به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، در فرایند رشد روانی و اجتماعی کودکان، توانایی بیان خواسته‌ها و احساسات از طریق صحبت، یکی از شاخص‌های مهم هوش کلامی و هیجانی محسوب می‌شود و کودکانی که می‌توانند با واژگان مناسب منظور خود را منتقل کنند، نه‌تنها در تعاملات روزمره موفق‌تر هستند، بلکه در آینده نیز احتمال بیشتری دارد که روابط سالم‌تری با اطرافیان برقرار کنند و این مهارت به آنها کمک می‌کند تا در موقعیت‌های مختلف، از جمله در مدرسه یا جمع‌های دوستانه، اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند و کمتر دچار انزوا یا سوءتفاهم شوند.
با این حال، والدین باید به تفاوت میان ابراز نظر سالم و رفتارهای چالش‌برانگیز مانند پاسخ‌های تند یا بی‌ادبانه توجه کنند؛ گاهی کودک تنها در حال تمرین مهارت‌های ارتباطی خود است، اما لحن یا نحوه بیان او ممکن است برای بزرگ‌ترها ناخوشایند باشد و در چنین شرایطی، واکنش والدین نقش تعیین‌کننده‌ای دارد؛ اگر این رفتارها با تنبیه یا سرزنش شدید مواجه شوند، ممکن است کودک به جای یادگیری، دچار ترس یا مقاومت شود و مسیر رشد ارتباطی او مختل شود.
رفتارهایی که به عنوان حاضر جوابی شناخته می‌شوند، اگر بدون هدایت و آموزش مناسب باقی بمانند، می‌توانند به الگوهای ناسالم ارتباطی تبدیل شوند و این نوع پاسخ‌ها گاهی منجر به تنش در روابط خانوادگی می‌شود و احساس نارضایتی را در والدین ایجاد می‌کند و والدینی که با چنین رفتارهایی مواجه می‌شوند، باید به جای تمرکز صرف بر کنترل کودک، به دنبال درک دلایل پشت این رفتار باشند.
زمانی که کودک با لحن یا کلماتی صحبت می‌کند که برای اطرافیان ناخوشایند است، والدین ممکن است احساس کنند که باید محدودیت‌هایی اعمال کنند که این واکنش‌ها اگر بدون درک علت رفتار کودک باشد، ممکن است به جای اصلاح، منجر به تشدید مشکل شود؛ در واقع، کنترل بیش از حد یا اعمال فشار روانی می‌تواند باعث شود کودک به جای اصلاح رفتار، به سمت پنهان‌کاری یا لجبازی سوق پیدا کند، بنابراین گفت‌وگوی همدلانه و آموزش تدریجی مهارت‌های ارتباطی، راه‌حل مؤثرتری خواهد بود.
کودکانی که از مهارت کلامی برای بیان درخواست‌ها، موافقت‌ها و مخالفت‌های خود استفاده می‌کنند، هوش کلامی بالاتری دارند
حمید نصیری، مشاور خانواده و روانشناس، عضو انجمن روان‌پزشکی ایران و عضو انجمن روان‌شناسی بالینی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو با بیان اینکه والدین تمایل دارند که فرزند آنها صحبت و ارتباط برقرار کند، اظهار کرد: فرزندانی که از مهارت کلامی خود استفاده می‌کنند تا موضوعی را درخواست یا روی مسئله‌ای پافشاری یا ابراز مخالفت و موافقت کنند، از توانایی و هوش کلامی بالاتری برخوردار هستند.
وی با بیان اینکه توجه به مرز میان برقراری ارتباط و حاضر جوابی کودکان حائز اهمیت است، افزود: ممکن است برخی والدین از این موضوع شکایت کنند که فرزند آنها به صحبت‌های آنها گوش نمی‌کند و با حاضر جوابی پاسخگوی والدین است و همین موضوع باعث برهم خوردن ارتباط میان فرزند و خانواده شده است.
مشاور خانواده و روانشناس، عضو انجمن روان‌پزشکی ایران و عضو انجمن روان‌شناسی بالینی ایران با بیان اینکه حاضر جوابی کودک می‌تواند الگوهای ارتباطی را دچار مشکل کند، تصریح کرد: برخی والدین نیز به این موضوع اشاره دارند که حاضر جوابی کودک، منجر به بروز خشونت کلامی یا غیرکلامی شده است و از شیوه برقراری ارتباط و صحبت کودک با دیگر افراد نیز ناراحت و نگران می‌شوند.
چه رفتاری به عنوان حاضر جوابی کودک شناخته می‌شود؟ / پیامدهای منفی حاضر جوابی فرزندان چیست؟
نصیری با بیان اینکه آنجایی شیوه رفتار و صحبت کودک به عنوان حاضر جوابی شناخته می‌شود که به نوعی برای والدین و دیگر افراد آزاردهنده باشد، ادامه داد: در چنین شرایطی والدین احساس می‌کنند که نیاز به کنترل شدید کودک وجود دارد، باید موضوعی را محدود کنند یا تذکری جدی به کودک بدهند.
وی با بیان اینکه حاضر جوابی منجر به مختل شدن عملکرد ارتباطی کودک با دیگر افراد می‌شود، گفت: در صورتی که رابطه بین فردی کودک با والدین و دیگر افراد در پی حاضر جوابی مختل شود، والدین باید به این موضوع توجه داشته باشند و این موضوع می‌تواند هشداری باشد که مشکلات دیگری را رقم بزند.
مشاور خانواده و روانشناس، عضو انجمن روان‌پزشکی ایران و عضو انجمن روان‌شناسی بالینی ایران با بیان اینکه تمام افراد و به ویژه والدین، تجربه حاضر جوابی کودکان را دارند، اضافه کرد: در یک سو با کودکانی مواجه هستیم که از برقراری ارتباط اجتماعی خودداری می‌کنند و برخی دیگر نیز به طور افراطی هیجانات خود را ابراز می‌کنند و فرزندانی به عنوان کودکان حاضر جواب شناخته می‌شوند که احساسات خود را به شکل شدید و غیرسازگارانه بیان می‌کنند و این موضوع می‌تواند ارتباط آنها با دیگر افراد را مختل کند.
اختلال در ارتباط کودک با دیگران به‌ویژه والدین، می‌تواند نشانه‌ای از وجود چالش‌های عمیق‌تر در حوزه هیجانی یا رفتاری باشد و اگر کودک به طور مداوم با لحن تند یا مخالفت‌های شدید واکنش نشان دهد، ممکن است در حال تجربه اضطراب، ناامنی یا حتی مشکلات در تنظیم هیجانات خود باشد و والدین باید به جای نادیده گرفتن یا سرزنش، به دنبال نشانه‌های پنهان در رفتار کودک باشند و در صورت نیاز از مشاوران متخصص کمک بگیرند تا بتوانند با رویکردی علمی و حمایتی، مسیر رشد سالم‌تری برای فرزند خود فراهم کنند.
برخی کودکان به دلیل ویژگی‌های شخصیتی یا تجربیات محیطی، تمایل دارند احساسات خود را به‌صورت شدید و گاهی ناسازگارانه بیان کنند که این رفتارها اگرچه ممکن است به عنوان حاضر جوابی شناخته شوند، اما در واقع نیازمند توجه روان‌شناختی و تربیتی دقیق‌تری هستند و کودکانی که در محیط‌های پرتنش یا فاقد امنیت روانی رشد می‌کنند، ممکن است برای جلب توجه یا دفاع از خود، به رفتارهای کلامی تند روی بیاورند که در چنین مواردی، اصلاح رفتار تنها با تغییر محیط و تقویت احساس امنیت امکان‌پذیر خواهد بود.
والدین باید بدانند که هر کودک مسیر منحصر به فردی در رشد ارتباطی خود دارد و آموزش مهارت‌های گفت‌وگو، همدلی، کنترل هیجان و احترام به دیگران، می‌تواند به کودک کمک کند تا در عین حفظ استقلال فکری، ارتباطی سالم و محترمانه با دیگران برقرار کند و این آموزش‌ها نباید محدود به لحظات تنش‌زا باشند.
