به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، فن بیان، توانایی ابراز اندیشه‌ها و احساسات به شیوه‌ای مؤثر و گیرا است که به فرد امکان می‌دهد تا ارتباطی عمیق و پایدار با دیگران برقرار کند، این توانایی نتیجه تمرین و کسب مهارت در انتخاب واژگان مناسب، تنظیم لحن صدا و استفاده از زبان بدن است.
به عبارت دیگر، فن بیان هنری است که به واسطه آن، فرد می‌تواند افکار خود را به روشنی منتقل کرده، مخاطبان را متقاعد سازد و محیطی صمیمی و دلنشین برای تعامل ایجاد کند، از این رو تقویت فن بیان به عنوان یک مهارت ضروری در زندگی شخصی و حرفهای هر فرد تلقی می‌شود.
فن بیان به ما می‌آموزد که چگونه در زمان و مکان مناسب، با انتخاب کلمات و عبارات دقیق، پیام خود را به صورت مؤثر به مخاطب برسانیم، این مهارت در موقعیت‌های مختلفی همچون ارائه سخنرانی، مذاکره، مصاحبه و حتی گفت‌وگوهای روزمره کاربرد دارد و به فرد کمک می‌کند تا به اهداف خود دست یافته و روابط اجتماعی خود را بهبود بخشد.
نفوذ کلام نیز به عنوان زیرمجموعه‌ای از فن بیان به توانایی تأثیرگذاری بر افکار و رفتار اطلاق می‌شود، افرادی که از نفوذ کلام بالایی برخوردارند، قادر هستند با استفاده از کلمات و لحن خود، دیگران را متقاعد کرده و آن‌ها را به انجام کاری ترغیب کنند.
فن بیان، هنری است که در آن انتخاب واژگان، زمان، مکان و لحن، همگی به یک اندازه حائز اهمیت است، در واقع، فن بیان تنها پرگویی، چرب‌زبانی یا حاضر جوابی نیست، بلکه هنر انتقال مؤثر مفاهیم در زمان و مکان مناسب با انتخاب واژگان دقیق و لحن متناسب است.
انتخاب واژگان، نخستین گام در دستیابی به فن بیان قوی محسوب می‌شود، پیش از آغاز هر گفت‌وگو، لازم است به منظور انتقال دقیق مفاهیم، به ساختار کلی پیام و واژگان مناسب آن اندیشید، موفق نبودن در انتخاب واژگان، یکی از رایج‌ترین موانع در برقراری ارتباط مؤثر است، زیرا هر واژه بار معنایی خاص خود را دارا است و انتخاب نادرست آن می‌تواند به سوءتفاهم و انتقال ناقص پیام منجر شود.
در هر موقعیتی، طیف گسترده‌ای از واژگان برای بیان یک مفهوم وجود دارد، اما انتخاب واژه‌ای که دقیق‌ترین و مناسب‌ترین بیانگر منظور باشد، کلید موفقیت در ارتباط کلامی است، در واقع پرورش فن بیان مستلزم غنی‌سازی واژگان و کسب مهارت در انتخاب هوشمندانه آن‌ها است.
زمان و مکان، دو عامل تعیین‌کننده در موفقیت یک گفت‌وگو بوده و انتخاب دقیق زمان و مکان مناسب، برای انتقال مؤثر پیام، امری ضروری است، با توجه به هدف و محتوای گفت‌وگو باید کلمات و عبارات را در زمان و مکانی متناسب به کار برد.
لحن، به عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی فن بیان تأثیر بسزایی در انتقال پیام دارد، زیرا انتخاب لحن مناسب هم‌زمان با انتخاب کلمات مناسب به درک بهتر مخاطب از منظور گوینده کمک شایانی می‌کند؛ استفاده از لحنی متناسب با موقعیت و مخاطب، نشان‌دهنده مهارت‌های ارتباطی قوی و احترام به طرف مقابل است.
راهکارهای فن بیان خوب / زمانی که با اشتیاق صحبت می‌کنید، شنوندگان به وضوح این تفاوت را احساس می‌کنند
حمید نوریان، کارشناس مدیریت کارآفرینی بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو در خصوص فن بیان خوب، اظهار می‌کند: بسیاری از افراد در زمینه فن بیان، تصورات نادرستی از خود دارند، آن‌ها بر این باورند که دارای مهارت‌های قوی در فن بیان هستند، در حالی که ارزیابی واقعی باید به عهده دیگران باشد، در واقع کیفیت فن بیان یک فرد را تنها می‌توان از طریق بازخورد شنوندگان سنجید و دیگران باید تأیید کنند، آیا فن بیان قوی دارد یا خیر؟
وی ادامه می‌دهد: فن بیان را می‌توان به‌طور ساده به‌عنوان فرایند رهایی از ترس‌ها، تجربه زندگی متفاوت و ایجاد تأثیر مثبت بر دیگران تعریف کرد؛ این مهارت به فرد این امکان را می‌دهد تا با اطرافیان ارتباط مؤثری برقرار کرده و به بهبود کیفیت زندگی خود و دیگران کمک کند.
این کارشناس مدیریت کارآفرینی بین‌الملل در خصوص اولین راهکار تقویت فن بیان تصریح می‌کند: یکی از اسرار موفقیت فن بیان شمرده و واضح صحبت کردن بوده، زیرا وضوح کلام از اهمیت بالایی برخوردار است؛ شنونده باید بتواند هر واژه را به طور کامل بشنود و درک کند، بنابراین پرهیز از اصطلاحات مبهم و گنگ، امری ضروری است.
وی اضافه می‌کند: بعد از آن نوبت به دقت در تلفظ و أدای صحیح کلمات می‌رسد، تمرین مستمر این مهارت، به بهبود کیفیت گفتار کمک شایانی می‌کند، برای ارزیابی سرعت گفتار و تمرین آن، می‌توانید از یک تمرین ساده استفاده کنید؛ فرض کنید قصد دارید یک شماره فکس را دیکته کنید، در این حالت، شنونده باید بتواند شماره را به طور دقیق یادداشت کند، همچنین برای ارتقای سرعت و دقت می‌توانید رشته‌ای طولانی از اعداد را با صدای بلند ادا کرده و هم‌زمان با آن، اعداد را در هوا بنویسید.
نوریان در خصوص دومین راهکار تقویت فن بیان خاطرنشان می‌کند: شاید بسیاری از افراد با چالشی مشابه روبه‌رو شده‌اند و آن چالش این است که شنونده به سخنان شما توجه نمی‌کند، این وضعیت نمایانگر نداشتن اعتماد به نفس است که می‌تواند بر تمام جنبه‌های زندگی فرد تأثیر منفی گذارد، بنابراین لازم است که با اعتماد به نفس صحبت کنید و به آنچه که می‌گوئید، باور داشته باشید، این امر ضروری است که خودتان به محتوای سخنانتان اعتقاد داشته باشید، زمانی که با اشتیاق و اعتماد به نفس صحبت می‌کنید، شنوندگان به وضوح این تفاوت را احساس می‌کنند، این نکته ممکن است به نظر حساس و اندکی نامحسوس بیاید، اما وقتی این احساس در کلام شما طنین‌انداز شود، صدای شما متقاعدکننده‌تر به نظر می‌رسد.
وی در ادامه فروتن بودن را سومین راهکار تقویت فن بیان می‌داند و می‌افزاید: برای تقویت فروتنی در خود، می‌توانید خود را در محیطی قرار دهید که افراد برتر از خودتان حضور دارند؛ تلاش کنید از این هم‌نشینی‌ها درس‌های ارزشمندی بیاموزید و از تجارب آن‌ها بهره‌برداری کنید، این روش به شما کمک می‌کند تا با دیدگاه‌ها و رویکردهای مختلف آشنا شوید و درک بهتری از خود و دیگران پیدا کنید، همچنین قرار گرفتن در کنار افرادی که در زمینه‌های مختلف توانمندتر هستند، می‌تواند شما را به چالش بکشد و انگیزه بیشتری برای بهبود و پیشرفت شخصی ایجاد کند.
طرز نشستن و ایستادن تأثیر قابل توجهی در نفوذ کلام دارد
این کارشناس مدیریت کارآفرینی بین‌الملل در خصوص راهکارهای چگونگی محافظت از صدا به عنوان چهارمین راهکار تقویت فن بیان اظهار می‌کند: رعایت این نکات از جمله نفس کشیدن عمیق (به این صورت که از شکم نفس بکشید، نه از سینه)، نوشیدن آب (استفاده نکردن از نوشیدنی‌های مانند قهوه و نوشابه)،فریاد نزدن، استراحت و خواب کافی، زمزمه نکردن، موجب خواهد شد یک طراوت خاصی در صدایتان ایجاد شود.
وی با بیان اینکه طرز نشستن و ایستادن تأثیر قابل توجهی در نفوذ کلام دارد، ادامه می‌دهد: پنجمین راهکار تقویت فن بیان صاف ایستادن یا صاف نشستن» است، زیرا صاف ایستادن یا صاف نشستن به فرد اجازه می‌دهد به خوبی نفس بکشید و صدایش قدرت نفوذ بیشتری داشته باشد؛ البته تکان دادن سر هم می‌تواند مفید باشد به شرط اینکه زیاد از حد نباشد.
نوریان با اشاره به ششمین راهکار تقویت فن بیان تصریح می‌کند: باید زیر و بم صدا کنترل شود، استفاده از شیب صحیحِ صدا کمک می‌کند، ارتباطات بهتری برقرار شود، می‌توان بهترین اوج صدا را با گفتن «آ (به صورت کشیده)» پیدا کرد، همچنین یکی از تمرین‌هایی که برای گرم کردن تارهای صوتی می‌توانید انجام دهید، ارتعاش لب‌ها با عبور هوا از بین آن‌هاست.
وی می‌افزاید: داشتن آمادگی یک ضرورت است، بنابراین هر روز مقداری از زمان خود را صرف آماده‌سازی صدای خود کنید و تمرین انجام دهید، فرض کنید می‌خواهید یک کتاب صوتی را منتشر کنید، هنگامی که برای بار اول متنی را می‌خوانید، آن را خوب بیان کنید؛ در ابتدا ممکن است مدتی طول بکشد تا دهان و چشم. های‌تان هماهنگ شود، اما این مهارت با تمرین به دست می‌آید.
نداشتن آرامش ممکن است منجر به شکست در ارائه کلامی شود
این کارشناس مدیریت کارآفرینی بین‌الملل درباره داشتن آرامش به عنوان هفتمین راهکار تقویت فن بیان عنوان می‌کند: داشتن آرامش یکی از مسائل اساسی و حیاتی در برگزاری یک سخنرانی موفق به شمار می‌آید، نداشتن آرامش ممکن است منجر به شکست در ارائه کلامی شود و حتی این مسئله می‌تواند تأثیرات منفی بر کل روند سخنرانی داشته باشد، بنابراین دستیابی به آرامش به عنوان یک شرط ضروری در آماده‌سازی و اجرای سخنرانی باید مد نظر قرار گیرد.
وی ادامه می‌دهد: برای حفظ آرامش حین سخنرانی یکی از بهترین راه‌ها، اعتماد به توانایی‌ها و مهارت‌های خود است؛ این اعتماد به نفس کمک می‌کند تا در مواجهه با هر نوع چالشی که ممکن است پیش بیاید، استرس را مدیریت کرده و به بهترین نحو ممکن به وظیفه خود عمل کنید، نکته کلیدی این است که مهم نیست چه اتفاقی بیفتد، آنچه اهمیت دارد، تلاش حداکثری برای ارائه یک سخنرانی اثرگذار است.
نوریان بیان می‌کند: استرس، به‌ویژه در مراحل پیش از سخنرانی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها به شمار می‌آید، مدیریت مؤثر استرس می‌تواند تأثیر بسزایی در کیفیت سخنرانی داشته باشد، به همین منظور توصیه می‌شود که مهارت‌های مدیریت استرس را بیاموزید.
ارتباط فن بیان با زبان بدن / ۹۳ درصد از پیام‌ها از طریق زبان بدن منتقل می‌شود
وی در خصوص اهمیت زبان بدن تأکید می‌کند: اهمیت زبان بدن در فن بیان و سخنرانی بر هیچ‌کس پوشیده نیست، استفاده بیش از اندازه از حرکات بدن موج منفی دارد و موجب حواس پرتی شنونده می‌شود، شاید بتوان گفت زبان بدن برای یک سخنرانی و اجرای موفق مهم‌ترین بخش است، زیرا بر اساس آمار حدود ۹۳ درصد از پیام‌ها از طریق زبان بدن و ۷ درصد آن از طریق کلام منتقل می‌شود.
این کارشناس مدیریت کارآفرینی بین‌الملل اضافه می‌کند: بهتر است چهره در ابتدای یک سخنرانی یا ارتباط، لبخند به همراه داشته باشد تا آرامش را به مخاطب نشان دهد، البته باید در نظر گرفت استفاده بیش اندازه از حالت چهره می‌تواند نشان‌دهنده استرس و اضطراب باشد، بنابراین حفظ تعادل در حالت چهره اهمیت زیادی دارد.
وی در خصوص حرکات بدن خاطرنشان می‌کند: حرکات بدن از جمله حرکات دست نشان می‌دهد که هماهنگی بین کلام و زبان بدن وجود دارد یا خیر، زیرا این هماهنگی کلام را از یکنواخت بودن در می‌آورد و تأثیر فوق العاده‌ای بر مخاطب می‌گذارد؛ باز کردن کف دست‌ها رو به بالا هم‌زمان با باز کردن بازوها نشان می‌دهد که گوینده آمادگی، پذیرش و اطمینان دارد و همین احساسات را نیز به مخاطبان منتقل می‌کند، همچنین اگر انگشتان دو دست طوری کنار هم قرار گیرند که ایجاد برج کنند و کف دست‌ها به روی هم قرار نگیرد، می‌تواند حس اعتماد به نفس و اطمینان گوینده را به مخاطب منتقل کند.
نوریان ادامه می‌دهد: گذاشتن دست روی قلب این را به مخاطب می‌رساند که گوینده حرف‌هایش را از صمیم قلب می‌گوید و دوست دارد دیگران حرفش را باور کنند؛ باید بگویم استفاده از انگشت اشاره در هوا شاید برای تاکید کلام باشد، اما اغلب توصیه نمی‌شود.
وی تأکید می‌کند: علاوه بر تسلط بر حالت چهره و دست باید بتوان حرکات پای را نیز کنترل کرد، اگر دوست دارید یک ارائه موفق داشته باشید و مخاطبان را از یکنواختی و خستگی دور کنید باید یکجا نایستید، البته حرکات بیش از اندازه مخاطب را گیج و حواسش را پرت می‌کند، بنابراین داشتن تعادل مهم‌ترین نکته در حرکات بدن است؛ به یاد داشته باشید اگر در جایی ایستادید پاهای خود را جفت نکنید و به اندازه عرض شانه باز نگه دارید، همچنین روی هم انداختن پاها در حالت ایستاده نشان از اضطراب و نگرانی شما دارد و به مخاطبان حس اطمینان نداشتن را انتقال می‌دهد.
لزوم ارتباط چشمی با مخاطب / چشم‌ها هستند که کلام شما را با تمام احساس به شنونده منتقل می‌کنند
وی در خصوص داشتن ارتباط چشمی با مخاطب اظهار می‌کند: واقعیت این است که یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین راه‌های برقراری ارتباط در فن بیان ارتباط چشمی است، شاید در جمع‌های کوچک‌تر راحت‌تر بتوان ارتباط چشمی برقرار کرد، اما در جمع‌های بزرگ کار کمی سخت‌تر است؛ در اصل این چشم‌ها هستند که کلام را با تمام احساس به شنونده منتقل می‌کنند.
نوریان می‌گوید: اینکه شنونده حرفهای ما را باور می‌کند یا نه، به حالت‌ها و چشم‌ها بستگی دارد، زیرا چشم‌ها به وضوح بیشتری از کلام در برقراری ارتباط با دیگران نقش ایفا می‌کنند؛ ممکن است تجربه کرده باشید که در گفت‌وگو، طرف مقابل مدام به اطراف نگاه می‌کند و توجهش به شما جلب نیست، در چنین شرایطی چه احساسی دارید؟ به‌طور طبیعی، این وضعیت می‌تواند احساس ناخوشایندی ایجاد کند.
وی عنوان می‌کند: برای تقویت مهارت‌های بیانی، توجه به ارتباط چشمی ضروری است؛ ارتباط چشمی باید به گونه‌ای باشد که سه ویژگی «پیوستگی»، «موثر بودن» و «توجه به زمینه» را در خود جای دهد، پیوستگی یعنی ارتباط چشمی باید به‌طور مداوم برقرار باشد؛ در طول مکالمه باید تلاش کنید که نگاه خود را از یک فرد به فرد دیگر منتقل کنید تا تعامل برقرار بماند، همچنین ارتباط چشمی باید تأثیرگذار باشد، به عنوان نمونه هر چند دقیقه یک بار باید توجه خود را از یک شخص به دیگری معطوف کنید، همچنین برای برقراری ارتباط چشمی مؤثر لازم است به عوامل مختلفی از جمله شخص یا اشخاصی که در مقابل قرار دارند و محیط و موقعیتی که در آن هستید با مخاطبان توجه کنید.
این کارشناس مدیریت کارآفرینی بین‌الملل می‌گوید: به‌طور کلی هر چه میزان صمیمیت با فرد مقابل بیشتر باشد، امکان برقراری ارتباط چشمی طولانی‌تر نیز فراهم می‌شود، البته در موقعیت‌های رسمی یا ناشناس لازم است به‌طور متعادل و با احتیاط این ارتباط برقرار و تعادل و پویایی در مکالمه حفظ شود.
بر اساس آنچه گفته شد، می‌توان گفت که فن بیان نه تنها ابزار انتقال مؤثر مفاهیم و اطلاعات است، بلکه مهارتی است که به فرد کمک می‌کند تا تأثیرگذاری بیشتری در ارتباطات شخصی و حرفهای خود داشته باشد، با تمرین و توجه به عناصری همچون انتخاب واژگان، زمان و مکان مناسب، لحن و زبان بدن، افراد می‌توانند روابط اجتماعی قوی‌تر و موفق‌تری ایجاد کنند، همچنین مدیریت استرس و تقویت اعتماد به نفس از عوامل کلیدی در ارتقای این مهارت به‌شمار می‌رود، در نهایت فن بیان هنری است که با به‌کارگیری صحیح و هوشمندانه آن می‌توان به بهبود کیفیت زندگی شخصی و حرفهای دست یافت.
