به گزارش خبرگزاری مجله آرونو؛ دیابت از شایع‌ترین بیماری‌ها در سطح جهان به شمار می‌رود. در حال حاضر میلیون‌ها نفر در هر رده سنی به این بیماری مبتلا هستند. دیابت به دلایل متعددی می‌تواند بروز کند که عمده‌ترین و اصلی‌ترین دلایل آن تغذیه ناسالم، عامل وراثت و عدم تحرک کافی است، افرادی که از مادران دیابتی متولد می‌شوند و مستعد دیابت هستند، بیشتر در معرض ابتلاء به این بیماری قرار دارند.
زمانی که فرد با زیاده‌روی در مصرف غذا، کالری اضافه و چربی مازاد به بدن خود وارد می‌کند قند خون به‌ناچار روند افزایشی می‌گیرد و این پروسه در مدتی نه‌چندان طولانی منجر به بروز دیابت می‌شود، اگر به قند خون خود بی‌توجه باشد به‌تدریج مشکلات جدی ناشی از دیابت مثل آسیب به اعصاب (نوروپاتی دیابتی)، نارسایی کلیه و بیماری‌های قلبی پدیدار می‌شوند، بنابراین اهمیت یک برنامه غذایی دیابتی سالم در بهبود شرایط جسمانی و در امان ماندن از پیامدهای دیابت بسیار قابل‌توجه است.
تغذیه افراد دیابتی باید به صورتی تنظیم شود که مواد خوراکی هم نیاز بدن را برطرف کند و هم قندخون را در حالت نرمال حفظ کند، بنابراین افراد دیابتی باید یک رژیم حاوی مواد غذایی مفید و فاقد هرگونه مواد غذایی مضر و عامل تشدید دیابت داشته باشند، به طور یقین رژیم غذایی فرد مبتلا به دیابت، تفاوت‌هایی با یک فرد عادی دارد، برخی تصور می‌کنند که رژیم دیابتیک به این معنی است که هرگونه شیرینی و قند باید از رژیم غذایی حذف شود؛ اما به این صورت نیست.
در واقع رژیم غذایی دیابت باید متعادل، متنوع و شامل مواد غذایی با شاخص گلیسمی پایین باشد. مصرف مواد غذایی حاوی فیبر، پروتئین و چربی‌های سالم برای بیماران دیابتی ضروری است و کنترل حجم غذا و زمان‌بندی وعده‌های غذایی اهمیت زیادی دارد. رژیم غذایی دیابت شامل مجموعه‌ای از مواد مغذی در کنار رعایت نکات تغذیه‌ای است که به افراد مبتلا به دیابت کمک می‌کند تا سطح قند خون خود را کنترل کنند. در رژیم غذایی برای دیابت معمولاً مصرف غذاهایی با شاخص گلیسمی یا قند پایین، افزایش مصرف فیبر، کاهش کربوهیدرات‌های ساده و افزایش مصرف پروتئین‌های کم‌چرب توصیه شده است. با تأمین مواد مغذی ضروری بدن، کنترل نوسانات قند خون، جلوگیری از مشکلات قلبی و حفظ وزن سالم، می‌توان تا حد زیادی از عوارض بیماری دیابت جلوگیری کرد.
مدیریت دیابت با تغذیه و فعالیت فیزیکی / تغذیه آگاهانه، گامی مؤثر در کنترل قند خون
فاطمه شیرانی، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو درباره اهمیت توجه بیماران دیابتی به نوع تغذیه و سبک زندگی اظهار کرد: دیابت یک بیماری مزمن، پیش‌رونده و پیچیده است. هنگامی که فردی به این بیماری مبتلا می‌شود، نه‌تنها سطح قند خون او افزایش می‌یابد، بلکه عوارض آن می‌تواند سلامت کلیه‌ها، قلب، عروق، چشم‌ها و پاهای بیمار را نیز تحت تأثیر قرار دهد. شواهد علمی نشان داده است که تغذیه صحیح و فعالیت فیزیکی منظم دو عامل کلیدی در مدیریت و کنترل دیابت هستند.
وی افزود: افراد مبتلا به دیابت، خود و خانواده‌شان درگیر چالش‌های ناشی از این بیماری می‌شوند. باید با بیماران دیابتی با مهربانی و درک بالا رفتار کرد و از سرزنش یا انتقاد نسبت به آنها پرهیز نمود. این افراد ناخواسته دچار دیابت شده‌اند و باید با حمایت و آگاهی به آنها کمک کرد. بر اساس هرم مواد غذایی، بیماران دیابتی می‌توانند از تمام گروه‌های غذایی استفاده کنند، اما لازم است مصرف برخی از آنها را محدودتر نمایند. در مقابل، مصرف گروه‌هایی مانند سبزیجات، حبوبات و مغزیجات برای آنها آزادتر است و می‌تواند در برنامه روزانه جای بگیرد.
رژیم غذایی دیابتی نباید به محرومیت تبدیل شود / شناخت شاخص گلیسمی و تأثیر آن بر قند خون
متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی تصریح کرد: برخی تصور می‌کنند فرد مبتلا به دیابت باید به‌طور کامل مصرف قند ساده را کنار بگذارد، یا نباید نان و برنج بخورد، در حالی که این باور نادرست است. بیماران دیابتی باید برای انتخاب مواد غذایی خود تصمیم‌های آگاهانه‌تری بگیرند. توصیه می‌شود این بیماران از نان‌های سبوس‌دار استفاده کرده و برنج را به‌صورت مخلوط با حبوبات و سبزیجات مصرف کنند.
شیرانی با اشاره به باورهای اشتباه اطرافیان بیماران افزود: گاهی خانواده‌ها با نیت خیر، بیماران دیابتی را از خوردن بسیاری از مواد غذایی محروم می‌کنند، در حالی که نان و غلات پایه اصلی تغذیه هر فرد هستند. بدن انسان، به‌ویژه در افراد دیابتی، حداقل ۵۰ درصد از انرژی روزانه خود را از نان و غلات دریافت می‌کند. حذف این گروه از رژیم غذایی می‌تواند باعث نوسانات شدید قند خون و بروز مشکلات بیشتر شود.
وی خاطرنشان کرد: در بدن انسان دو شاخص مهم برای ارزیابی تأثیر مواد قندی بر قند خون وجود دارد؛ شاخص گلیسمی (Glycemic Index) و بار گلیسمی (Glycemic Load). شاخص گلیسمی نشان می‌دهد که کربوهیدرات موجود در یک ماده غذایی تا چه حد و با چه سرعتی می‌تواند سطح قند خون را افزایش دهد.
شیرانی ادامه داد: مواد غذایی مانند حبوبات، میوه‌ها و سبزیجات دارای شاخص گلیسمی پایین هستند و قند خون را به‌تدریج بالا می‌برند. در مقابل، مواد غذایی‌ای مانند ذرت و سیب‌زمینی دارای شاخص متوسط و نان سفید و برنج دارای شاخص گلیسمی بالا هستند و باعث افزایش سریع قند خون می‌شوند. بار گلیسمی علاوه بر کیفیت کربوهیدرات، مقدار آن را نیز در نظر می‌گیرد و در نتیجه شاخص دقیق‌تری برای کنترل قند خون است.
او افزود: هندوانه قند نسبتاً بالایی دارد اما به دلیل آب فراوان، بار گلیسمی آن پایین است و بیماران دیابتی می‌توانند هفته‌ای دو بار از این میوه استفاده کنند. در مقابل، میوه‌هایی مانند گیلاس، سیب و توت‌فرنگی گزینه‌های بسیار مناسبی هستند، زیرا قند خون را به‌آرامی افزایش می‌دهند. در حالی که موز، آناناس و انبه شاخص گلیسمی بالایی دارند و باید در رژیم غذایی بیماران به‌صورت محدود مصرف شوند.
نقش تغذیه و سبک زندگی در کنترل بیماری / اهمیت تنظیم برنامه غذایی شخصی‌سازی‌شده برای بیماران دیابتی
این متخصص تغذیه تأکید کرد: نحوه مصرف مواد غذایی نیز به‌اندازه نوع آن اهمیت دارد. بیماران دیابتی باید وعده‌های غذایی خود را منظم مصرف کنند و از حذف وعده‌ها یا پرخوری پرهیز نمایند. برخی از داروهای دیابت یا انسولین ممکن است در صورت تأخیر در صرف وعده غذایی باعث افت شدید قند خون شوند، به همین دلیل بیماران باید با مشورت تیم درمانی خود، زمان مناسب برای وعده‌ها و میان‌وعده‌ها را مشخص کنند و در صورت انجام فعالیت بدنی شدید، میزان مصرف کربوهیدرات را با مشورت متخصص تنظیم کنند.
شیرانی با اشاره به نقش پیشگیری گفت: دیابت را به‌عنوان بیماری مرگ خاموش می‌شناسند؛ چراکه در بسیاری از موارد بدون علامت خاصی پیشرفت می‌کند. هر ساله شمار زیادی از افراد در جهان به دیابت مبتلا می‌شوند و علت اصلی این روند، رعایت نکردن رژیم غذایی سالم، کم‌تحرکی، استرس‌های شغلی و سبک زندگی نادرست است. رعایت رژیم غذایی دیابتی، فعالیت بدنی مستمر، مصرف مکمل‌ها و داروهای تجویز شده و کاهش اضطراب می‌تواند نقش مهمی در کنترل سطح گلوکز و انسولین خون ایفا کند.
به گفته این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، برخی از بیماران دیابتی باید در طول روز وعده‌های غذایی منظم‌تری داشته باشند، در حالی که برخی دیگر با توجه به نوع دارو یا انسولین مصرفی می‌توانند انعطاف‌پذیری بیشتری در زمان وعده‌ها داشته باشند.
وی ادامه داد: اگر بیماران انسولین را هم‌زمان با وعده غذایی تزریق کنند، برنامه غذایی آنها می‌تواند منعطف‌تر باشد؛ اما در صورتی که وعده غذایی خود را حذف یا به تعویق بیندازند، سطح قند خون ممکن است به‌طور خطرناکی کاهش یابد. بنابراین توصیه می‌شود بیماران همیشه با پزشک خود درباره زمان مناسب غذا خوردن، میزان مصرف و تغذیه قبل یا بعد از فعالیت بدنی مشورت کنند.»
تغذیه سالم، راهی برای پیشگیری از عوارض دیابت / هدف از رژیم غذایی بیماران دیابتی مدیریت و لذت از زندگی است
شیرانی خاطرنشان کرد: تنظیم یک برنامه غذایی سالم و علمی، از مؤثرترین راهکارها برای کاهش قند خون و پیشگیری از آسیب‌های ناشی از دیابت است. بیماران باید هنگام آماده‌سازی وعده‌های غذایی، علاوه بر محاسبه کالری، به شاخص توده بدنی و میزان تحرک خود نیز توجه داشته باشند. یک رژیم غذایی متعادل نه‌تنها در کنترل قند خون، بلکه در پیشگیری از بیماری‌های قلبی، سرطان و مشکلات گوارشی نیز نقش دارد.
وی افزود: گنجاندن لبنیات کم‌چرب در برنامه غذایی روزانه باعث افزایش تراکم استخوان و پیشگیری از پوکی استخوان می‌شود. رژیم غذایی بیماران دیابتی باید شامل تمام گروه‌های غذایی ضروری باشد تا بدن از دریافت مواد مغذی محروم نماند.
این متخصص تغذیه گفت: هدف از انتخاب رژیم غذایی مناسب برای بیماران دیابتی، مدیریت سطح قند خون و پیشگیری از عوارض خطرناک است. یک وعده غذایی سالم و مغذی که شامل مواد ضروری برای بدن باشد، اصلی‌ترین کلید کنترل بیماری است. در رژیم غذایی دیابت، غذاها نباید بی‌مزه یا بیش‌ازحد محدود باشند. بیماران می‌توانند با حفظ تعادل و رعایت اصول تغذیه‌ای، از خوردن لذت ببرند و در عین حال سلامت خود را حفظ کنند. مهم‌ترین نکته، تداوم نظم در تغذیه و پرهیز از افراط و تفریط است.
مبرهن است که دیابت به بیماری مرگ خاموش نیز معروف است و سالانه افراد زیادی در جهان مبتلا به دیابت می‌شوند. علت اصلی شیوع دیابت، عدم رعایت رژیم غذایی و رژیم لاغری صحیح، تغذیه مناسب، فعالیت بدنی کم و استرس و اضطراب در شرایط کاری و زندگی است. برای افراد مبتلا به دیابت، داشتن رژیم دیابتی و رعایت نکات مهم تغذیه دیابتی‌ها، فعالیت بدنی مستمر، مصرف ویتامین، مکمل و مصرف قرص و داروهای دیابت، به کنترل قند خون بالا و تنظیم سطح گلوکز و انسولین در خون کمک می‌کند. برخی از افراد مبتلا به دیابت باید به طور تقریبی در هر روز غذا بخورند، دیگران می‌توانند با زمان وعده‌های غذایی خود انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشند، وابسته به داروهای دیابت یا نوع انسولین، ممکن است لازم باشد هر روز به همان میزان کربوهیدرات مصرف کنید، اگر انسولین را هنگام صرف زمان غذا استفاده می‌کنید، برنامه غذایی این گروه از بیماران می‌تواند انعطاف‌پذیرتر باشد، اما اگر بیماران از داروهای دیابت یا انسولین استفاده می‌کنند و وعده غذایی خود را حذف کرده یا خوردن آن را به تأخیر می‌اندازند، سطح گلوکز خون آنها می‌تواند بسیار پایین بیاید، بهتر است که از تیم مراقبت‌های بهداشتی خود بپرسند که چه زمانی باید غذا بخورند و آیا قبل و بعد از فعالیت بدنی ضرورت دارد که غذا استفاده کنند.
در واقع تنظیم درست یک برنامه غذایی سالم یکی از تأثیرگذارترین اقدامات برای کاهش قند خون و پیشگیری از بروز آسیب‌های ناشی از دیابت است. وقتی که بیمار دیابتی یک وعده غذایی را آماده می‌کند، علاوه بر محاسبه کالری‌ها باید به میزان شاخص توده بدنی و میزان تحرک خود نیز توجه کند، یک رژیم غذایی مفید نه‌تنها در کاهش قند خون بلکه در پیشگیری از انواع سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی و مشکلات گوارشی نیز مؤثر است، علاوه بر این وجود لبنیات کم‌چرب در برنامه سبب افزایش تراکم استخوان و پیشگیری از پوکی استخوان می‌شود. هدف اصلی از انتخاب یک رژیم غذایی مناسب برای دیابت، مدیریت سطح قند خون و درمان خانگی دیابت یا پیشگیری از عوارض خطرناک آن است. یک وعده غذایی سالم و مغذی که حاوی تمامی منابع مفید و ضروری برای بدن است، اصلی‌ترین کلید یک رژیم غذایی مخصوص بیماران دیابتی است. در یک رژیم غذایی مخصوص بیماران دیابتی لازم نیست غذاها بی‌مزه یا بیش‌ازحد محدود باشند. می‌توان با حفظ تعادل، از غذا خوردن لذت ببرند.
