به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، با وجود پیشرفت‌های چشمگیر حوزه سلامت در سراسر جهان، همچنان مایعی برای جایگزینی با مایع حیات‌بخش خون کشف یا ساخته نشده است و این در حالی است که بسیاری از افراد به دلایل مختلف از جمله ابتلاء به بعضی بیماری‌ها، تصادفات و سوانح، خونریزی‌های متعدد و جراحی‌های مختلف، به خون و فرآورده‌های مرتبط با آن برای ادامه حیات نیاز دارند.
با توجه به نقش بی‌بدیل این مایع شگفت‌انگیز در تداوم حیات و حفظ جان و سلامتی افراد، برخی افراد نوع‌دوست با اقدامی داوطلبانه و داشتن احساس مسئولیت، همدلی و همراهی، با اهدای خون به یاری بیماران و نیازمندان خون و فرآورده‌های خونی می‌پردازند و آنها را در مسیر رسیدن به سلامتی همراهی می‌کنند.
در روند اهدای خون، همدلی بیش از هر موضوع دیگری احساس می‌شود و سلامت افراد اهداکننده و گیرنده خون و فرآورده‌های آن همواره در اولویت سیستم درمانی قرار دارد، از همین رو در ابتدا وضعیت اهداکنندگان خون بررسی می‌شود و در صورت محرز نشدن شرایط اهدای خون یا وارد شدن آسیب به سلامت اهداکنندگان، خون‌گیری از آنها انجام نخواهد شد.
بر اساس اعلام سخنگوی سازمان انتقال خون، طی دو ماه اول سال ۱۴۰۳ شاخص اهدای خون کشور بیش از ۱۲ درصد رشد داشته و در کل کشور، بیش از ۴۳۵ هزار واحد خون اهدا شده است؛ همچنین در دو ماه اول سال، ۱۹ هزار و ۲۸ واحد خون توسط بانوان کشور به بیماران اهدا شد که این آمار نسبت به مدت مشابه سال گذشته، نشان از افزایش بیش از ۱۶ درصد دارد.
همچنین طی دو ماه گذشته استان تهران با بیش از ۱۷ درصد بیشترین مشارکت را در تأمین خون کشور داشته است و پایتخت‌نشینان بیش از ۷۴ هزار و ۶۰۰ واحد خون اهدا کرده‌اند، پس از آن استان خراسان رضوی و استان فارس با نزدیک به ۷ درصد بیشترین سهم را در تأمین خون کشور عهده‌دار شدند.
در مدت یاد شده استان کهگیلویه و بویراحمد با رشد نزدیک به ۵۲ درصدی بیشترین افزایش را در آمار اهدای خون به خود اختصاص داد و استان سیستان و بلوچستان با بیش از ۳۲ درصد رشد و استان مرکزی با بیش از ۲۸ درصد رشد اهدای خون در رتبه‌های دوم و سوم ایستادند.
در این بازه زمانی، شاخص اهدای مستمر در کشور بیش از ۵۵ درصد بود که استان سمنان با بیش از ۶۶ درصد در این شاخص از سایر استان‌ها پیشی گرفت، همچنین استان‌های یزد با بیش از ۶۵ درصد و قم با نزدیک به ۶۵ درصد رتبه‌های بعدی را به دست آوردند.
خون، جایگزینی ندارد
محمدرضا جابری، مسئول پخش خون و پیگیری بیمارستانی اداره‌کل انتقال خون استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو اظهار کرد: با وجود صورت گرفتن پیشرفت‌هایی شگرف در حوزه علم پزشکی، همچنان جایگزینی برای خون و فرآورده‌های خونی ساخته نشده است، از همین رو هنگام نیاز به خون و فرآورده‌های مرتبط با آن، افراد باید نسبت به اهدای خون اقدام کنند که خون اهدایی آنها پس از طی کردن مراحل مختلف، به بیماران نیازمند تزریق شود.
وی افزود: اهداکنندگان داوطلب به منظور اهدای خون به مراکز انتقال خون مراجعه می‌کنند و به منظور تهیه خون سالم و به اندازه کافی، در نخستین گام اهداکننده ثبت‌نام می‌شود، بروشورهایی در اختیار وی قرار می‌گیرد و پس از کسب اطمینان از اینکه اهدای خون برای وی ضرری ندارد، توسط پزشک معاینه می‌شود.
مسئول پخش خون و پیگیری بیمارستانی اداره‌کل انتقال خون استان اصفهان با تاکید بر لزوم همراه داشتن کارت معتبر شناسایی (کارت ملی) به منظور اهدای خون تصریح کرد: در صورتی که پزشک اهداکنندگان فرد را معاینه کرد و محرز شد که اهدای خون برای اهداکننده و گیرنده خون آسیبی به همراه نخواهد داشت، خون‌گیری از وی انجام می‌شود و در صورتی که فرد شرایط اهدای خون نداشته باشند، به صورت موقت یا دائم از اهدای خون معاف می‌شود.
جابری ادامه داد: اقدامی نیز تحت عنوان خودحذفی محرمانه در نظر گرفته می‌شود که فرد می‌تواند در صورتی که به سوالات پزشک اهداکنندگان به درستی پاسخ نداده است، به صورت محرمانه این موضوع را اطلاع دهد؛ میزان خونی که از یک نفر در روند اهدای خون گرفته می‌شود، ۴۵۰ سی سی است که می‌تواند ۱۰ درصد کمتر یا ۱۰ درصد بیشتر باشد و علاوه بر خون‌گیری از فرد، نمونه‌ای نیز به منظور آزمایش از وی گرفته می‌شود.
تولید حدود ۱۲ فرآورده از خون‌های اهدایی
وی با بیان اینکه پس از خون‌گیری، مراقبت‌های لازم از اهداکننده صورت می‌گیرد و توصیه‌های بهداشتی به وی ارائه می‌شود، گفت: روی خون‌های اهدایی، آزمایشات لازم از جمله گروه خونی، بیماری‌های منتقله از راه خون مانند ایدز، هپاتیت بی و هپاتیت سی، انجام می‌شود، همچنین در بعضی مناطق و بعضی کشورها، آزمایشات اضافه‌تری نیز صورت می‌گیرد و کیسه خون اهدایی برای تولید فرآورده‌های خونی استفاده می‌شود.
مسئول پخش خون و پیگیری بیمارستانی اداره‌کل انتقال خون استان اصفهان اضافه کرد: امروزه از خون کامل کمتر مصرف می‌شود و بیشتر به سمت تولید انواع فرآورده‌های خون گام برداشته شده است، در واقع خون مانند نفت خام است که می‌توان از آن فرآورده‌های مختلفی تولید کرد و اکنون حدود ۱۰ تا ۱۲ نوع فرآورده خونی از خون‌های اهدایی تهیه می‌شود که شامل گلبول قرمز معمولی، گلبول قرمز شسته شده، گلبول قرمز کم لکوسیت، گلبول قرمز اشعه دیده، پلاکت معمولی، پلاکت اشعه دیده، پلاسما، کرایو، گلبول قرمز مخصوص اطفال، خون فاقد آنتی‌ژن و پلاکت آفرزیس است.
جابری بیان اینکه هر بیمار، جزئی از خون که به آن نیاز دارد را دریافت می‌کند، افزود: یک درصد از محصولات تولید شده به صورت تصادفی کنترل کیفی می‌شود و در صورتی که در آزمایشات انجام شده و کنترل کیفی صورت گرفته مشکلی وجود نداشته باشد، خون اهدایی برای مصرف به قسمت پخش خون داده می‌شود تا در اختیار مراکز درمانی قرار گیرد.
نجات جان حداقل سه نفر با اهدای ۴۵۰ سی سی خون
زهره مسائلی، پزشک انتقال خون و رئیس برنامه‌ریزی، جذب و نگهداری اهداکنندگان خون استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو اظهار کرد: برخی از بیماران به علل مختلفی نیازمند تزریق خون یا فرآورده‌های خونی هستند و از جمله آنها می‌توان به بیماران تالاسمی و هموفیلی اشاره کرد که درمانی برای آنها وجود ندارد، مگر اینکه فاکتورها و فرآورده‌های مورد نیاز به صورت دائم تا پایان عمر به آنها تزریق شود.
وی افزود: علاوه بر نیاز دائمی این بیماران به خون و فرآورده‌های خونی، شرایطی مانند تصادف و خون‌ریزی به دلایل مختلف وجود دارد که افراد ممکن است در مرحله‌ای نیاز به تزریق خون و فرآورده‌های خونی پیدا کند و در صورتی که اهداکنندگان داوطلب خون خود را اهدا نکنند، جان بسیاری از افراد در خطر خواهد بود.
پزشک انتقال خون و رئیس برنامه‌ریزی، جذب و نگهداری اهداکنندگان خون استان اصفهان با بیان اینکه تا به حال هیچ ماده‌ای در آزمایشگاه تولید نشده است که بتواند جایگزین خون و فرآورده‌های خونی باشد، تصریح کرد: با توجه به این موضوع لازم است که آحاد جامعه احساس مسئولیت داشته باشند و در طول سال و طی روزها و فصل‌های مختلف به منظور نجات جان هم‌نوعان خود، نسبت به اهدای خون اقدام کنند.
مسائلی ادامه داد: اهداکنندگان خون به منظور تأمین سلامت خود آنها و گیرندگان خون و فرآورده‌های خونی باید دارای شرایطی باشند و در صورتی که فردی سالم، دارای سن ۱۸ سال تمام و وزن بالای ۵۰ کیلوگرم باشد، می‌تواند نسبت به اهدای خون اقدام کند و روند اهدای خون که ۴۵۰ سی سی خون از بدن فرد گرفته می‌شود، هیچ ضرری برای وی به همراه نخواهد داشت.
چه افرادی از اهدای خون معاف هستند؟
وی با بیان اینکه بدن افراد پس از اهدای خون مقدار خون اهدایی را بازسازی و جبران می‌کند، گفت: هر فرد با یک بار مراجعه به مراکز اهدای خون و اهدای داوطلبانه خون خود می‌تواند حداقل جان سه نفر را نجات دهد و با توجه به اینکه با وجود بعضی شرایط، اهدای خون می‌تواند به اهداکننده و گیرنده فرآورده‌های خونی آسیب وارد کند، از همین رو تمام افراد داوطلب اهداکننده خون توسط پزشک معاینه و سپس در صورت داشتن شرایط خون‌گیری از آنها می‌شود.
پزشک انتقال خون و رئیس برنامه‌ریزی، جذب و نگهداری اهداکنندگان خون استان اصفهان با اشاره به اینکه برخی افراد مانند بیماران قلبی به صورت دائم از اهدای خون معاف هستند، اضافه کرد: برخی افراد نیز به صورت موقت از اهدای خون معاف می‌شوند که از جمله این افراد می‌توان به مادران باردار و شیرده، افراد درگیر با عفونت‌های موقت و حتی سرماخوردگی اشاره کرد و این افراد پس از گذشت زمان و بهبود شرایط سلامتی می‌توانند برای اهدای خون اقدام کنند.
مسائلی افزود: در صورتی که افراد رفتارهای پرخطری داشته باشند که آنها را در معرض ابتلاء به بیماری‌های منتقله از طریق خون، اهدای خون آنها می‌تواند برای گیرندگان خون مشکل آفرین باشد، به عنوان مثال افرادی که حجامت یا خالکوبی انجام داده باشند، تا یک سال شرایط اهدای خون ندارند، همچنین کادر درمان نیز در صورت قرارگیری در معرض سر سوزن یا وسیله‌ای نوک تیز، تا یک سال از اهدای خون معاف هستند، چراکه امکان ابتلای آنها به بعضی بیماری‌ها وجود دارد.
وی تصریح کرد: افرادی که به منظور اهدای خون اقدام می‌کنند، اهداکنندگان داوطلبی هستند که با میل خود و با داشتن احساس مسئولیت و نوع دوستی برای اهدای خون مراجعه می‌کنند و به منظور وجود ذخیره خون مناسبی در سراسر کشور، این افراد همکاری صمیمانه‌ای با سازمان انتقال خون دارند و با توجه به فراخوان‌های انجام شده بر حسب نیاز، در شرایط زمانی مختلف نسبت به این امر اقدام می‌کنند.
چه افرادی نباید خون اهدا کنند؟
- افرادی که در سه ماه گذشته از داروهای تزریقی، استروئیدها یا مواد دیگری که توسط پزشک تجویز نشده است استفاده کرده‌اند.
- افرادی که کمبود مادرزادی فاکتور انعقادی دارند یا مبتلا به بیماری‌هایی مانند هموفیلی، آنمی داسی شکل، تالاسمی ماژور، پلی سایتمی ورا، بدخیمی‌های خونی و لنفوم هستند.
- افرادی که آزمایش HIV مثبت داشته باشند.
- افرادی که از نظر اعتیاد به الکل یا سایر مواد مخدر مشکوک هستند.
- هر فردی که در سه ماه گذشته با فردی مبتلا به هپاتیت B یا هپاتیت C تماس نزدیک داشته است.
- افرادی که در دو سال گذشته سابقه ابتلاء به بیماری شاگاس، بروسلوز، لیشمانیاز، بابزیوز، تب زرد، توکسوپلاسما یا تب مالت را دارند.
معافیت‌های موقت اهدای خون
بعضی از موارد، باعث معافیت فرد از اهدای خون به شکل موقت می‌شوند؛ به این معنی که پس از برطرف‌شدن عامل خطر، افراد می‌توانند خون اهدا کنند. موارد موقت منع اهدا عبارت‌اند از:
معافیت سه‌ساله:
بعد از رفع علائم تشخیص مالاریا یا سابقه ابتلاء به مالاریا
مهاجرت یا پناهنده‌ای که از ناحیه اندمیک مالاریا آمده باشد یا در کشورهای اندمیک مالاریا به مدت حداقل پنج سال زندگی کرده باشد.
معافیت یک ساله:
انجام خالکوبی، تتو، طب سوزنی، حجامت و مواردی از این قبیل
تزریق واکسن هپاتیت B پس از مواجه شدن (تزریق واکسن هپاتیت به شکل عادی ممانعت برای اهدا ندارد)
پس از اتمام درمان سفلیس یا سوزاک
تزریق آمپول رگام
سفر به عراق به علت لیشمانیازیس
معافیت شش ماهه:
پس از زایمان یا سقط
مصرف داروی دوتاستراید (Dutasteride)
معافیت ۲۱ روزه:
پس از تزریق واکسن آبله
معافیت ۲ هفته‌ای:
پس از واکسیناسیون سرخک یا اوریون
مصرف قطره خوراکی فلج اطفال
واکسن خوراکی حصبه یا تیفوئید
