به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، تداخلات دارویی نه‌تنها در سطح مولکولی بلکه در رفتار بالینی بیماران نیز تأثیرگذار است و گاهی یک داروی بی‌ضرر در ترکیب با داروی دیگر می‌تواند منجر به بروز علائم غیرمنتظره‌ای شود که تشخیص آن‌ها دشوار است و این پیچیدگی‌ها نشان می‌دهد که مدیریت داروها باید فراتر از نسخه‌نویسی صرف باشد و نیازمند تحلیل دقیق سابقه دارویی، وضعیت متابولیکی و حتی سبک زندگی بیمار است.
در بسیاری از موارد، تداخلات دارویی به‌صورت خاموش رخ می‌دهند و بیمار هیچ علامت فوری را تجربه نمی‌کند، اما اثربخشی درمان به‌تدریج کاهش می‌یابد که این نوع تداخلات به‌ویژه در درمان‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون یا افسردگی اهمیت دارند، زیرا ممکن است پزشک به اشتباه دز دارو را افزایش دهد، در حالی که مشکل اصلی، تداخل دارویی پنهان است.
یکی از چالش‌های مهم در حوزه داروسازی بالینی، تداخلات دارویی با مکمل‌های غذایی و گیاهی است؛ بسیاری از بیماران بدون اطلاع پزشک از داروهای گیاهی مانند گل‌راعی، جینسینگ یا مکمل‌های ویتامینی استفاده می‌کنند که می‌توانند مسیرهای متابولیکی داروهای تجویزی را مختل یا آن‌ها را تقویت کنند و این مسئله به‌ویژه در بیماران قلبی یا سرطانی می‌تواند خطرناک باشد.
تداخلات دارویی در سالمندان به‌دلیل مصرف همزمان داروهای متعدد، شیوع بیشتری دارد و کاهش عملکرد کلیه و کبد در این گروه سنی باعث می‌شود که داروها مدت بیشتری در بدن باقی بمانند و احتمال بروز تداخل افزایش یابد، بنابراین پایش منظم داروها و بازبینی دوره‌ای نسخه‌ها برای سالمندان ضروری است تا از بروز عوارض پیشگیری شود.
تداخلات دارویی به چه معنا است؟ / چه داروهایی با یکدیگر تداخل دارد؟
سید محمدرضا طباطبایی، داروساز بالینی و عضو هیئت علمی دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو با بیان اینکه تداخلات دارویی زمانی رخ می‌دهد که مصرف همزمان دو یا چند دارو باعث تغییر در اثرات آن‌ها شود، اظهار کرد: این تداخلات می‌تواند ناشی از تأثیر داروها بر جذب، متابولیسم یا دفع یکدیگر باشد یا از طریق اثرگذاری بر گیرنده‌های مشابه در بدن، ایجاد تاثیر کند.
وی با بیان اینکه بعضی تداخلات ممکن است خطرناک باشد و آگاهی از این موضوع و مشورت با پزشک یا داروساز پیش از مصرف دارو، نقش مهمی در پیشگیری از عوارض جدی دارد، با اشاره به تداخلات دارویی افزود: گروهی از داروها می‌تواند سطح داروی دوم مصرفی در بدن را کاهش دهد و در پی این اتفاق، اثربخشی داروی دوم کاهش پیدا می‌کند و مثال معروف این گروه از داروها، داروهای ضدتشنج است.
داروساز بالینی و عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان اینکه با بیان اینکه مصرف داروهای فنیتوئین، فنوباربیتال، کاربامازپین و پریمیدون می‌تواند منجر به کاهش اثربخشی داروهای دوم در بدن شود، تصریح کرد: داروی ضدسل ریفامپین که برای بسیاری از دیگر عفونت‌ها نیز تجویز می‌شود، دارای چنین اثری است و می‌تواند سطح داروی دوم را در بدن کاهش دهد.
تداخلات دارویی چگونه بروز می‌کند؟
طباطبایی با بیان اینکه مصرف همزمان داروهایی مانند ریفامپین، فنیتوئین و کاربامازپین با داروی ضدانعقاد ریواریکساوان یا هم گروه آن، از جمله اختلالات دارویی به شمار می‌رود، ادامه داد: در صورت مصرف همزمان این داروها با یکدیگر، سطح دوم داروی مصرفی که همان ریواریکساوان است، کاهش پیدا می‌کند و خطر ایجاد لخته خون را افزایش دهد.
وی با بیان اینکه گروهی دیگر از داروها، می‌تواند در صورت ایجاد تداخلات دارویی، سطح دارو را در بدن افزایش دهد، گفت: در این گروه از تداخلات دارویی، عوارض جانبی مهم همان داروی خاص نیز افزایش پیدا می‌کند که عوارض جانبی در مورد آپیکسابان و ریواریکساوان، افزایش خطر خون‌ریزی است.
داروساز بالینی و عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان اینکه عوارض جانبی تداخلات دارویی در مورد داروی اپلرنون، افزایش خطر پتاسیم خون یا خطر افت فشار خون است، اضافه کرد: این گروه از تداخلات دارویی در واقع می‌تواند خطر عوارض جانبی داروی مصرفی را افزایش دهد و بسته به داروی مصرفی دوم، عارضه جانبی متفاوت خواهد بود.
در بعضی موارد، تداخلات دارویی می‌توانند به‌صورت مثبت عمل کنند و اثربخشی درمان را افزایش دهند؛ به عنوان مثال، ترکیب بعضی داروهای ضدافسردگی با داروهای ضداضطراب می‌تواند منجر به تسریع در بهبود علائم روانی شود، البته به شرطی که تحت نظر متخصص انجام شود و این نوع تداخلات مفید، پایه‌گذار بسیاری از درمان‌های ترکیبی در روان‌پزشکی و انکولوژی است و باید توجه داشت که شناخت مسیرهای متابولیکی داروها و تعامل آن‌ها با آنزیم‌های خاص، یکی از اصول پایه در پیشگیری از تداخلات دارویی است و در طراحی رژیم‌های درمانی نقش مهمی ایفا می‌کند.
فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی و پایگاه‌های داده دارویی، نقش مهمی در پیشگیری از تداخلات دارویی ایفا می‌کنند و امروزه نرم‌افزارهایی وجود دارند که با وارد کردن نام داروها، هشدارهای لازم درباره تداخلات احتمالی را ارائه می‌دهند که این ابزارها می‌توانند به پزشکان و داروسازان کمک کنند تا تصمیمات دقیق‌تری در تجویز داروها بگیرند و ایمنی بیمار را افزایش دهند.
آموزش عمومی درباره تداخلات دارویی باید بخشی از فرهنگ سلامت جامعه باشد، چراکه بسیاری از افراد بدون مشورت با متخصص، داروهای خود را تغییر می‌دهند یا داروی جدیدی را به‌صورت خودسرانه مصرف می‌کنند و اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌ها، بروشورهای دارویی و مشاوره‌های داروسازان می‌تواند نقش مهمی در کاهش خطرات ناشی از تداخلات دارویی ایفا کند و سلامت عمومی را ارتقا دهد.
