به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، بدن انسان دارای سه جفت غده بزاقی اصلی شامل غدد بناگوشی، تحت فکی و زیرزبانی است که هر یک در نواحی مشخصی از دهان و اطراف آن جای دارند و افزون‌بر این، حدود هزار غده بزاقی فرعی در سراسر مخاط دهان پخش شده است که نقش مکمل در ترشح بزاق و حفظ رطوبت دهان دارند و این ساختار گسترده نشان‌دهنده اهمیت عملکرد بزاق در سلامت دهانی و گوارشی است.
بزاق با ترشح مداوم خود نه تنها موجب مرطوب نگه‌داشتن دهان می‌شود، بلکه در تسهیل فرایندهای حیاتی همچون بلع، تکلم، هضم اولیه غذا و محافظت از دندان‌ها در برابر پوسیدگی نقش مؤثری دارد و ترکیبات بزاق از جمله آنزیم آمیلاز، مخاط، الکترولیت‌ها و پادتن‌ها، در حفظ سلامت دهان و مقابله با عوامل بیماری‌زا مشارکت دارند.
یکی از شایع‌ترین مشکلات غدد بزاقی، التهاب یا تورم است که اغلب به‌دلیل عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی ایجاد می‌شود؛ عفونت بناگوشی به طور معمول در افرادی که دچار کم‌آبی هستند یا به‌علت مصرف داروهایی خاص دچار خشکی دهان می‌شوند بیشتر دیده می‌شود، زیرا شرایط خشکی محیط دهانی موجب برگشت میکروب‌ها به مجاری بزاقی و بروز التهاب می‌شود.
التهاب غدد بناگوشی در کودکان به طور معمول منشأ ویروسی دارد و اغلب همراه با تب خفیف بروز می‌کند و در بزرگسالان، عفونت‌های باکتریایی و اختلال در جریان بزاق علت رایج‌تر است، از سوی دیگر، التهاب غده تحت فکی به طور معمول با سنگ‌های بزاقی همراه است که منجر به انسداد مجرای ترشحی و درد یا تورم ناحیه مربوطه می‌شود.
غدد بزاقی چه نقشی در بدن ایفا می‌کند؟
افروز اسحاقیان، متخصص گوش و حلق و بینی، فلوشیپ جراحی سر و گردن، استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو با بیان اینکه تعدادی غدد بزاقی اصلی و فرعی در بدن وجود دارد، اظهار کرد: نقش غدد بزاقی، مرطوب نگه داشتن حفره دهان برای راحت‌تر صحبت کردن، داشتن تکلم و بلع است و بزاقی که این غدد ترشح می‌کنند، در پیشگیری از پوسیدگی‌های دندان نقش دارد.
وی با بیان اینکه شش غده بزاقی اصلی شامل دو غده بزاقی بناگوشی، دو غده بزاقی تحت گوشی و دو غده زیرزبانی در بدن وجود دارد، افزود: حدود هزار غده فرعی در کل مخاط دهان وجود دارد و این غدد نقش‌های مختلفی در بلع و تکلم افراد ایفا می‌کنند، نقش این غدد به وضوح دیده نمی‌شود، اما زمانی که فردی درگیر مشکلاتی مانند خشکی دهان یا آبریزش از دهان به دلیل افزایش ترشح بزاق می‌شود، به اهمیت کارکرد صحیح این غدد پی خواهد برد.
متخصص گوش و حلق و بینی، فلوشیپ جراحی سر و گردن، استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان اینکه غدد بزاقی می‌تواند درگیر بیماری‌های التهابی و مادرزادی، کیست‌ها و تومورها شود، تصریح کرد: یکی از بیماری‌های التهابی غدد بزاقی، تورم این غدد است که می‌تواند علل مختلفی داشته باشد و در رأس علل تورم غدد بزاقی بناگوشی، عفونت‌ها قرار دارد.
احتمال تورم و التهاب غده بزاقی تحت فکی در پی وجود سنگ‌های غده بزاقی، بیشتر است
اسحاقیان با بیان اینکه افرادی که آب کافی استفاده نمی‌کنند دهان آنها به هر دلیلی خشک است یا از داروهایی استفاده می‌کنند که منجر به خشکی دهان می‌شود، ممکن است میکروب‌ها در مجرای بزاقی آنها بازگردد و دچار التهاب غده بزاقی بناگوشی شوند، ادامه داد: شایع‌ترین غده‌ای که در بیماران بدحال درگیر مشکل می‌شود، غده بزاقی بناگوشی است.
وی با بیان اینکه التهاب و تورم غدد بزاقی بناگوشی می‌تواند یک طرفه و دوطرفه باشد و ممکن است افراد تب خفیفی را نیز تجربه کنند، گفت: به طور معمول در اطفال، عفونت‌های ویروسی یکی از علل اصلی تورم و التهاب غدد بزاقی بناگوشی به شمار می‌رود و در غده بزاقی تحت فکی نیز تورم می‌تواند به دلیل سنگ‌های غده بزاقی رخ دهد.
متخصص گوش و حلق و بینی، فلوشیپ جراحی سر و گردن، استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان اینکه علت بروز سنگ‌های غده بزاقی ناشناخته است، اما به طور کلی در افرادی که آب کمتری می‌نوشند، بیشتر دیده می‌شود، اضافه کرد: مجرای تحت فکی، مجرایی بلند است و با توجه به مسیر و شکلی که دارد، احتمال تورم و التهاب غده تحت فکی در پی وجود سنگ‌های غده بزاقی، بیشتر است.
سنگ‌های بزاقی بیشتر در غده تحت فکی تشکیل می‌شوند و علت دقیق آنها هنوز مشخص نیست، اما عواملی مانند کم‌نوشی آب، غلظت بالا و حرکت کند بزاق در مجراهای طویل‌تر مانند مجرای تحت‌فکی می‌تواند زمینه‌ساز تشکیل این سنگ‌ها باشد و این وضعیت ممکن است باعث التهاب، درد هنگام غذا خوردن و اختلال در ترشح بزاق شود.
علائم کلینیکی مانند تورم یک‌طرفه یا دوطرفه در ناحیه بناگوشی، خشکی دهان، درد و تب خفیف از نشانه‌های اصلی اختلالات غدد بزاقی است و معاینه فیزیکی، تصویربرداری شامل سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن و بررسی نمونه بزاق از روش‌های رایج تشخیصی در افتراق نوع بیماری، ارزیابی شدت و انتخاب راهکار درمانی مناسب است.
مصرف کافی آب، رعایت بهداشت دهان و دندان، پرهیز از مصرف داروهای خشک‌کننده مخاط در صورت امکان و مراجعه منظم به دندان‌پزشک یا متخصص گوش و حلق و بینی از راه‌های مؤثر برای پیشگیری از بیماری‌های غدد بزاقی محسوب می‌شوند و شناخت نقش این غدد در سلامتی فردی، به ارتقای مراقبت‌های دهانی و کاهش بروز اختلالات کمک می‌کند.
