به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، افسردگی فصلی، همچون غباری سنگین بر زندگی فردی و اجتماعی می‌نشیند و توانایی افراد برای تجربه شادی و ارتباط با دیگران را مختل می‌کند؛ این اختلال روانی که با کاهش نور طبیعی روز و تغییرات فصول تشدید می‌شود، می‌تواند منجر به خستگی مفرط، کاهش انگیزه و انزوای اجتماعی شود.
افراد مبتلا به افسردگی فصلی ممکن است از فعالیت‌های روزمره خود کناره‌گیری کنند و توانایی آن‌ها برای برقراری ارتباطات مؤثر و حفظ روابط اجتماعی کاهش پیدا کند، این وضعیت نه تنها بر کیفیت زندگی فرد تأثیر می‌گذارد، بلکه موجب اختلال در تعاملات اجتماعی و کاهش بهره‌وری در محیط‌های کاری و آموزشی می‌شود.
در واقع، افسردگی فصلی یا اختلال عاطفی فصلی (SAD)، یکی از اختلالات روانی رایج است که با تغییرات فصلی به‌ویژه در ماه‌های پاییز و زمستان ارتباط دارد، این اختلال به طور معمول با کاهش شدت نور طبیعی روز و کوتاه شدن روزها تشدید می‌شود و می‌تواند به علائم مشابه با افسردگی منجر شود و افراد مبتلا به افسردگی فصلی ممکن است احساس خستگی، بی‌حوصلگی و ناامیدی را تجربه کنند که این شرایط بر کیفیت زندگی آن‌ها تأثیرگذار است.
نشانه‌های افسردگی فصلی به طور معمول با تغییرات در الگوهای خواب و اشتها همراه است و افراد ممکن است بیش از حد بخوابند، از فعالیت‌های روزمره لذت نبرند، احساس بی انرژی بودن داشته باشند و دچار افزایش وزن شوند، اما آنچه که اهمیت دارد، توجه به علائم این افسردگی و انجام اقدامات لازم برای مدیریت آن‌ها است.
یکی از راه‌های مؤثر برای مقابله با افسردگی فصلی، نوردرمانی است و علاوه بر نور درمانی، ایجاد تغییر در سبک زندگی مانند ورزش منظم، تغذیه سالم و حفظ ارتباطات اجتماعی نیز می‌تواند به کاهش علائم افسردگی فصلی کمک کند، همچنین افزایش آگاهی عمومی درباره افسردگی فصلی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد درگیر با این اختلال کمک کند.
پزشکان و متخصصان حوزه روانشناسی و روان‌پزشکی نیز می‌توانند نقش مهمی در تشخیص و درمان افسردگی فصلی ایفا کنند، مشاوره روانشناسی و در بعضی موارد مصرف داروهای ضدافسردگی، می‌تواند به بهبود وضعیت روحی و جسمی افراد مبتلا به این اختلال کمک کند و آموزش و آگاهی‌رسانی به افراد درباره افسردگی فصلی نیز می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری و درمان این اختلال داشته باشد.
افزایش ملاتونین در مغز، عامل درگیر شدن با افسردگی فصلی است
حسین روزبهانی، دکترای روانشناسی بالینی و عضو سازمان روانشناسی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو اظهار می‌کند: افسردگی با الگوی فصلی، به طور معمول زمان‌های پاییز و زمستان اتفاق می‌افتد و در شش ماه نخست سال، این افسردگی وجود ندارد و علائم آن مشابه با علائم افسردگی اساسی است.
وی می‌افزاید: علت زیستی یا سبب‌شناسی افسردگی فصلی، افزایش ملاتونین در مغز است، ملاتونین هورمون تاریکی است و به طور معمول تولید ملاتونین با توجه به افزایش یافتن طول شب، بیشتر می‌شود، این هورمون به طور معمول از غده صنوبر مغز ترشح و این موضوع باعث می‌شود افراد دارای استعداد زیستی افسردگی فصلی، علائم افسردگی را تجربه کنند.
دکترای روانشناسی بالینی و عضو سازمان روانشناسی کشور تصریح می‌کند: برای درمان افسردگی فصلی، باید میزان ملاتونین کاهش پیدا کند که یکی از راهکارهای کاهش ملاتونین، نوردرمانی است که در این روش، فرد پیش از طلوع آفتاب در معرض یک نور مصنوعی قرار می‌گیرد که این موضوع منجر به تولید کمتر ملاتونین در مغز او می‌شود.
روزبهانی ادامه می‌دهد: زمانی که افسردگی حداقل دو هفته طول بکشد، به آن افسردگی اساسی یا ماژور گفته می‌شود و افراد درگیر با آن باید خلق پایینی داشته باشند یا از فعالیت‌ها و موضوعاتی که تا پیش از این از آن‌ها لذت می‌برده‌اند، دیگر لذت نبرند و شدت علائم نیز باید به حدی باشد که عملکرد فرد دچار اختلال شود.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلاء به افسردگی فصلی قرار دارند؟
وی با بیان اینکه در صورت مختل نشدن عملکرد فرد، نمی‌توان گفت که او درگیر افسردگی اساسی شده است، می‌گوید: تغییر وزن (حداقل ۵ درصد در یک ماه)، کم یا زیاد شدن خواب، کاهش انرژی فرد به نوعی که توان هیچ فعالیتی ندارد، کاهش عزت نفس، داشتن احساس گناه و مشکل در تمرکز و تصمیم‌گیری از جمله علائم درگیر شدن افراد با افسردگی است.
دکترای روانشناسی بالینی و عضو سازمان روانشناسی کشور اضافه می‌کند: کندی روانی – حرکتی (انرژی بسیار پایین و داشتن رفتار و گفتار آهسته) یا برانگیختگی روانی – حرکتی (پرتحرکی)، کاهش انگیزه، داشتن احساس غمگینی و پریشانی، نداشتن نشاط، نیازمند بودن به محرک بیرونی برای انجام فعالیت‌ها، داشتن باورهای منفی در ارتباط با توانایی‌ها، نداشتن امید به آینده و یبوست، دیگر علائم است که افراد درگیر با افسردگی آن‌ها را تجربه می‌کنند.
روزبهانی با اشاره به اینکه میزان بروز افسردگی فصلی در زنان به طور معمول ۱.۵ تا سه برابر مردان است، می‌افزاید: این افسردگی در هر سنی می‌تواند اتفاق بیفتد و بروز آن در بازه زمانی ۲۰ تا ۳۰ سالگی احتمال بیشتری دارد و افرادی که خویشاوندان درجه یک آن‌ها درگیر افسردگی هستند، دو تا چهار برابر دیگر افراد در معرض ابتلاء به افسردگی قرار می‌گیرند.
وی خاطرنشان می‌کند: افسردگی فصلی، زندگی افراد را مختل می‌کند، بر تمام جنبه‌های زندگی تأثیر می‌گذارد و روابط بین فردی و اجتماعی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، از همین رو افراد به منظور کنترل افسردگی فصلی و بهبود علائم آن، باید به متخصصان حوزه روانشناسی و روان‌پزشکی مراجعه کنند.
تأثیر ژنتیک بر ابتلای افراد به افسردگی فصلی
سمیه طاهری، روانشناس و مشاور خانواده در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو با اشاره به افسردگی فصلی و علائم آن اظهار کرد: افسردگی فصلی نوع اختلال عاطفی فصلی محسوب می‌شود و بیشتر اوقات در فصول پاییز و زمستان افراد را درگیر می‌کند و با فرارسیدن فصل بهار و تابستان، علائم افسردگی در افراد کاهش پیدا می‌کند یا رفع می‌شود.
وی با اشاره به اینکه افسردگی فصلی به دلیل بهره‌مندی کمتر افراد از نور خورشید در فصول پاییز و زمستان بروز می‌کند، می‌افزاید: زنان بیشتر از مردان به افسردگی فصلی مبتلا می‌شوند، همچنین در صورتی که خانواده یک فرد، درگیر با افسردگی یا اختلال دوقطبی باشند، احتمال ابتلاء به افسردگی فصلی در این افراد افزایش پیدا می‌کند.
مشاور و روانشناس خانواده با بیان اینکه افراد درگیر با افسردگی فصلی، پایین بودن سطح انرژی، احساس اندوه، ناراحتی، اختلال تمرکز و ناامیدی را تجربه می‌کنند، تصریح می‌کند: هنگامی که افراد به افسردگی فصلی دچار می‌شوند، علاقه خود را به فعالیت‌هایی که از انجام آن‌ها لذت می‌بردند، از دست می‌دهند و احساس رخوت و بی‌قراری می‌کنند.
طاهری با اشاره به اینکه کاهش توانایی حل مسئله و تصمیم‌گیری، اختلالات خواب و تغییر در اشتها یا وزن فرد از دیگر علائم درگیر شدن افراد با افسردگی فصلی محسوب می‌شود، ادامه می‌دهد: ممکن است افراد در صورت درگیر شدن با افسردگی فصلی نیاز بیشتری به خواب داشته باشند و اشتیاق آن‌ها به مصرف غذاهای پرکربوهیدرات افزایش پیدا کند.
چگونه علائم افسردگی فصلی را کاهش دهیم؟
وی با اشاره به اینکه داشتن ورزش و فعالیت بدنی منظم برای بهبود افسردگی و به ویژه افسردگی فصلی مفید است، می‌گوید: با توجه به اینکه این نوع افسردگی با کاهش دریافت نور خورشید ارتباط دارد، افراد باید سعی کنند بیشتر در معرض نور خورشید قرار گیرند و ساعاتی که برای بیرون رفتن از منزل انتخاب می‌کنند، از ساعاتی باشد که بتوانند از نور خورشید بهره‌مند شوند.
مشاور و روانشناس خانواده با اشاره به اینکه داشتن برنامه روزانه و عمل کردن مطابق آن می‌تواند علائم افسردگی را در افراد کاهش دهد، اضافه می‌کند: ویتامین D از جمله ویتامین‌هایی است که می‌تواند بر بهبود علائم افسردگی تأثیر گذارد، از همین رو افراد می‌توانند با مشورت پزشک، از مکمل‌های ویتامین D استفاده کنند.
طاهری می‌افزاید: با توجه به اینکه افسردگی فصلی انزوا و خانه‌نشینی را افزایش می‌دهد، افراد باید سعی کنند از جمع‌های خانوادگی و دوستانه خود فاصله نگیرند و همواره تعامل و ارتباط خود با دیگر افراد را تقویت کنند، همچنین داشتن یک رژیم غذایی متعادل و مناسب می‌تواند به کنترل علائم افسردگی فصلی کمک کند و وضعیت خلق و خوی افراد را بهبود بخشد.
وی خاطرنشان می‌کند: داشتن استراحت و خواب کافی، تعامل با اطرافیان، انجام فعالیت‌های مورد علاقه، داشتن ورزش و فعالیت بدنی، از جمله راهکارهایی است که می‌تواند در بهبود علائم افسردگی فصلی مؤثر واقع شود، اما به طور کلی افراد با مشاهده کردن علائم افسردگی باید به روانشناس یا روان‌پزشک مراجعه کنند تا درمان مناسب برای آن‌ها انتخاب شود.
بر این اساس، افراد درگیر با افسردگی فصلی، نیازمند توجه و مراقبت ویژه هستند و با آگاهی از علائم و نشانه‌های این اختلال، افراد می‌توانند به موقع نسبت به درمان و مدیریت آن اقدام کنند و از تأثیرات منفی آن بر زندگی فردی و اجتماعی بکاهند، به طور کلی استفاده از روش‌های درمانی مؤثر مانند نوردرمانی، مشاوره روانشناسی و تغییرات در سبک زندگی می‌تواند به بهبود وضعیت روانی افراد مبتلا به افسردگی فصلی کمک کند.
برای بهبود حال و مدیریت افسردگی فصلی، مصرف غذاهای مغذی و غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌تواند با افزایش انرژی، به بهبود وضعیت روحی افراد کمک کند، همچنین ملاقات با دوستان و خانواده و شرکت در فعالیت‌های اجتماعی می‌تواند احساس تنهایی را کاهش دهد و حمایت عاطفی فراهم کند.
استفاده از تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن و تمرینات تنفسی می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب ناشی از افسردگی فصلی کمک کند و داشتن یک برنامه برای خواب منظم و مناسب می‌تواند بهبود کیفیت خواب و تنظیم ساعت بیولوژیکی بدن را به همراه داشته باشد که این موضوع تأثیر بسزایی در کنترل علائم افسردگی فصلی دارد.
