به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، بازنشستگی یکی از مراحل زندگی افراد است که با فرارسیدن آن، افراد از دوره پر جنب‌وجوش کار و فعالیت اجتماعی به دورانی برای فراغت از وظایف و مسئولیت‌ها منتقل می‌شوند و از آنجا که بازنشستگی یکی از رویدادهای مهم زندگی به‌شمار می‌رود، فراگیری راهکارهای مواجهه و سازش با آن ضروری است.
بسیاری از افراد در سال‌هایی که مشغول به فعالیت هستند، به روزهای طلایی بازنشستگی فکر و برای آن برنامه‌ریزی می‌کنند تا از زندگی بیشترین لذت را ببرند، اما به محض اینکه بازنشستگی فرا می‌رسد، برخی افراد احساس می‌کنند که هویت خود را از دست داده‌اند و برای برخی از بازنشستگی پرسشی مطرح می‌شود که اکنون چه کسی هستند و برای چه هدفی تلاش می‌کنند.
دوران بازنشستگی، دوران سازگاری با شرایط است و ممکن است افراد با مشکلات جدیدی مانند بیماری‌های جسمی، تنهایی یا کم بودن درآمد مواجه شوند که کنار آمدن با شرایط جدید و این تحول بزرگ، باعث بروز بعضی مشکلات روانی می‌شود و بسیاری از افراد بازنشسته به دلیل نداشتن مسئولیت و تعاملات اجتماعی دچار کسالت و افسردگی روزمره شوند.
در حقیقت دوران بازنشستگی زمانی است که بسیاری از افراد به علت عوض شدن سبک زندگی خود آن را سخت می‌دانند، اما آگاهی از بعضی نکات می‌تواند سازگاری با این مرحله از زندگی را آسان‌تر کند، از همین رو توصیه می‌شود پیش از اینکه افراد در دوران بازنشستگی درگیر انزوا و روزمرگی شوند و به احساس پوچی برسند، با به‌کار بستن راهکارهایی این دوران را با سرزندگی طی کنند و کار مفیدی برای انجام دادن داشته باشند که انجام فعالیت‌های خیر و داوطلبانه، پرداختن به هنر مورد علاقه و حتی مشغول شدن به یک شغل جدید از جمله مواردی است که می‌تواند منجر به تقویت سازگاری بازنشستگان با شرایط شود.
بازنشستگی پایان توانایی‌ها نیست
احمد پدرام، روانشناس و مشاور خانواده در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو با اشاره به اینکه فرد بازنشسته دارای توانایی‌هایی برای انجام کار دوباره است، اظهار می‌کند: بازنشستگی افراد از یک سازمان یا اداره به صورت قانونی در کشورها وجود دارد، در واقع از یک سن، فعالیت افراد در آن اداره یا سازمان به پایان می‌رسد، بیمه او تکمیل و بازنشسته می‌شود، اما این اتفاق به معنای پایان تمام توانایی‌های فرد بازنشسته نیست و افراد می‌تواند بعد از دوران بازنشستگی از آن سازمان، ۱۰ یا ۱۵ سال دیگر به فعالیت و کار مشغول باشد و فراهم بودن این امکان برای فعالیت، به فرد احساس ابراز وجود میبخشد و عزت‌نفس او را افزایش می‌دهد.
وی می‌افزاید: تحقیقات نشان می‌دهد توانایی‌های کاری افراد مسن بسیار بالا است و احساس مسئولیت بیشتری در انجام کار دارند، به طور قطع اشتغال افراد بازنشسته باعث کمک به اقتصاد خانواده می‌شود؛ در واقع پایان کار افراد بازنشسته، آغاز افزایش مخارج زندگی آنها است، چراکه از بسیاری از حقوق و مزیت‌های کاری افراد در این دوران کاسته می‌شود و به نوعی محیط خانواده او شلوغ و پرخرج‌تر از گذشته می‌شود و در بعضی موارد می‌طلبد که فرد بازنشسته در صورت داشتن توانایی، شغلی داشته باشد تا مخارج زندگی خود را تأمین کند و احساس کمبود نداشته باشد.
روانشناس و مشاور خانواده تصریح می‌کند: اشتغال در دوران بازنشستگی فواید بسیاری برای افراد بازنشسته خواهد داشت و از افسردگی، احساس بی‌کفایتی و انزوای اجتماعی فرد بازنشسته پیشگیری می‌کند و باعث می‌شود افراد از خانه‌نشینی دور شوند و احساس ناتوانی و بیماری نکنند، نوع اشتغال افراد در دوران دوران بازنشستگی آنها ارتباطی با دوران جوانی ندارد و انتخاب شغل، وابسته به سلیقه افراد است.
وی تاکید می‌کند: افراد بازنشسته می‌توانند در دوران بازنشستگی شغلی را انتخاب کنند که در راستای شغل جوانی آنها باشد و از تجربه‌های گذشته برای پیشرفت کار خود بهره ببرند یا می‌توانند شغل دیگری با توجه به علاقه خود انتخاب کنند که هیچ ارتباطی به شغل گذشته آنها نداشته باشد.
پدرام عنوان می‌کند: شغلی که افراد در دوران بازنشستگی برای خود مهیا می‌کنند، در افزایش تعاملات اجتماعی، دوری از افسردگی و انزوای اجتماعی آنها بسیار مؤثر است و افراد بازنشسته می‌توانند در ابعاد متفاوتی مانند نقاشی، مکانیکی، خرید و فروش، مغازه‌داری و حوزه‌های فنی و تخصصی در این دوران به فعالیت و کار مشغول باشند.
وی به افراد بازنشسته برای استفاده بهینه از دوران بازنشستگی توصیه می‌کند: سالمندان در دوران خردمندی هستند و از آنها انتظار می‌رود که در این دوران برنامه‌ریزی روزانه داشته باشند و به دیدار خانواده، دوستان، اقوام و فامیل بروند و روابط اجتماعی خود را با پایان شغل، کاری تمام شده تلقی نکنند؛ دوران بعد از بازنشستگی، آغاز رشد و گسترش روابط اجتماعی و افزایش اطلاعات عمومی و سیاسی افراد در جامعه و تعاملات اجتماعی آنها است، از همین رو افراد بازنشسته باید سعی داشته باشند در این دوران از بی‌تحرکی پرهیز کنند و به فعالیت فیزیکی و ورزش روزانه بپردازند.
ویژگی‌های اشتغال بعد از دوران بازنشستگی
مجتبی ناجی، روانشناس و مشاور خانواده در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو افراد با اشاره به ویژگی‌های اشتغال بعد از دوران بازنشستگی اظهار می‌کند: از سنین ۶۰ سالگی به بعد را شرایط بازنشستگی قلمداد می‌کنند و در بعضی از مشاغل، سنوات سابقه کاری تعیین کننده و ممکن است فرد هنوز به سن ۶۰ سالگی نرسیده باشد، اما سنوات کاری او به ۳۵ سال رسیده است و مشمول شرایط بازنشستگی می‌شود، موضوع اشتغال بعد از دوران بازنشستگی یک تناقض است، چراکه بازنشسته شدن پایان فعالیت شغلی رسمی افراد است، اشتغال بعد از بازنشستگی معنای متفاوتی دارد و به معنی اشتغال تمام وقت برای تأمین هزینه‌های کل زندگی قلمداد نمی‌شود، اشتغال مربوط به دوران بعد از بازنشستگی افراد ویژگی منحصر به خود را دارد و شاید تفاوت‌هایی بین اشتغال بعد از دوران بازنشستگی با اشتغال دوران رسمی فرد از نظر میزان درآمد یا زمانی که برای اشتغال می‌پردازد وجود داشته باشد.
وی می‌افزاید: در همه منابع به این موضوع پرداخته‌اند که مهم‌ترین نکته در اشتغال بعد از دوران بازنشستگی، رضایت درونی خود فرد است بنابراین افراد بازنشسته برای اشتغال در این دوران باید بیشتر به پارامترهای روانی و عاطفی دقت کنند و کمتر به پارامترهای مالی و اقتصادی بپردازند، تحقیقات نشان داده است، سالمندان و بازنشستگانی که یک شغل داوطلبانه و پاره وقت دارند که مورد رضایت و علاقه درونی آنها است، کیفیت زندگی بهتری و رضایتمندی بیشتری را تجربه می‌کنند.
روانشناس و مشاور خانواده تصریح می‌کند: شاید در نگاه اول برخی از افرادی که بازنشسته می‌شوند برای ترمیم درآمد مالی خانواده به دنبال جست‌وجوی فرصت شغلی باشند، اما مزیت‌هایی که اشتغال بعد از دوران بازنشستگی برای فرد به همراه دارد از منظر روانشناختی بسیار گسترده است و باعث حفظ هویت و منزلت اجتماعی فرد سالمند، ایجاد عزت به نفس و احساس ارزشمندی می‌شود و فرد بازنشسته یک نقش اجتماعی را می‌پذیرد و احساس مفید بودن و ارزشمند بودن برای خانواده را دارد.
وی با تاکید بر لزوم توجه به افسردگی و انزوای افراد سالمند بعد از دوران بازنشستگی می‌گوید: سالمندانی که با بازنشسته شدن ارتباط‌های اجتماعی کم رنگی را تجربه می‌کنند، دچار انزوای اجتماعی می‌شوند و احتمال دارد به سمت افسردگی و تنگ خلقی پیش بروند، بنابراین داشتن شغل و فعالیت و اجتماعی بودن، در روابط بین فردی می‌تواند پیامدهای مثبتی برای بهداشت روانی سالمند و خانواده او به همراه داشته باشد.
راه‌های رفع افسردگی و کج‌خلقی افراد بازنشسته
ناجی عنوان می‌کند: سالمندان مروری نسبت به تجربه‌های گذشته خود دارند و اگر ارزیابی که در مرور تجربه‌های گذشته دارند مثبت باشد، احساس وحدت شخصیت و انسجام می‌کنند، اما اگر احساس کنند بسیاری از تصمیم‌ها و انتخاب‌هایی که در طول عمر خود داشته‌اند نادرست بوده است، دچار سردرگمی می‌شوند و ناامیدی به سراغ آنها می‌آیند و خانواده‌ها باید آگاه باشند که ناامیدی فرد سالمند، زمینه‌ساز افسردگی است.
وی تصریح می‌کند: افرادی که می‌خواهند در دوران بازنشستگی و سالمندی وارد فاز افسردگی و کج خلقی نشوند، باید این موضوع را در نظر داشته باشند که هر تصمیمی که در گذشته گرفته‌اند با توجه به آن زمان و مکان بوده است و احتمال دارد گذشت زمان نشان دهد که تصمیم آنها درست یا نادرست بوده است، اما در آن شرایط زمانی، بهترین تصمیم را گرفته‌اند.
روانشناس و مشاور خانواده با بیان اینکه ناامیدی و افسردگی یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های دوران سالمندی است، اظهار می‌کند: یکی از زمینه‌هایی که باعث این حالت می‌شود، انزوای اجتماعی سالمندان است و اشتغال به کار در دوره سالمندی باعث می‌شود که حمایت اجتماعی و شبکه‌های ارتباطات اجتماعی توسعه پیدا کند و این اتفاق از انزوای اجتماعی سالمندان در دوران بازنشستگی جلوگیری می‌کند، بسیاری از سالمندان نیز انجام فعالیت‌های داوطلبانه مانند هیئت مدیره مسجد یا قرض الحسنه محله را دنبال می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: این موارد حالت‌های روحی و روانی سالمندان را بهتر و احساس می‌کنند به عنوان یک منبع می‌توانند به خانواده، دوستان، اقوام و هم‌نوع خود کمک کنند، یکی از نیازهای اساسی جامعه بازنشسته‌ها، داشتن روحیه، مفید بودن و عزت به نفس است و تألیف کانون‌های بازنشستگی برای افرادی که در نهادهایی جایگاه شغلی داشته‌اند نیز راهکار مناسبی است تا سالمندان احساس تعلق و وابستگی به آن نهاد یا سازمان داشته باشند.
شغل در دوران بعد از بازنشستگی باید سبک باشد
وی تاکید می‌کند: داشتن شغل به روزها و زمان افراد بازنشسته برنامه می‌دهد و نداشتن برنامه‌ریزی زمانی درست، باعث سردرگم شدن آنها می‌شود و زمانی که افراد بازنشسته شغل داشته باشند، شغل برای آنها مأموریت‌ها و وظایفی را به همراه می‌آورد و آنها سرگرم می‌کند.
روانشناس و مشاور خانواده عنوان می‌کند: شغل می‌تواند یک سرگرمی مثبت و مفیدی برای ارتقای کیفیت زندگی روانشناختی افراد بازنشسته، خانواده او و روابط اجتماعی که با دیگران دارد، باشد و خدمات داوطلبانه‌ای که برخی سالمندان انجام می‌دهند برای رضایت درونی خود آنها و میزان رضایت شغلی آنها در دوران بعد از بازنشستگی بالاتر است، چراکه فرد اختیار داشته که این شغل را انتخاب کند و با توجه به اینکه شغل انتخابی مطابق اراده و میل درونی او بوده است، راضی‌تر و خرسندتر از انجام کار است.
وی با اشاره به اینکه شغل دوران بعد از بازنشستگی باید سبک باشد، اظهار می‌کند: کار بخشی از زندگی افراد است و همه زندگی نیست، بازنشسته‌ها انتظار نداشته باشند که مانند دوران جوانی خود یک شغل تمام وقت داشته باشند و باید تا اندازه‌ای در این دوران برای انجام کار انعطاف داشته باشند که بتوانند با داشتن شغل، به مسافرت، زیارت و تفریح بپردازند و در زندگی خود تنوع داشته باشند، بازنشسته‌ها نباید در این دوران به طور پیوسته کار کنند و باید بهداشت روانی خود را نیز مد نظر داشته باشند، افراد بازنشسته باید نسبت به میزان استراحت خود در دروان بعد از بازنشستگی توجه کنند و در کنار آن، شغل و تعاملات اجتماعی را مد نظر داشته باشند و شغلی را انتخاب کنند که تمام وقت آنها نگیرد و مسئولیت کاری زیادی مانند دوران جوانی نداشته باشند.
قرار گرفتن در دوره بازنشستگی برای بسیاری از بازنشسته‌ها سخت و دشوار است و افراد باید توجه داشته باشند که بازنشستگی برابر با انتهای زندگی و تعطیل شدن بسیاری از فعالیت‌های آنها نیست و نوع برخورد افراد با این پدیده در دوران سالمندی مهم است، بازنشستگی فرایندی طولانی است و عده‌ای از افراد که در دوره بازنشستگی قرار می‌گیرند، برای فراغت بازنشستگی برنامه‌ریزی ندارند.
حس آزادی و رهایی بازنشستگی، فرصت خوبی برای تجربه کردن اتفاقات، فعالیت‌ها و مهارت‌های جدید است، اما گاهی برخی افراد به خاطر جدا شدن از محیط کار و اجتماع، نوعی حس انزوا و افسردگی را تجربه می‌کنند، تحقیقات نشان داده است افرادی که برای دوران بازنشستگی برنامه‌ریزی می‌کنند، رضایتمندی بالاتری دارند و افراد باید برای دوران سالمندی خود برنامه‌ریزی لازم را داشته باشند تا دوران بازنشستگی آنها به بهترین نوع ممکن طی شود.
