به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، بیماری‌های عفونی می‌توانند از طریق مسیرهای مختلفی به بدن انسان راه یابند که مهم‌ترین آنها شامل انتقال مستقیم از طریق تنفس، تماس پوستی و مصرف مواد غذایی آلوده است، این مسیرها بسته به نوع ارگانیسم بیماری‌زا و شرایط محیطی، نقش متفاوتی در شیوع بیماری دارند؛ به‌عنوان مثال ویروس‌هایی مانند کرونا و آنفلوانزا بیشتر از طریق تنفس منتقل می‌شوند، در حالی که بعضی باکتری‌ها و انگل‌ها از طریق غذا یا تماس با سطوح آلوده وارد بدن می‌شوند و درک این مسیرها برای طراحی راهبردهای پیشگیری و کنترل بیماری‌ها ضروری است.
یکی از ویژگی‌های پیچیده بعضی ویروس‌ها، توانایی آنها در ورود از یک مسیر و ایجاد علائم در ارگانی متفاوت است؛ به‌عنوان مثال ممکن است ویروسی از طریق دستگاه گوارش وارد بدن شود، اما علائم تنفسی ایجاد کند و سپس از طریق تنفس به دیگران منتقل شود که این رفتار در ویروس‌هایی مانند آنفلوانزا مشاهده می‌شود و نشان‌دهنده سازگاری بالای پاتوژن‌ها با محیط بدن انسان است، چنین ویژگی‌هایی روند تشخیص، درمان و پیشگیری را دشوارتر می‌سازند و نیازمند رویکردهای چندجانبه در مدیریت بیماری است.
ارگانیسم‌های بیماری‌زا تنها از انسان به انسان منتقل نمی‌شوند، بلکه حیوانات خانگی، محیط‌های آلوده و مواد غذایی نیز می‌توانند نقش واسطه‌ای در انتقال ایفا کنند و تماس مستقیم با حیوانات، پراکندگی انگل‌ها در محیط زندگی و مصرف سبزیجات یا غذاهای آلوده از جمله مسیرهای مهم انتقال است و این موضوع به‌ویژه در جوامعی که تعامل نزدیک‌تری با حیوانات دارند یا از منابع غذایی خام استفاده می‌کنند، اهمیت بیشتری دارد، بنابراین نظارت بر سلامت حیوانات، کنترل بهداشت محیط و آموزش عمومی در زمینه شست‌وشوی صحیح مواد غذایی از ارکان اصلی پیشگیری محسوب می‌شود.
در مقابله با بیماری‌های عفونی، رعایت توصیه‌های بهداشتی جهانی مانند شست‌وشوی مکرر و صحیح دست‌ها، استفاده از ماسک در محیط‌های پرخطر و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی از اهمیت بالایی برخوردار است و این اقدامات ساده، اما مؤثر، می‌تواند به‌طور چشمگیری از انتقال بیماری جلوگیری کند، همچنین اجرای احتیاطات خاص بر اساس نوع بیماری واگیر، مانند ایزوله‌سازی بیماران یا ضدعفونی کردن سطوح، نقش مهمی در کنترل اپیدمی‌ها دارد و آموزش عمومی و فرهنگ‌سازی در این زمینه باید به‌صورت مستمر و هدفمند انجام و رفتارهای پیشگیرانه در جامعه نهادینه شود.
بیماری‌های عفونی از چه طریقی منتقل می‌شود؟
محمدرضا ناظر، متخصص بیماری‌های عفونی در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو با بیان اینکه راه انتقال بیماری‌های عفونی می‌تواند به صورت مستقیم از طریق تنفس، تماس‌های پوستی یا خوردن مواد غذایی باشد، اظهار کرد: در بسیاری از موارد، ارگانیسم از طریق تنفس وارد بدن می‌شود و بسیاری از ویروس‌ها از طریق تنفس دریافت می‌شود، اما ممکن است ایجاد بیماری‌های گوارشی کنند.
وی با بیان اینکه ممکن است افراد از طریق گوارش درگیر ویروس‌ها شوند، اما بیماری‌های تنفسی آنها را درگیر کند و سپس از طریق تنفس، بیماری به دیگر افراد منتقل شود، افزود: این خصوصیت به ویژه در ویروس‌ها از جمله آنفلوانزا دیده می‌شود و انتقال بیماری‌های عفونی از تمام روش‌های مذکور، از سمت حیوانات امکان‌پذیر است.
متخصص بیماری‌های عفونی با بیان اینکه در واقع ارگانیسم‌ها ممکن است از طریق لمس حیوانات خانگی، پراکنده شدن انگل در محیط و آلوده شدن غذاها و سبزیجات به انسان منتقل شود، تصریح کرد: راه انتقال بیماری و نوع ارگانیسم، در ابتلای افراد به بیماری‌های عفونی باید مد نظر قرار گیرد.
آبله مرغان، سل و سرخک در رأس ریزقطره‌ها
ناظر با بیان اینکه به منظور پیشگیری از ابتلاء به بیماری‌های عفونی، توصیه‌های جهانی بهداشتی مانند شست‌وشوی دست‌ها باید مد نظر قرار داشته باشد، ادامه داد: احتیاطات بر اساس بیماری‌های واگیر، از جمله دیگر توصیه‌هایی است که باید به منظور پیشگیری از ابتلای افراد به بیماری‌های عفونی مد نظر قرار داشته باشد.
وی با بیان اینکه ریزقطره‌ها، ارگانیسم‌هایی هستند که می‌توانند در اثر عطسه و سرفه، تمام فضای موجود را آلوده کنند و حتی افراد خارج از این فضا نیز ممکن است آلوده شوند، گفت: ریزقطره‌ها، ارگانیسم‌های شایعی نیستند، اما در رأس آنها، آبله مرغان، سل و سرخک است.
متخصص بیماری‌های عفونی با بیان اینکه ارگانیسم‌های قطره‌ای، از جمله دیگر ارگانیسم‌هایی است که می‌تواند از طریق تنفس به افراد منتقل شود، اضافه کرد: این ارگانیسم‌ها قدرت پرواز ندارند و با سرفه زیاد که بدون رعایت نکات ایمنی باشد، به فاصله یک تا دو متر پرتاب می‌شوند و در این شرایط است که اهمیت استفاده از ماسک مشخص می‌شود.
ریزقطره‌ها یا آئروسل‌ها، ذرات بسیار کوچکی هستند که در اثر عطسه، سرفه یا حتی صحبت کردن در هوا منتشر می‌شوند و می‌توانند ارگانیسم‌های بیماری‌زا را در محیط پراکنده کنند، این ذرات به‌دلیل اندازه کوچک خود، قابلیت باقی‌ماندن در هوا برای مدت طولانی را دارند و حتی افراد خارج از فضای اولیه نیز ممکن است در معرض آلودگی قرار گیرند و بیماری‌هایی مانند آبله‌مرغان، سل و سرخک از جمله بیماری‌هایی هستند که از طریق ریزقطره‌ها منتقل می‌شوند که کنترل این نوع انتقال نیازمند تهویه مناسب، استفاده از ماسک‌های استاندارد و محدود کردن تجمعات در فضاهای بسته است.
در کنار ریزقطره‌ها، ارگانیسم‌هایی نیز وجود دارند که از طریق قطرات بزرگ‌تر منتقل می‌شوند و به طور معمول در اثر سرفه یا عطسه شدید تا فاصله یک تا دو متر پرتاب می‌شوند، این ارگانیسم‌ها توانایی پرواز یا باقی‌ماندن طولانی در هوا را ندارند، اما در صورت رعایت نکردن نکات ایمنی مانند استفاده از ماسک یا فاصله‌گذاری، می‌توانند به‌راحتی افراد نزدیک را آلوده کنند و اهمیت استفاده از ماسک در این شرایط دوچندان می‌شود، چراکه مانعی فیزیکی در برابر انتشار قطرات آلوده ایجاد و از انتقال مستقیم بیماری جلوگیری می‌کند.
با توجه به تنوع مسیرهای انتقال، رفتار پیچیده ارگانیسم‌ها و نقش محیط و حیوانات در شیوع بیماری‌های عفونی، اتخاذ رویکردی جامع و چندلایه در پیشگیری ضروری است و این رویکرد باید شامل آموزش عمومی، نظارت بر بهداشت محیط، کنترل سلامت حیوانات و رعایت دقیق توصیه‌های بهداشتی باشد، همچنین پژوهش‌های علمی در زمینه رفتار ویروس‌ها و باکتری‌ها باید تقویت شود تا بتوان راهکارهای مؤثرتری برای مقابله با تهدیدهای نوظهور ارائه داد و تنها با هم‌افزایی میان نظام سلامت، رسانه‌ها و مشارکت مردمی می‌توان از گسترش بیماری‌های عفونی جلوگیری کرد.
