:
.
پیوند فرهنگی تاریخی بین مردم ایران و ترکیه سبب شده است وجود فضای منفی بین دو کشور به درازا نکشد
مجله آرونو: با توجه به حضور یک سال و نیمه خود در این مأموریت، روابط ترکیه و ایران را چطور ارزیابی می‌کنید و چه برنامه‌هایی برای افزایش این روابط داشته و اجرا کرده‌اید؟
کرلانگیچ: قبل از هر چیزی تشکر میکنم از شما برای هماهنگی این برنامه. از دوران سفارت من به‌عنوان سفیر در ایران حدود یک سال و نیم یا به‌عبارت دقیق‌تر یک سال و پنج ماه می‌گذرد، البته قبل از آن هم با ایران از نزدیک در ارتباط بودم و رفت‌وآمد داشتم. رابطه ایران و ترکیه در طول تاریخ همیشه حائز اهمیت بوده است. ما دو کشور همسایه هستیم و اگر به دوران قبل از مدرنیته هم برگردیم باز هم مردم ترکیه و ایران ارتباط نزدیک و تنگاتنگی را با یکدیگر داشتند.
ما ملتی هستیم که آداب و رسوم و سنت‌هایمان به هم نزدیک و در برخی جاها حتی یکسان است؛ البته بر زبان آوردن کلمه دو ملت ممکن است درست نباشد چون ما تاریخ و ریشه مشترک داریم و همین امر می‌تواند روابط ما را در برخی از جاها سخت و در برخی از جاها آسان کند، ممکن است از یکدیگر انتظارات زیادی داشته باشیم، گاهی اوقات رقابت هم به میان می‌آید که این رقابت می‌تواند فرهنگی یا تجاری باشد.
همه این عوامل به روابط ایران و ترکیه شکل می‌دهد. روابط ما همیشه در سطح مشخصی بوده و روند مثبتی داشته است. در طول زمان دچار فراز و نشیب‌ها و افول شده است و به‌سوی منفی بودن هم رفته است به‌خصوص در فضای سیاسی اما پیوند فرهنگی که بین مردم ایران و ترکیه در طول تاریخ بوده و هست، سبب شده است وجود این فضای منفی به درازا نکشد.
به‌طورکلی می‌توانیم بگوییم روابط رضایتبخشی را داریم. در دوران اخیر شاید با نگاه کردن به حجم تجارت، این برداشت صورت بگیرد که روابط ضعیف و حتی متوقف شده است، اما این درست نیست، کم شدن حجم خرید و فروش و تجارت در سال‌های اخیر به‌معنای ضعیف شدن روابط نیست، روابط ما در سطح پیشرفته و بالایی است. شهروندان ایرانی در فواصل نزدیک به ترکیه سفر می‌کنند.
شهروندان ترکیه هم درباره ایران به‌شدت کنجکاو هستند، اخیراً تورهای زیادی برای سفر به ایران برنامه‌ریزی شده و سفر به ایران افزایش چشمگیری پیدا کرده است، البته برای تقویت و پیشبرد بیشتر روابط ایران و ترکیه باید تلاش‌های بیشتری صورت بگیرد و برای رسیدن به آن باید مسیرهای فرهنگی و تاریخی مثل تورهای طبیعت‌گردی و تورهای تاریخی را در رأس برنامه قرار دهیم.
توریسم فرهنگی و تاریخی باید در دستور کار با ایران باشد
نقطه های مشترکمان هم خیلی زیاد است و با ترویج آن و تمرکز بر روی شخصیت های فرهنگی و مکان ها می توانیم به بعد توریستی معنا ببخشیم. فضای توریستی به گشتن و لذت بردن نباید محدود باشد، بلکه باید فضایی باشد برای کسب اطلاعات و شناخت بهتر از همدیگر.
این اواخر در این راستا تلاش های زیادی صورت گرفته است. البته از دوران آغاز سفارت من در ایران اتفاقات مهمی تا به امروز افتاده و این اتفاقات آن قدر بزرگ است که کشورهای دیگر حتی نمی توانند در برابر این حوادث تاب آورند. از دست دادن مرحوم رئیسی و رئیس جمهور فقید و ارزشمند و وزیر خارجه پرکار ایران اگر در هر کشور دیگری باشد، می تواند چالش های بسیار بزرگی را ایجاد کند.
ایران توانسته اتفاقات تلخ و سخت را با صبر به‌خوبی مدیریت کند
استواری و متانتی که در ایران هست، توانست این اتفاقات را تبدیل به شروع یک دوره جدید کند و اکنون وزرا در آستانه آمدن بر سر کار هستند و منتخب ها هم به مجلس ارائه شده اند. این اتفاق، حادثه بزرگ و تلخی بود که ما آن را تجربه کرده ایم.
در ادامه، تلاش های مثبت ایران در حوزه فلسطین سبب به حرکت درآوردن دشمنان شد و حمله ای که به سفارتخانه ایران در سوریه صورت گرفت اصلاً پذیرفتنی نبود و به دنبال آن ترور شهید اسماعیل هنیه که برای مراسم رسمی تحلیف رئیس جمهور به ایران آمده بود، به خودی خود اتفاق مهمی را رقم زد که ایران توانست تمام این اتفاقات سخت و تلخ را با موفقیت و صبر، مدیریت و دنبال کند.
من فکر می کنم به دوستانمان که در ایران مدیریت و رهبری این کشور بزرگ را در دست دارند باید تبریک گفت.
در زمینه صنایع دستی جای همکاری داریم
مجله آرونو: شما به زمینه های فرهنگی و ادبی توریسم اشاره کردید. آیا با توجه به تخصص شما در حوزه ادبیات فارسی و ایران است آیا در این خصوص برنامه ای به اجرا در آورده اید؟
کرلانگیچ: البته این موضوع چیزهایی است که در رابطه ای دو طرفه فراهم می شود. در سفری که رئیس جمهور فقید به آنکارا کرده بود و به دنبال آن جلسات و توافقاتی که در آنجا صورت گرفت، ابعاد فرهنگی را هم مشمول خود کرد. البته برای عملی شدن این توافقات باید تلاش کنیم و این را دنبال می کنیم.
هم با پرسش و پیگیری از مقامات ایران و هم با یادآوری به مقامات ترکیه، همه این تلاش ها برای شکل گیری توافقات فرهنگی، اقتصادی و توریستی و سرعت بخشیدن به تجارت و ادامه دادن آن در یک فضای سالم است. روابطمان را به خوبی پیش می بریم. با مقامات ایرانی ملاقات های مثبتی داشتیم و از اینکه به ما در زمینه های مختلف کمک کردند، تشکر می کنیم. در خصوص همکاری ها در زمینه های توریستی، صنایع دستی و … ملاقات هایی شکل می گیرد.
ما برای جستجوی دقیق پتانسیل های دو کشور و ایجاد فضایی برای بهره برداری مردم دو کشور تلاش های زیادی می کنیم و می توانم بگویم که در این زمینه بسیار امیدوار هستیم و باید برای به دست آمدن نتایج بهتر تلاش های بیشتری داشته باشیم.
البته منتظر هستیم که دولت جدید در ایران به طور کامل بر سرکار قرار بگیرد و سپس قدم های مثبت را برخواهیم داشت. در دوره مرحوم رئیسی با وزیر فرهنگ و ارشاد و گردشگری تماس های مهمی داشتیم و باور داریم که ادامه پیدا خواهد کرد. برای دوره جدید ایران بهترین ها را آرزومندم.
حضور دو سفیر آکادمیک ایران‌شناس از ترکیه نشانگر اهمیت ایران برای اردوغان است
مجله آرونو: برخی کارشناسان بر این عقیده هستند که حضور پی در پی دو سفیر آکادمیک ترکیه در ایران به این معنی است که آنکارا تمایلی به افزایش روابط نداشته و به همین حد بسنده کرده است. این سیاست برای گسترش روابط با کشورهای عربی، غربی و رژیم اسرائیل عنوان شده، نظر شما در این باره چیست؟
کرلانگیچ: من به این شکل فکر نمی کنم و کاملاً برعکس آن است. البته فرستادن دو سفیر آکادمیک در دوران اخیر به ایران باعث تقدیر از رئیس جمهور ترکیه شد و چیزی که رئیس جمهور به آن اشاره دارد، انتخاب سفیری مسلط به زبان فارسی و فرهنگ ایران است. کسی که از نزدیک ایران را بشناسد، بتواند صحبت کند و ایران را دوست داشته باشد که این امر روابطمان را قوی تر خواهد کرد.
در واقع رئیس جمهور برای شکل گیری زمینه فرهنگی و به دنبال آن زمینه اقتصادی دست به چنین انتخابی زده است. انتخاب دو سفیر آکادمیک در دو دوره متوالی حامل پیام اهمیتی است که ترکیه برای ایران قائل است.
ما هر دو به صورت شخصی روابط نزدیکی را با ایران داشتیم. سفیر قبلی هم که برادر من است همین دیدگاه را داشت و برای من هم همینطور است. این وظیفه آگاهانه به ما محول شده و در اصل نگاه مثبتی را انعکاس می دهد. از اهمیتی که وزیر خارجه مان هم به ایران می دهد همه آگاه هستند و فکر می کنم در خصوص این موضوع وضعیت منفی ایجاد نخواهد شد.
حجم تجارت پایین با ایران به عوامل مختلفی وابسته است. تحریم های یک طرفه قسمت مهمی از این قضیه را شکل می دهد و آزاد بودن اقتصاد در ترکیه یعنی دولتی نبودن آن و عدم مداخله دولت در بخش های خصوصی و کمبود آگاهی و دانش در این زمینه سبب نوعی ملاحظه کاری در تجارت با ایران می شود.
ما در اینجا باید سرمایه گذاران را آگاه کنیم و اطلاعات درست را در اختیار آنها قرار دهیم و در این زمینه تلاش می کنیم.
این اواخر جلسات مختلفی با تجار و سرمایه گذاران ترک داشتیم. ایران کشوری نیست که تابع تحریم باشد آن هم تحریمی که یک طرفه است. ما هم به عنوان دولت این تحریم ها را به رسمیت نمیشناسیم، چون این تصمیمی نیست که از سوی سازمان ملل گرفته شده باشد.
در نتیجه هرچه قدر که در توانمان باشد انجام می دهیم؛ از ایران گاز طبیعی خریداری کرده و برای افزایش تجارت با ایران تلاش می کنیم، اما شرکت های خصوصی این موضوع را به درستی نمیفهمند و یا ملاحظات دیگری هم هست و موانعی که بخاطر تحریم های ایران بر سر راه قرار می گیرد؛ به ویژه سیستم های بانکی.
همه این عوامل سبب نگرانی و سختی کار افراد می شود. اگر بخش اداری ایران هم تدابیر راحت تری را اتخاذ کند، مفید واقع خواهد شد.
در این زمینه هم تلاش هایی لازم است، ما هم سعی می کنیم سرمایه گذاران خودمان را تشویق کنیم و آن ها را آگاه کنیم که این امر را به عنوان سفارت یک کشور انجام می دهیم و در این زمینه هر کاری که از دستمان بر بیاید را دریغ نمی کنیم.
این که دو سفیر اخیر ترکیه آکادمیک باشند، روابط ایران و ترکیه را به سمت کاهش نمی برد بلکه ما تلاش می کنیم با همه همسایه ها به ویژه ایران در زمینه تجاری با حجم بالاتر و روابط قوی تری داشته باشیم و برای آن هدف تعیین کرده و تلاش می کنیم. مقامات بلند پایه دو کشور روی 30 میلیارد دلار حجم تجاری تاکید کرده اند و برای رسیدن به آن به ما دستور العمل هایی را داده اند. در این زمینه هم هر چیزی که از دستمان بر بیاید را انجام می دهیم.
شاید سوریه هم درباره شروط عادیسازی روابط با ترکیه از دید خودش محق به‌نظر برسد
مجله آرونو: درباره موضوعات منطقه ای یکی از مهمترین موضوعات ایران و ترکیه در حوزه منطقه سوریه است. جناب آقای اردوغان طی یکماه گذشته تمایل به عادی سازی روابط را بارها اعلام کرده اما سوریه نیز شرط خود را داشته که خروج نظامیان ترکیه است. طرف ترک هم در این خصوص پاسخی دارد که طرف سوری نمی تواند از مرزهای شمالی خود حفاظت کند. با توجه به اینکه به ظاهر طرفین پیش شرطهایی را برای شروع مذاکرات تعیین کردند، این وضعیت چطور پیش خواهد رفت؟ آیا شرط دمشق را معقول می بینید؟
کرلانگیچ: سوریه یکی از نزدیکترین همسایه های ماست و از نظر فرهنگی هم یکی از کشور های نزدیک به ماست. در گذشته هم مشکلاتی را با سوریه به دلایل مختلفی به خصوص در زمینه ترور داشته ایم اما در دوره های بعد اتفاقاتی در سوریه رخ داد که همه به آن آگاهی داریم.
شاید ایران و ترکیه در این زمینه نگاهشان متفاوت بود، اما در هر صورت در سوریه مشکل حقوق انسانی وجود دارد. بین دولت سوریه و مردمش اختلافی آشکار است و تعداد بالای مهاجرت سوری ها به ترکیه و اردن این موضوع را به وضوح نشان می دهد.
در این زمینه ترکیه آن چیزی را که می توانسته انجام داده است. قبل از آن هم تلاش هایی برای مشورت با سوریه کرده است تا به امروز که فرایند به اینجا رسیده است. اما در اینجا بازی قدرت های بزرگ به خصوص قدرت هایی که بیرون از منطقه آمده اند تاثیر گذار است و برای اینکه از این امر پیشگیری شود، هم ترکیه هم سوریه باید با دقت حرکت کنند.
ممکن است در سوریه حکومتی باشد که با مردمش در صلح نباشد، اما باید حواسمان به قدرت های دیگر باشد و با دقت بررسی کنیم. ما در این موضوع تلاش می کنیم که قدم های سازنده ای را برداریم. مقاماتمان هم این را بیان می کنند.
شاید سوریه هم از دیدگاه خودش محق به نظر برسد، اما با توجه به تجربه هایی که ترکیه از زمان سلطه آمریکا بر شمال عراق داشته است، مشکل ترور را به خوبی میشناسد و با توجه به آن تدبیر اتخاذ می کند.
در واقع ترکیه چشم داشتی به خاک دیگر کشورها ندارد و فقط به دنبال تامین امنیت خود و تدبیر اتخاذ در این راستا است. ترکیه یکی از کشورهایی است که بیشترین دقت را به تمامیت ارضی سوریه می کند. اینکه سوریه از هم بپاشد به معنای افزایش بیشتر بحران در منطقه است و حفظ تمامیت ارضی سوریه برای ما همیشه اولویت دارد و ما در این موضوع رفتارمان کاملاً مشخص و آشکار است.
.
درباره عادیسازی روابط با سوریه به نقش سازنده ایران احتیاج داریم
در قبال شرط هایی که سوریه برای ما گذاشته است، ما هم مستنداتی داریم. نباید تهدید ترور وجود داشته باشد و باید در این خصوص تدبیر اتخاذ شود و بیرون رفتن نیروهای خارجی از سوریه؛ اینکه ارتش ما در آنجا نباشد یعنی راه را باز کردن برای آشوب آمریکا. روسیه آنجاست و برخی کشورهای دیگر و بعضی گروه های ترور در آنجا در حال تبدیل شدن به یک تشکیلات هستند و آمریکا هم در اینجا آشکارا کمک می رساند و ما از این مطلع هستیم و رویکردمان واضح است.
ما برقراری رابطه با سوریه را می خواهیم و برای ادامه دیدارها با سوریه نقش ایران را مهم می دانیم. در زمینه سوریه به رفتارهای سازنده ایران احتیاج داریم. در این زمینه هم با ایران تلاش ها و تماس هایی را داریم و راضی و امیدوار هستیم که در مدت زمان پیش رو، قدم های رو به جلویی را برداریم زیرا منطقه در موقعیتی نیست که بتواند این مشکلات را تحمل کند.
واقعاً ما باید خودمان تصمیم بگیریم و صلح را در منطقه ایجاد و تثبیت کنیم. ایران و ترکیه در این خصوص نقش بزرگی دارند به ویژه رابطه ای که ایران با سوریه دارد می تواند سوریه را به سمت صلح با ترکیه تشویق کند.
ایران قدرت ایفای نقش سازنده در سوریه را دارد
مجله آرونو: طی یک ماه گذشته اتفاقاتی در شمال سوریه رخ داده و انتخاباتی قرار است از سوی نیروهای دموکراتیک سوریه. اینکه ترکیه پس از یک دهه به سمت عادی سازی روابط با دمشق متمایل شده به این موضوع ارتباط دارد یا فشارهایی که پناهجویان سوری به جامعه ترکیه وارد می کنند؟
کرلانگیچ: هرکدام به نوبه خودشان تاثیر گذار هستند اما همه دلیل نیستند، اینکه شمال سوریه از سوریه جداست و برنامه ریزی انتخابات را در پیش می گیرد، نه به نفع سوریه و نه ترکیه است.
ما در این زمینه هم تدبیرهای لازم را اتخاذ می کنیم و این که به سمت دیگر برود خطرناک است و سبب می شود تمامیت ارضی سوریه مورد آسیب قرار بگیرد و اینکه پشت این کار چه کسانی قرار گرفته اند واضح است و ما مخالف آن هستیم. ما در واقع برای حل مشکلات و پیدا کردن راه حلی برای هستیم و دست دوستی دراز می کنیم اما سوریه اکنون در وضعیتی است که می تواند خودش را اداره کند، اما در زمینه نظامی ضعیف است و این ضعف، کار را سخت می کند و یکی از دلایل ایجاد رابطه دوباره می تواند کمک به حل این بحران هم باشد.
در اینجا از ایران انتظار می رود نقش سازنده ای را ایفا کند زیرا ایران این قدرت را دارد و مخصوصاً به دنبال خراب کردن برنامه های امپریالیسم در منطقه است.
در خصوص مهاجران، ما همیشه درهایمان به روی مسلمانان باز بوده، وقتی آمریکا عراق را اشغال کرد، حجم زیادی از مهاجران کرد از عراق به ترکیه مهاجرت کردند و ما برایشان آغوشمان را باز کردیم. یک قسمتی از آن ها برگشتند و قسمتی هم برنگشتند. ایران هم از این قبیل تجربه ها را پشت سر گذاشته است.
ما از مهاجران سوری شکایتی نداریم، البته که باید آن ها را مدیریت کرد اما ما با نگاه انسانی به آن ها می نگریم، اما انسان ها می خواهند به وطن خودشان برگردند و در خاک خودشان می خواهند زندگی کنند و برای این ما زیر ساخت های لازم را آماده کردیم و برای اینکه به صورت امنی برگردند، شرایط را فراهم می کنیم. همه این ها هم نتایج مثبتی برای سوریه، هم برای ما و هم منطقه خواهد داشت و برای به آرامش رسیدن منطقه این لازم است.
مجله آرونو: مقامات ترکیه بارها گفته اند که به تمامیت ارضی سوریه چشم ندوخته اند. اما از آنطرف طی چندسال گذشته نیروهای نظامی ترکیه در شمال سوریه و عراق عملیاتهای زیادی انجام داده و حتی پایگاه نظامی دائمی و موقت هم در آن مناطق ایجاد کرده اند که با گفته های مقامات ترکیه در تناقض است. این موضوع را چطور ارزیابی می کنید؟
کرلانگیچ: من نمی دانم شما چطوری در این تناقض می بینید. در سوریه فعالیت تروریستی وجود دارد و سوریه نمی تواند جلوی آن را بگیرد و ترکیه هم سعی می کند خاک خود را از تروریسم حفظ کند. ما از درون با ترور مجادله های زیادی کردیم، اما در شمال عراق و شمال سوریه تمرکز تروریسم ادامه دارد و ما برای اینکه مانع شویم، مجبوریم این تدبیرها را اتخاذ کنیم و ما برای همین به صورت نظامی آنجا مستقر شدیم و این را همیشه اعلام کردیم که هر موقع این نیازها از میان برداشته شود، دیگر سیستم های نظامی ترکیه در آنجا کار ندارد و همیشه هم این را گفتیم و به تمامیت ارضی هم احترام می گذاریم.
اما این را هم باید پرسید دیگر کشورهایی که در آنجا هستند به دنبال چه چیزی هستند؟ علاوه بر آن، همسایه های عراق و سوریه هم نیستند، اما پایگاه های قدرتمند مستقر می کنند. در اصل از آن ها باید پرسید.
با تمام‌شدن تهدیدات در شمال سوریه و عراق پایگاه‌های نظامی‌مان در این کشورها کارشان تمام می‌شود
مجله آرونو: آنها به‌عنوان اشغالگر حضور دارند اما ترکیه به‌عنوان نیرویی که اشغالگر نیست پایگاه دائمی مستقر کرده است.
کرلانگیچ: چیزی که ما به عنوان پایگاه دائمی مطرح می کنیم، با تمام شدن تهدیدها کارش تمام می شود و این را مقامات ما بیان کرده اند و این که ما مشکل و تهدیدی به حساب نمی آییم را تمام کشور های همسایه می دانند.
درباره کریدور زنگزور رضایت ایران برای ما مهم است
مجله آرونو: در منطقه قفقاز در سال 2020 جنگی شکل گرفت اما یکسری موضوعات بین کشورهای منطقه مانده که حل نشده از جمله عادیسازی روابط بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان و کریدور زنگزور. ایران بارها اعلام کرده که اجازه تغییرات مرزی و ژئوپلتیک در منطقه را نخواهد داد ولی آنچیزی که آذربایجان می خواهد گویی منجر به تغییرات مرزی می شود. ترکیه هم نسبت به این موضوع حساس بوده و آن را با جدیت دنبال می کند. آیا در آینده ممکن است شاهد اختلافاتی بین ترکیه و ایران در این خصوص باشیم؟
کرلانگیچ: البته آذربایجان و قفقاز زمینه تخصصی من نیست، اما تا جایی که دنبال کردم توافق بین ارمنستان و آذربایجان کریدور زنگزور را هم شامل می شود. در توافق بین طرفین، یک بند است که طبق آن باید یک راه ارتباطی و پیوند بین آذربایجان و نخجوان برقرار شود و این به معنای الحاق و پیوستن آن به خاک آذربایجان نیست و البته که این باید طبق توافقی که بین ارمنستان و آذربایجان هست، اجرا شود و مشخص است که زمان زیادی می برد.
طبق گفته رئیس جمهورمان این فرایند باید به گونه ای باشد که منفعت کشورها آسیب نبیند و اینکه رضایت ارمنستان، آذربایجان و ایران در این موضوع مهم است و برای آن باید تلاش کنیم. جزئیات این موضوع را نمی دانیم اما فکر نکنم که سبب ایجاد اختلاف بین ایران و ترکیه شود. ما منافع ایران و آذربایجان را همانند منافع خود می بینیم و به دنبال عادی سازی روابط با ارمنستان هم هستیم.
در این راستا آذربایجان هم ملاقات هایی با ارمنستان دارد که به نتیجه رساندن آن سبب می شود ترکیه و ارمنستان به ابعاد جدیدی از روابط راه پیدا کنند و این مهم است. هم برای ما، هم برای منطقه و هم ارمنستان مهم است.
ارمنستان در یک وضعیت ایزوله به سر می برد و باید یک راه خروجی برای آن فراهم شود. ترکیه در این موضوع رویکرد مثبتی را دنبال می کند. قبل تر هم پیشرفت هایی صورت گرفت، اما همانطور که می دانید مداخله خارجی هم وجود دارد و این باعث توقف موضوع می شود.
.
ترکیه در قفقاز قدمی را که باعث آسیب به ایران شود، برنمی‌دارد
این مسئله با مشارکت سودمند ایران و تلاش برای کنار هم آمدن کشورها به انجام می رسد. در این موضوع ترکیه قدمی که سبب آسیب رساندن به ایران شود را بر نمی دارد و من فکر می کنم که ایران هم نسبت به این موضوع آگاه است. اما نتیجه چیزی که از توافق به دست می آید هم مهم است.
یعنی اینکه نخجوان و آذربایجان بتوانند یک خط ارتباطی با یکدیگر داشته باشند و این امر با موافقت ارمنستان شکل می گیرد. به همین دلیل اول نیازمند است، ملاقات کنیم و سپس به نتیجه برسیم و از طرف دیگر هم پیشرفت های مثبتی در بین ایران و آذربایجان است.
سفارت آذربایجان در ایران دوباره شروع به فعالیت کرده است و ما هم بازدید کردیم. این خیلی مهم است. در واقع شاید این ها سبب باز شدن راه برای پروژه های جدید شود و شاید باعث شود راه حل مقبول همه برای این موضوع پیدا شود.
من در این باره امیدوارم. یعنی روابط ما با ایران مثبت است و نیاز به توسعه آن داریم و به دنبال تفکری نیستیم که سبب به هم خوردن و خراب شدن روابط شود.
پلت‌فرم 3+3 به‌زودی در ترکیه برگزار می‌شود
مجله آرونو: در همین باره پلت‌فرم 3+3 هم مطرح است که با پیشنهاد آقای اردوغان دنبال شد و در ایران در سطح وزرای خارجه برگزار شد و قرار شد در ترکیه نیز برگزار شود.
کرلانگیچ: البته این اتفاق می‌افتد یا در آنکارا یا در استانبول. اما به سبب اتفاقات اخیر، این عقب افتاد. یعنی شهید شدن مرحوم رئیسی و روی کار آمدن دولت جدید سبب شد مقداری طول بکشد.
اما این در ترکیه اتفاق می افتد و ترکیه میزبان خواهد بود. ملاقات ها و تلاش برای تعیین تاریخ ادامه دارد و فکر می کنم پیشرفت مثبتی شده است و امیدوارم گرجستان هم در این موضوع مشارکت کند.
اینکه در قالب کشورهای منطقه به یک راه حل مطمئن برسیم را از هر راه حلی با ارزشتر می دانم.
ترکیه از تلاش‌های ایران درباره غزه تقدیر می‌کند
مجله آرونو: موضوع بعدی ما جنگ غزه است. حدود یکسال از این تراژدی می گذرد و ترکیه چند ابتکار عمل از خود به خرج داده که از جمله آنها نقش میانجیگرانه و کشورهای ضامن آتش بس بود و پس از آن قطع روابط با رژیم اسرائیل بود. الان موضوع همکاری کشورهای اسلامی برای فشار بر این رژیم و همچنین پرونده این رژیم در دادگاه لاهه است. آیا برنامه ای برای همکاری ایران، عربستان و ترکیه برای فشار بر رژیم اسرائیل وجود دارد؟
کرلانگیچ: البته از وضعیت بسیار دردناکی صحبت می کنیم. نزدیک به یک سال است که هر روز قتل عام های وحشتناکی صورت می گیرد و سازمانهای بین المللی و دولتها فقط بیننده هستند.
کشورهای اسلامی هم در این موضوع امتحان خوبی را پس نداده اند، من از سوی کشور خودم از تلاش های دیپلماتیک ایران تقدیر می کنم. واقعاً فراموش کردن تلاش های وزیر خارجه سابق ایران جناب امیرعبداللهیان ممکن نیست و اینها چیزهایی است که از نزدیک شاهد آن بودیم، اما هنوز هم نتیجه ای به دست نیامده است.
پرونده ای که آفریقای جنوبی در دادگاه بازکرده و اقدام کرده گام بسیار برزگی است، اما این را باید پیش از آن کشورهای اسلامی انجام می دادند و ما از این محروم ماندیم. در قبال چنین مساله مهمی این از وظایف مشترک کشورهای اسلامی بود اما چنین نشد. ما به این دعوای حقوقی پیوستیم و با ایران مشورت می کنیم. ما به طور دائم با ایران در حال رایزنی برای به کار گیری تدبیر هستیم. اما متاسفانه تاکنون هیچ نتیجه ای بدست نیامده است.
اکنون در غزه یک خانه سالم هم باقی نمانده است. حتی روستاها هم در همین وضعیت هستند و کسانی که کشته می شوند کودکان و زنان هستند، بدون اینکه هدف نظامی وجود داشته باشد.
ایران در ماجرای غزه از ترکیه جلوتر است/ حمله اسرائیل به غزه را باید شبیه حمله مغولان دانست
در آنجا مردم غزه در حال مقابله با اسراییل هستند و با یکی از بیرحم ترین و ظالم ترین دشمنان که هیچ حد و اندازه ای و هیچ قانونی را به رسمیت نمی شناسد، روبرو هستیم و در عین حال با کمک های نامحدودی که از کشورهای قدرتمند غربی می گیرد آن را انجام می دهد.
ما سعی می کنیم مانع آن شویم، در واقع اینکه کشورهای منطقه برای مانع شدن چه کارهایی می توانند انجام دهند؟ چه امکاناتی دارند؟ در اصل اینها را بررسی می کنیم.
اکنون دو چیز می توانیم مطرح کنیم؛ یا کشورهای اسلامی کاری از دستشان برنمی آید، یا کاری می توانند انجام دهند اما نمی خواهند؟ و این صادق بودن را در برابر این موضوع نشان می دهد.
به سبب شیوه حکمرانی که در کشورهای اسلامی می شود، قدرت کافی برای مقابله با اسراییل وجود ندارد که این اصلاً نشانه خوبی نیست. ایران و ترکیه خیلی تلاش می کنند، البته که ایران در این موضوع بسیار جلوتر است. اما ایران هم برای خودش محدودیتهایی دارد، امکاناتی دارد و تمامیت ارضی دارد که باید به آنها فکر و توجه کند.
نباید به گونه ای باشد که همه مسئولیتها فقط بر دوش ایران باشد، نباید به گونه ای باشد که ترکیه پاسخ بدهد و بقیه کشورهای اسلامی چیزی بر زبان نیاورند. ما باید مانند دوره حمله مغول به این رخداد نگاه کنیم. در دوره حمله مغولها به ایران یک شاعری به نام کمال الدین اصفهانی این را بیان می کند: پیشتر یک نفر وقتی کشته می شد، صدها نفر نوحه سرایی می کردند، الان صد نفر کشته می شوند و حتی کسی نیست که آنها را دفن کند.
گویی غزه را تعریف می کند. اکنون ما این را در غزه تجربه می کنیم و هیچ پیشرفتی حاصل نمی شود. نتیجه دادگاه هم شاید سالها بعد حاصل شود، اما چطور می تواند موثر باشد؟!
البته که تاریخ مجرمان را ثبت خواهد کرد، اما ما را در کجا و چطور خواهند نوشت؟ از ما چگونه بحث خواهند کرد؟ در این مورد عمیقاً باید فکر کرد. یعنی من به لحاظ شخصی اینها را می گویم، چونکه از نظر من این موضوعی نیست که دیگر بتوان با دیپلماسی حل کرد. یعنی اگر این وضعیت شاید دست مردم کشورهای اسلامی بود، غزه الان زیر فشار این ظلم نبود، اما چیزی که از دست دولتها برمی آید همین قدر است!
دولتهای اسلامی زیادی هستند اما برای غزه در میدان عمل کسی نیست
مجله آرونو: همانطور که شما گفتید، دولتهای اسلامی یا نمی توانند یا نمی خواهند کاری انجام دهند و نتیجه آن، نسل کشی فعلی و انفعال جهان اسلام است. به عنوان ایران و ترکیه می توانیم شاهد اتحاد و انجام اقدامی از سوی آنها در دنیا برای جلوگیری از این نسل کشی باشیم؟
کرلانگیچ: در سازمان ملل و جاهای دیگر خیلی تصمیم ها گرفته شده است. پس از اینکه به انجام می رسند، نتیجه ای ندارند و کسی نیست که این را دنبال کند. برای مثال الان یک تصمیمی گرفته می شود، اسراییل از آن پیروی نمی کند.
در مقابل ما یک گروه و تشکیلات غیر اخلاقی است. به نظرم اینها هیچ فایده ای ندارد؛ خودشان تصمیم می گیرند و خودشان هم کمک می کنند. می گویند جنگ را متوقف کن، اما سلاح هم می دهند. یعنی تحت این شرایط نمی توان ادامه داد و باید کاری کرد اما اینکه چه کاری باید صورت بگیرد، مطمئن نیستم. اینکه فقط ایران و ترکیه باشد تاثیرگذار نیست. متحد بودن کشورهای اسلامی اگر بر سر این موضع شکل می گرفت، الان این وضعیت شکل نمی گرفت.
مشکل بزرگ ما این است که دولتهای زیادی وجود دارند، اما وقتی به آنها می نگریم کسی در میدان نیست.
واکنش ایران در قبال ترور شهید هنیه معقول است
مجله آرونو: شهید اسماعیل هنیه به ایران آمد و در تهران هدف حمله تروریستی قرار گرفت. شهید هنیه علاوه بر اینکه رهبر سیاسی جنبش حماس بود، رهبر مذاکره کننده آتش بس با رژیم اسرائیل هم بود. ایران به دو دلیل اعلام کرده که انتقام این حمله را خواهد گرفت، اول اینکه ایشان رهبر جنبش حماس بود و دیگری اینکه در خاک ایران مورد حمله قرار گرفته است. برخی کشورها به ایران می گویند که پاسخ ندهید تا تنش افزایش نیابد. موضع ترکیه در قبال پاسخ ایران چیست و آیا آنکارا حق ایران را برای پاسخگویی به رسمیت می شناسد؟
کرلانگیچ: من نمی توانم به این سوال پاسخ صریحی بدهم که آنکارا چه موضعی در قبال آن خواهد داشت، اما شهید اسماعیل هنیه در ایران آن هم وقتی که برای شرکت در مراسم تحلیف ریاست جمهوری آمد، مورد چنین حمله وحشیانه ای قرار گرفت و شهید شد که اتفاق وخیمی است و اینکه در پایتخت ایران چنین اتفاقی افتاده است وضعیت را وخیم تر می کند.
.
به نظرم واکنش ایران در این باره معقول است. هر کشور دیگری هم باشد همین واکنش را نشان می دهد، در بعضی از شرایط که قدرت کشورها نمی رسد، ممکن است پاسخی ندهند، اما ایران یک کشور بزرگ و قدرتمند و یک حکومت بزرگ است و پشتوانه بزرگی دارد.
از طرف دیگر، هم قتل و کشتن یک رهبر سیاسی آن هم رهبری که مذاکرات آتش بس را پیش می برد، رویدادی بسیار وخیمتر است و از لحاظ حقوق بین الملل نیز هم نقض فاحش است و باید واکنش های بزرگی نشان داده شود، اما همانطور که دیدید (مجامع و کشورها) فقط نگرانی هایشان را بر زبان می آورند. اینجا چیزی که قربانی و کشته شد، روند آتش‌بس بود.
البته وقتی که می گوییم آتش‌بس از شرایطی صحبت می کنیم که دو طرف، بر آتش دست دارند و می جنگند، اما در اینجا یک طرف حمله کرده و کاملاً واضح است با وضعیتی عبث و بیهوده سروکار داریم، اما مجبوریم. یعنی اسراییل حمله می کند، بعد می گوید مذاکرات آتش بس انجام دهیم. در حال حاضر با چنین وضعیتی روبرو هستیم.
ما در این زمینه نمی توانیم چیزی به ایران بگوییم که صبور باش، جواب سختی نده، جواب نظامی نده. آیا کشورها پیشنهادی در این خصوص می توانند بدهند؟ ایران در این زمینه مصمم به نظر می رسد، اما چطوری جواب خواهد داد را نمی توانیم حدس بزنیم، این را زمان نشان می دهد.
ممکن است جوابی باشد که آنها انتظار نداشته باشند. آیا حتماً جواب نظامی است، این را هم نمی دانیم، اما بزرگترین جواب این است که طوری پاسخ داده شود که کشورهای مهاجم عقب نشینی کنند و به زانو در آیند که البته این فقط مسئولیتش با ایران نیست و تمام کشورهای منطقه مسئول آن هستند. یعنی اینکه فقط منتظر باشیم ایران کاری کند، منطقی نیست.
شهید اسماعیل هنیه مقام دولتی ایران نبود، فقط میهمان بود، البته که این اتفاق بزرگی است و این که در پایتخت ایران رخ داده حادثه را بزرگتر می کند، اما کشورهای دیگر درباره این موضوع چه می گویند؟ کسانی که از هنیه میزبانی کردند و حمایتشان را از فلسطین بر زبان آوردند اصلاً مسئولیتی را برعهده خواهند گرفت؟
من البته که برای ایران صبر آرزو می کنم، ایران کشوری است که با متانت و صبر تصمیم می گیرد و شاید بهترین تصمیم را خواهد گرفت، ما فقط احترام می گذاریم.
به‌نظرم دیپلماسی در غزه دیگر فایده‌ای ندارد
مجله آرونو: آیا موضوعی باقی مانده که مطرح نشد؟
کرلانگیچ: تشکر میکنم. شاید حرف های زیادی باشد درباره موضوعات مختلف. من درباره این موضوعات خیلی از دید دیپلماتیک صحبت نکردم زیرا از نظر من دیگر دیپلماسی فایده ای ندارد.
همه ما یکی هستیم، به تعبیری همه ما بر یک کشتی سواریم، در یک جغرافیا هستیم و این حمله کنندگان و کسانی که دزد مال و خاک هستند، هدفشان خیلی فراتر از چیزی است که ما اکنون مشاهده می کنیم. اگر به این توجه نمی کنیم کارمان خیلی سخت است و این را باید ببینیم و در کنار هم باشیم و به عنوان جغرافیای اسلامی به درک از اتحاد برسیم.
گفتگو از علی حیدری
انتهای پیام/
