به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، افسردگی پاییزی یا اختلال عاطفی فصلی (SAD)، نوعی اختلال روانی است که با تغییرات فصل و به ویژه کاهش نور طبیعی در پاییز و زمستان، بروز می‌کند و برخلاف تصور رایج که این حالت را تنها یک دل‌گرفتگی فصلی می‌داند، افسردگی پاییزی می‌تواند بر عملکرد شغلی، روابط خانوادگی و سلامت جسمی فرد تأثیر بگذارد و علائم آن شامل خستگی مزمن، کاهش انگیزه، خواب زیاد، پرخوری به ویژه میل به شیرینی و کربوهیدرات و احساس غم و بی‌حوصلگی است و این اختلال در صورت نبود تشخیص و درمان، ممکن است به افسردگی مزمن تبدیل شود.
علت اصلی افسردگی پاییزی را می‌توان در کاهش نور خورشید و تأثیر آن بر تنظیم هورمون‌های مغزی مانند سروتونین و ملاتونین جست‌وجو کرد و این تغییرات زیستی، ساعت زیستی بدن را مختل می‌کند و منجر به احساس خمودگی و بی‌انگیزگی می‌شود و در کنار آن، سبک زندگی مدرن مانند کار در فضاهای بسته، کاهش تعامل با طبیعت و وابستگی به فناوری، زمینه‌ساز تشدید این اختلال است؛ افراد در فصل‌های سرد به طور معمول زمان کمتری را در فضای باز سپری می‌کنند و این کاهش تماس با نور طبیعی و محیط‌های زنده، تأثیر منفی بر خلق‌وخو دارد.
سازمان‌ها و محیط‌های کاری می‌تواند نقش مؤثری در کاهش اثرات افسردگی فصلی ایفا کند و طراحی نور مناسب در فضاهای کاری، انعطاف‌پذیری در ساعات حضور و تشویق به فعالیت‌های گروهی در فضای باز از جمله اقداماتی است که به حفظ سلامت روان کارکنان کمک می‌کند، همچنین آموزش برای شناسایی علائم اولیه افسردگی و ایجاد فضای گفت‌وگوی امن، می‌تواند از تبدیل علائم خفیف به بحران‌های روانی جلوگیری کند.
در محیط خانواده، توجه به تغییرات رفتاری اعضا در فصل پاییز اهمیت ویژه‌ای دارد و کاهش تعامل، بی‌حوصلگی یا تغییرات در الگوی خواب و تغذیه نباید نادیده گرفته شود؛ خانواده‌ها می‌توانند با برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های مشترک، تشویق به تحرک و ایجاد فضای گفت‌وگوی باز، نقش پیشگیرانه و حمایتی ایفا کنند، همچنین آموزش والدین درباره اختلالات فصلی می‌تواند به شناسایی زودهنگام علائم در کودکان و نوجوانان کمک کند.
افسردگی پاییزی چیست و چه علائمی دارد؟ / تمام افراد به یک اندازه در معرض افسردگی پاییزی نیستند
فاطمه خدادادی، روانشناس بالینی در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو با بیان اینکه افسردگی پاییزی اغلب با کاهش نور طبیعی در ماه‌های سرد سال آغاز می‌شود، اظهار کرد: کاهش تابش خورشید می‌تواند سطح ملاتونین و سروتونین که دو هورمون مؤثر در تنظیم خلق و خو و خواب هستند را دچار اختلال کند و این تغییرات زیستی باعث بروز احساس خستگی، بی‌انگیزگی و غم‌زدگی در برخی افراد می‌شود.
وی با بیان اینکه با کوتاه شدن روزها و سرد شدن هوا، بسیاری از افراد زمان بیشتری را در خانه سپری می‌کنند و فعالیت‌های اجتماعی آنها کاهش می‌یابدی افزود: این انزوا و کاهش تعاملات اجتماعی می‌تواند به تشدید علائم افسردگی منجر شود، همچنین کاهش تحرک بدنی و تغذیه نامناسب در فصل پاییز ممکن است به افت انرژی و احساس بی‌حوصلگی دامن بزند.
روانشناس بالینی با بیان اینکه تمام افراد به یک اندازه در معرض افسردگی فصلی نیستند، تصریح کرد: افرادی که سابقه افسردگی یا اضطراب دارند یا در گذشته تجربه‌های تلخ پاییزی داشته‌اند، ممکن است بیشتر در معرض این اختلال قرار گیرند، همچنین ویژگی‌های شخصیتی مانند درون‌گرایی، حساسیت بالا یا تمایل به تفکر منفی می‌توانند زمینه‌ساز بروز علائم شدیدتر باشند.
تفاوت افسردگی پاییزی با افسردگی کلاسیک / تاثیر حافظه‌های فصلی بر خلق و خوی افراد
خدادادی با بیان اینکه افسردگی پاییزی به طور معمول با نشانه‌هایی مانند کاهش تمرکز، احساس بی‌ارزشی، افت انگیزه و تمایل به خواب زیاد همراه است، ادامه داد: برخلاف افسردگی کلاسیک که ممکن است با بی‌خوابی همراه باشد، در افسردگی فصلی افراد اغلب خواب‌آلود و کم‌تحرک می‌شوند و این نشانه‌ها می‌تواند عملکرد روزمره فرد را مختل کند و روابط اجتماعی یا کاری او را تحت تأثیر قرار دهد.
وی با بیان اینکه پاییز برای برخی افراد یادآور خاطرات خاصی است، گفت: این تداعی‌های ذهنی می‌تواند احساس غم یا اضطراب را تشدید کند، به‌ویژه اگر با خاطرات ناخوشایند یا دوره‌های سخت زندگی همراه باشند و روانشناسی شناختی نشان میدهد که حافظه‌های فصلی می‌تواند به‌طور ناخودآگاه بر خلق‌وخو تأثیر بگذارد.
روانشناس بالینی با بیان اینکه درمان افسردگی پاییزی می‌تواند شامل نوردرمانی، روان‌درمانی شناختی-رفتاری، فعالیت بدنی منظم و تنظیم برنامه خواب باشد، اضافه کرد: نوردرمانی با استفاده از لامپ‌های مخصوص، سطح سروتونین را افزایش میدهد و به بهبود خلق‌وخو کمک می‌کند و حفظ ارتباط اجتماعی، تغذیه مناسب و برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های لذت‌بخش در فصل پاییز می‌تواند نقشی پیشگیرانه مؤثری ایفا کند.
علت افسردگی پاییزی چیست؟ / تاثیر نوردرمانی و ورزش بر بهبود افسردگی پاییزی
ریحانه صادقی، روانشناس و مشاور خانواده و عضو سازمان روانشناسی کشور با بیان اینکه با آغاز فصل پاییز و کاهش ساعات نور طبیعی، برخی افراد دچار تغییرات خلقی قابل توجهی می‌شوند که در روانشناسی با عنوان اختلال عاطفی فصلی یا افسردگی پاییزی شناخته می‌شود، به خبرنگار مجله آرونو می‌گوید: این اختلال به طور معمول در ماه‌های سرد سال بروز می‌کند و با علائمی مانند کاهش انرژی، احساس غم، خواب زیاد، کاهش تمرکز و میل شدید به مصرف کربوهیدرات‌ها همراه است.
وی با بیان اینکه علت اصلی این نوع افسردگی، کاهش نور خورشید و تأثیر آن بر تنظیم هورمون‌های مغزی مانند سروتونین و ملاتونین است، می‌افزاید: این تغییرات می‌تواند منجر به اختلال در ساعت زیستی بدن و کاهش سطح خلق‌وخو شود، همچنین کاهش فعالیت‌های اجتماعی و فیزیکی در فصل‌های سرد، احتمال بروز احساس انزوا و بی‌حوصلگی را افزایش میدهد.
روانشناس و مشاور خانواده و عضو سازمان روانشناسی کشور با تاکید بر اینکه برای مدیریت افسردگی پاییزی، راهکارهای متعددی وجود دارد که می‌تواند به بهبود وضعیت روانی فرد کمک کند، تصریح می‌کند: نوردرمانی یکی از روش‌های مؤثر است که با استفاده از لامپ‌های مخصوص، کمبود نور طبیعی را جبران می‌کند، همچنین ورزش منظم، به‌ویژه در فضای باز، نقش مهمی در افزایش سطح اندورفین و بهبود خلق‌وخو دارد.
بهترین تغذیه برای بهبود خلق و خو / چه زمانی برای افسردگی پاییزی به روانشناس مراجعه کنیم؟
صادقی با اشاره به اینکه تغذیه مناسب نیز در کنترل علائم این اختلال مؤثر است، ادامه میدهد: مصرف مواد غذایی سرشار از ویتامین D، امگا ۳ و پروتئین می‌تواند به تنظیم بهتر خلق‌وخو کمک کند و در کنار آن، حفظ ارتباطات اجتماعی، شرکت در فعالیت‌های گروهی و برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های روزانه از جمله اقدامات توصیه شده برای کاهش اثرات افسردگی فصلی به شمار می‌رود.
وی با بیان اینکه در مواردی که علائم شدید یا طولانی مدت باشند، مراجعه به روانشناس و استفاده از روش‌های درمانی مانند روان‌درمانی شناختی-رفتاری (CBT) یا داروهای ضدافسردگی تحت نظر متخصص ضروری است، می‌گوید: این اقدامات می‌تواند به فرد کمک کند تا الگوهای فکری منفی را شناسایی و اصلاح کند و با شرایط فصلی سازگار شود.
روانشناس و مشاور خانواده و عضو سازمان روانشناسی کشور با بیان اینکه افسردگی پاییزی یک اختلال قابل تشخیص و درمان‌پذیر است، اضافه می‌کند: آگاهی عمومی، توجه به علائم و استفاده از راهکارهای علمی و عملی می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری و مدیریت این وضعیت ایفا کند و رسانه‌ها، نهادهای سلامت و خانواده‌ها باید در اطلاع‌رسانی و حمایت از افراد مبتلا نقش فعالی داشته باشند.
تغذیه مناسب یکی از عوامل مؤثر در تنظیم خلق‌وخو در فصل‌های سرد است و مصرف مواد غذایی سرشار از ویتامین D، امگا ۳، منیزیم و پروتئین می‌تواند به بهبود عملکرد مغز و کاهش علائم افسردگی کمک کند و در مواردی که کمبودهای تغذیه‌ای وجود دارد، استفاده از مکمل‌ها تحت نظر پزشک توصیه می‌شود، همچنین کاهش مصرف قندهای ساده و غذاهای فراوری شده می‌تواند از نوسانات خلقی جلوگیری و سطح انرژی را در طول روز حفظ کند.
رسانه‌های عمومی، نهادهای سلامت و مراکز آموزشی نقش کلیدی در افزایش آگاهی عمومی درباره افسردگی پاییزی دارند و تولید محتوای آموزشی، انتشار تجربیات افراد و معرفی راهکارهای علمی می‌تواند به کاهش انگ‌های اجتماعی مرتبط با اختلالات روانی کمک کند، همچنین طراحی کمپین‌های فصلی سلامت روان و ارائه خدمات مشاوره‌ای در فصل‌های سرد سال می‌تواند دسترسی افراد به حمایت‌های روانشناسی را افزایش دهد.
بسیاری از مداخلات روانشناسی زمانی آغاز می‌شود که علائم به مرحله بحرانی رسیده است، در حالی‌که رویکرد پیشگیرانه مانند غربالگری روانی در مدارس، محیط‌های کاری و مراکز درمانی می‌تواند از بروز اختلال جلوگیری کند و طراحی برنامه‌های فصلی سلامت روان، شامل جلسات آموزشی، فعالیت‌های گروهی و مشاوره‌های پیشگیرانه، می‌تواند به بخشی از سیاست‌های سلامت عمومی تبدیل شود تا از بار روانی فصل‌های سرد کاسته شود.
اگرچه افسردگی پاییزی یک چالش روانی است، اما می‌تواند بهانه‌ای برای بازنگری در سبک زندگی، افزایش تعامل با طبیعت و تقویت روابط انسانی باشد و افراد می‌توانند با برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های روزانه، تنظیم خواب، تغذیه سالم و حفظ ارتباطات اجتماعی، فصل‌های سرد را به دوره‌ای برای بازسازی ذهن و بدن تبدیل کنند و این اختلال نه‌تنها قابل مدیریت است، بلکه می‌تواند به نقطه آغاز تغییرات مثبت در زندگی فردی و اجتماعی تبدیل شود.
