به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، باید بدانیم غذا از زمان قدیم، نقش محوری در زندگی انسان ایفا کرده، نه تنها به عنوان منبع انرژی و مواد مغذی، بلکه به عنوان عامل مهم در سلامتی و بیماری انسان مؤثر بوده است، امروزه با تغییر سبک زندگی و توسعه صنعت غذا، رژیم غذایی انسان به طور فزاینده‌ای در حال تغییر بوده و این تغییرات تأثیرات عمیقی بر سلامتی ما گذاشته است.
در گذشته، بیماری‌های مزمن مانند دیابت نوع ۲ و بیماری‌های قلبی عروقی، محدود به کشورهای توسعه‌یافته بودند، اما امروزه با تغییر رژیم غذایی در سراسر جهان این بیماری‌ها به طور فزاینده‌ای در حال گسترش است، افزایش مصرف غذاهای فراوری شده، چربی‌های اشباع شده، قند و نمک و کاهش مصرف میوه و سبزیجات، از عوامل کلیدی در افزایش خطر این بیماری‌ها بوده، اما چالش‌های جدیدی نیز در زمینه سلامتی به وجود آمده است.
بیماری‌های جدید مانند بیماری روده تحریک پذیر (IBS)، آلرژی غذایی و تحمل نکردن غذا ، با سرعت در حال گسترش هستند و علت این افزایش ، تغییر در رژیم غذایی، استفاده از مواد شیمیایی در غذا و افزایش مصرف غذاهای آلرژی‌زا است، لذا بررسی تأثیر رژیم غذایی بر سلامتی انسان از دیرباز تا امروز خالی از لطف نیست.
همچنین بر اساس تحقیقاتی که در مجله نیچر ( Nature) منتشر شده است در پنج سال اخیر، محققان رویکردهای نوآورانه‌ای برای بررسی تأثیرات تغذیه بر سیستم ایمنی ایجاد کرده‌اند که به طور خاص بر اجزای مشخصی از مواد غذایی متمرکز شده‌اند، به عنوان مثال رژیم‌های غذایی مدیترانه‌ای که غنی از میوه‌ها، سبزیجات و چربی‌های سالم هستند، به عنوان یکی از رژیم‌های پرطرفدار شناخته می‌شود که اثرات مثبتی بر ایمنی بدن داشته‌اند.
برخی محققان معتقدند که رژیم‌های مدرن با استفاده بیش از حد از مواد غذایی فرآوری شده و پرچرب، توانایی سیستم ایمنی بدن را کاهش داده و آن را در برابر بیماری‌های مزمن آسیب‌پذیر کرده است، به عنوان مثال تحقیقات نشان داده است که چربی‌های اشباع و قندهای افزوده شده در این رژیم‌ها باعث افزایش التهابات مزمن در بدن می‌شود که در درازمدت به مشکلاتی مانند بیماری‌های قلبی و دیابت منجر می‌شود.
در همین راستا گروهی دیگر از محققان به جنبه‌های امیدوارکننده تغذیه برای بهبود ایمنی اشاره می‌کنند، به عنوان نمونه مطالعات نشان داده که بعضی از مواد غذایی، مانند قارچ‌ها، حاوی مواد فعالی است که می‌تواند به تقویت دفاع ضدسرطانی بدن کمک کند، همچنین تحقیقات در حال پیشرفت درباره روزه‌داری متناوب نشان داده است که این روش ممکن است به بهبود عملکرد سیستم ایمنی منجر شود.
اهمیت توجه به نقش تغذیه بر بروز بیماری‌ها
مینا سلیمانی، کارشناس علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو در خصوص تغذیه اظهار کرد: تحقیقات نشان داده که ارتباط مستقیمی بین تغذیه و ذهن وجود دارد و تغذیه از اهمیت زیادی برای مغز برخوردار است، از این رو فعالیت ذهنی و تأثیرات شناختی بسته به تغذیه‌ای که مغز دریافت می‌کند، متفاوت خواهد بود.
وی ادامه داد: هر نوع غذا دارای ترکیبات متفاوتی است و در نتیجه تأثیرات متفاوتی بر مغز دارد و مصرف بعضی مواد غذایی خاص می‌تواند به بهبود عملکرد مغز و سلامت روانی کمک شایانی کند، به عبارت دیگر آنچه می‌خوریم، علاوه بر سلامت جسم بر آنچه می‌اندیشیم، نیز تأثیرگذار است و داشتن یک رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی ضروری، به عملکرد بهتر مغز کمک می‌کند.
این کارشناس علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تصریح کرد: لیکوپن موجود در گوجه‌فرنگی، به عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی، از سلول‌های مغز در برابر آسیب محافظت کرده و خطر ابتلاء به بیماری‌هایی مانند آلزایمر را کاهش می‌دهد.
وی اضافه کرد: استفاده از اسیدهای چرب امگا ۳ موجود در ماهی‌های چرب مانند سالمون، قزل‌آلا و ساردین، برای سلامت مغز ضروری است، این اسیدهای چرب موجب حفظ عملکرد عصبی شده و شناخت را بهبود می‌بخشد، علاوه بر این، ید موجود در ماهی نیز در تقویت حافظه و تمرکز نقش دارد.
سلیمانی بیان کرد: غلات کامل مانند نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای و جو دوسر، سرشار از ویتامین‌های گروه B است و این ویتامین‌ها به بهبود حافظه و کاهش خطر ابتلاء به زوال عقل کمک می‌کند، همچنین انواع توت‌ها مانند بلوبری، توت فرنگی و زغال‌اخته، حاوی آنتی‌اکسیدان‌های قوی است که موجب بهبود حافظه کوتاه‌مدت می‌شود.
وی گفت: ویتامین C موجود در توت سیاه، به عنوان یک آنتی‌اکسیدان قدرتمند، به افزایش کارایی مغز و بهبود عملکرد شناختی کمک می‌کند، همچنین زینک (روی) موجود در دانه‌های کدو تنبل، برای سلامت مغز ضروری بوده و منجر به تقویت تفکر منطقی خواهد شد.
این کارشناس علوم تغذیه افزود: ویتامین B موجود در محصولات غلات، موجب کاهش سطح هموسیستئین در خون می‌شود، چراکه هموسیستئین، یک عامل خطر برای بیماری آلزایمر است، همچنین ویتامین K موجود در کلم بروکلی، به بهبود عملکرد شناختی و کاهش خطر زوال عقل کمک می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: گیاه مریم گلی به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی خود، به عنوان یک تقویت‌کننده طبیعی حافظه شناخته شده است و در همین راستا ویتامین E موجود در آجیل‌ها، از سلول‌های مغز در برابر آسیب محافظت می‌کند.
سلیمانی ادامه داد: به‌طور کلی مواد غذایی مسئول تولید و افزایش سطح انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین، دوپامین و نورآدرنالین است و این انتقال‌دهنده‌ها در تنظیم خلق و خو، حافظه، تمرکز و سایر عملکردهای شناختی نقش کلیدی ایفا می‌نند، همچنین کمبود بعضی مواد مغذی می‌تواند به اختلال در این سیستم‌ها و در نتیجه تغییرات در افکار و احساسات منجر شود.
تأثیر غذا بر جنبه‌های عاطفی و روانی افراد
این کارشناس علوم تغذیه در خصوص اهمیت موضوع «افکار و تغذیه» اظهار کرد: از نخستین جرعه چای یا قهوه در آغاز روز تا آخرین لقمه شام، تغذیه به عنوان یک عنصر جدایی‌ناپذیر در زندگی روزمره ما حضور دارد، این عادت همیشگی به قدری در بافت زندگی ما تنیده شده است که کمتر به تأثیر عمیق آن بر ابعاد مختلف وجودمان، از جمله سلامت روان، توجه می‌کنیم، این پرسش که چگونه می‌توان با انتخاب‌های غذایی مناسب، هم جسم و هم روح خود را تغذیه کرد، سوالی است که شایسته تأمل و بررسی عمیق‌تر است، همچنین اهمیت توجه به نوع و کیفیت غذایی که مصرف می‌کنیم از یک سو و تأثیر آن روی زندگی عاطفی و روانی‌مان از سوی دیگر غیرقابل انکار است.
وی ادامه داد: کتاب «اندیشه و خوراک» اثر آلن دوباتن، به بررسی تأثیر متقابل غذا و روان انسان پرداخته و به شیوه‌ای دقیق و موشکافانه، ارتباط میان مواد غذایی، روش پخت و پز و حالات روحی و روانی افراد را تحلیل می‌کند و به تشریح این موضوع می‌پردازد که چگونه انتخاب‌های غذایی ما نه تنها بر سلامت جسمی، بلکه بر احساسات، افکار و حتی روابط اجتماعی‌مان تأثیرگذار است.
سلیمانی تصریح کرد: لازم است بدانیم هر خوراکی می‌تواند نمادی از طیف وسیعی از احساسات انسانی همچون عشق، امید، صبر، هوش و حتی بدبینی باشد و شیوه تهیه، سرو و مصرف غذا تنها به رفع گرسنگی محدود نمی‌شود، بلکه بر جنبه‌های عاطفی و روانی زندگی ما نیز تأثیر بسزایی دارد.
تأثیر رژیم غذایی بر بروز بیماری‌ها، از گذشته تا امروز
وی افزود: رژیم غذایی انسان از دیرباز نقش مهمی در سلامتی و بروز بیماری‌ها داشته است. با تغییر سبک زندگی و دسترسی به غذاهای فراوری شده و صنعتی، این نقش حساس‌تر شده و بر بروز بیماری‌های جدید نیز تأثیرگذار شده است.
کارشناس تغذیه درباره نقش غذا در بروز بیماری‌های مزمن عنوان کرد: بیماری‌های مزمن مانند دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی عروقی و بعضی انواع سرطان به طور فزاینده‌ای در جهان در حال افزایش است و باید بدانیم تغذیه نقش کلیدی در بهبود یا تشدید این بیماری‌ها دارد.
سلیمانی با اشاره به عوامل کلیدی در رژیم غذایی و بیماری تاکید کرد: مصرف زیاد چربی‌های اشباع شده و وجود چربی‌های اشباع شده در رژیم غذایی، باعث افزایش کلسترول بد در خون و خطر بیماری‌های قلبی عروقی می‌شود، همچنین مصرف زیاد شکر که امروزه در بیشتر مواد غذایی ما جا خوش کرده است، منجر به چاقی، دیابت نوع ۲ و افزایش خطر بیماری‌های قلبی عروقی می‌شود و سلامت بشر را هر روز بیش از پیش تهدید می‌کند.
وی درباره اهمیت مصرف فیبر در برنامه غذایی گفت: فیبر در رژیم غذایی، باعث تنظیم قند خون، کاهش کلسترول بد و بهبود هضم می‌شود، اما مصرف کم فیبر خطر بیماری‌های مزمن را افزایش می‌دهد، علاوه‌بر این میوه و سبزیجات سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی اکسیدان بوده که مصرف آن برای سلامتی مهم است و به طور قطع مصرف کم این مواد غذایی خطر انواع بیماری‌ها را در بدن افزایش می‌دهد.
بیماری‌های جدید و نقش غذا در بروز آن
این کارشناس تغذیه با بیان اینکه مصرف مواد غذایی در بروز بیماری‌های جدید مؤثر است، ادامه داد: بیماری‌های جدیدی مانند بیماری روده تحریک پذیر (IBS) ، آلرژی غذایی و تحمل نکردن غذا ، در حال افزایش است، بعضی از عوامل غذایی که می‌تواند در بروز این بیماری‌ها نقش داشته باشد که مصرف غذاهای فراوری شده، استفاده از مواد شیمیایی در غذا و مصرف غذاهای آلرژی‌زا از جمله این موارد است.
سلیمانی گفت: غذاهای فراوری شده، اغلب سرشار از قند، چربی و نمک است و به طور کامل برای بدن مناسب نیست، همچنین استفاده از مواد شیمیایی که در تولید و نگهداری غذا به کار می‌رود، می‌تواند باعث ایجاد آلرژی و تحمل نکردن مواد غذایی توسط دستگاه گوارش شود، و غذاهای آلرژی‌زا مانند لبنیات، تخم‌مرغ، سویا و غلات نیز می‌تواند باعث ایجاد واکنش آلرژیک در افراد حساس شود و افراد باید آگاهی لازم در این باره را طی مشورت متخصصان به دست آورند.
وی درباره لزوم تغذیه صحیح و تأثیر آن بر سلامتی، اضافه کرد: با توجه به اهمیت رژیم غذایی در سلامتی، تغذیه صحیح و سالم، اهمیت زیادی دارد و مصرف غذاهای طبیعی و کم‌فراوری شده، حذف قند و چربی اضافی، استفاده از میوه و سبزیجات، نوشیدن آب کافی و فعالیت بدنی منظم، از نکات مهم در رژیم غذایی سالم است، همچنین مشاوره با یک متخصص تغذیه برای طراحی یک رژیم غذایی سالم و شخصی می‌تواند در بهبود سلامتی و کاهش خطر بیماری‌ها نقش مؤثری داشته باشد.
در نتیجه، توجه به ارتباط غذا و سلامتی انسان امری ضروری است، انتخاب غذاهای طبیعی و کم‌فراوری شده، حذف قند و چربی‌های اضافی، مصرف میوه و سبزیجات، نقش کلیدی در بهبود سلامتی و کاهش خطر بیماری‌های مزمن دارد، همچنین، اطلاع‌رسانی به افراد در مورد خطرات مصرف غذاهای فراوری شده و اهمیت انتخاب غذای سالم، به طور فزاینده‌ای مهم است، لذا داشتن رژیم غذایی سالم و نقش آن بر کاهش خطر ابتلاء به بیماری‌ها بر کسی پوشیده نیست.
