به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، در سال‌های اخیر، علم پزشکی به‌شکل فزاینده‌ای به نقش حیاتی سلامت روان در بهبود یا تشدید بیماری‌های جسمانی توجه نشان داده است و از دیدگاه روان‌تنی، احساسات و حالات روانی نظیر استرس، اضطراب، افسردگی و تنش‌های مزمن می‌تواند باعث اختلال در عملکرد اندام‌های گوناگون بدن شود و اهمیت این پیوند به‌حدی است که بسیاری از پزشکان امروزه درمان بیماری‌های مزمن را بدون درنظر گرفتن وضعیت روانی بیمار ناکافی می‌دانند؛ به عبارت دیگر، سلامت جسم به‌تنهایی قابل تعریف نیست و باید آن را در تعامل تنگاتنگ با وضعیت روان شناخت.
از مهم‌ترین منابع تولید استرس در جامعه امروز، تعارضات خانوادگی و تنش‌های بین فردی در محیط خانه است، این نوع استرس مزمن، به‌صورت تدریجی اما مداوم، سیستم عصبی بدن را تحت فشار قرار می‌دهد و موجب بروز یا تشدید بیماری‌های مختلف می‌شود که از جمله این بیماری‌ها می‌توان به سندرم روده تحریک‌پذیر، دردهای عضلانی، سردردهای مزمن و حتی دردهایی که از نظر پزشکی شباهت به علائم بیماری‌های قلبی دارند اشاره کرد؛ بنابراین تشخیص صحیح ریشه بیماری نیازمند نگاه چندجانبه به وضعیت روانی، سبک زندگی و ارتباطات خانوادگی فرد است.
وجود پیوندهای عاطفی مستحکم و روابط همدلانه درون خانواده، نقش قابل توجهی در کاهش تنش‌ها و پیشگیری از بیماری‌های روان‌جسمی دارد و حمایت اجتماعی نه‌تنها احساس امنیت و آرامش را در افراد تقویت می‌کند، بلکه با کاهش واکنش‌های بدن به استرس، از بروز اختلال در عملکرد ارگان‌های حساس مانند روده، قلب و مغز جلوگیری می‌کند و خانواده‌ای که در آن اعضا بتوانند بدون ترس از قضاوت، احساسات و مشکلات خود را بیان کنند، بستری امن برای رشد روانی جسمی فراهم خواهد کرد.
مشاوره خانواده دیگر یک گزینه فرعی در درمان‌های روانی نیست، بلکه به‌عنوان بخش اصلی درمان‌های کل‌نگر شناخته می‌شود و در موقعیت‌هایی که بیماری جسمانی فرد ریشه در تنش‌های خانوادگی دارد، مراجعه به مشاور نه‌تنها باعث کاهش استرس و اضطراب، بلکه موجب بهبود علائم جسمی نیز می‌شود که این نوع درمان، با بررسی روابط و دینامیک خانوادگی، کمک می‌کند تا عوامل پنهان روانشناختی شناسایی شوند و با رفع آنها، بدن فرصت ترمیم خود را به‌دست آورد و استفاده از این رویکرد به‌ویژه در اختلالات مزمن توصیه می‌شود که درمان‌های دارویی پاسخ کامل نمی‌دهند.
مشکلات روانشناختی چگونه می‌تواند بر بیماری‌های جسمانی تأثیرگذار باشد؟
امرالله ابراهیمی، دکترای روانشناسی بالینی و عضو هیئت علمی دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو با بیان اینکه یکی از مشکلاتی که در جامعه بسیار شایع است، تأثیر عوامل روانشناختی بر بیماری‌های جسمانی و به ویژه بیماری‌های دستگاه گوارش است، اظهار کرد: در واقع با افزایش مشکلات روانشناختی، بعضی بیماری‌های جسمانی می‌تواند تشدید یا ایجاد شود.
وی با بیان اینکه امروز شاهد ایجاد شدن این دیدگاه در علم پزشکی هستیم که عوامل روانشناختی می‌تواند تأثیر بسزایی بر بیماری‌های جسمانی داشته باشد، افزود: تحقیقات نشان می‌دهد مشکلات روانشناختی به ویژه استرس که یکی از مهم‌ترین منابع استرس، تعارضات خانوادگی است، عامل مؤثری بر بروز دردهای جسمانی است.
دکترای روانشناسی بالینی و عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان اینکه استرس می‌تواند منبعی برای بروز بیماری سندروم روده تحریک‌پذیر و ایجاد بعضی دردها در قفسه سینه که برخی افراد تصور می‌کنند این درد مربوط به بیماری‌های قلبی است، باشد، تصریح کرد: همانطور که در ایجاد این اختلالات، استرس و به ویژه تعارضات خانوادگی مطرح است، وجود حمایت‌های عاطفی و اجتماعی و برقراری روابط خوب میان اعضای خانواده، می‌تواند در کاهش این دردها و بهبود آنها مؤثر واقع شود.
ضرورت نهادینه شدن رفتار سلامت‌محور در خانواده
ابراهیمی با اشاره به اینکه یکی از مواردی که اکنون در برنامه درمانی این افراد وجود دارد، بهره‌مندی از مشاوره خانوادگی است، ادامه داد: در واقع باور بر این است که در صورت کاهش و رفع استرس‌ها و تعارضات خانوادگی، شکایت‌های جسمانی از بروز بعضی بیماری‌ها یا تشدید علائم آنها نیز کمتر می‌شود و مشکلات روانشناختی که ممکن است با دردهای جسمانی خود را نشان دهد، کاهش پیدا می‌کند.
وی با بیان اینکه در صورتی که ریشه‌های بیماری جسمانی یکی از اعضای خانواده مربوط به مشکلات روانشناختی از جمله استرس‌ها باشد، پیشنهاد می‌شود فرد و خانواده او از مشاوره خانواده بهره‌مند شوند، گفت: در واقع با این اقدام تلاش می‌شود روابط از نو تنظیم شود و مشکلات، استرس‌ها و اضطراب‌های موجود در فضای خانه و خانواده کاهش پیدا کند.
دکترای روانشناسی بالینی و عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان اینکه آموزش و یادگیری راهکارهای مقابله با استرس، اضطراب و مشکلات از اهمیت بسیار بالایی به ویژه برای زوجین، برخوردار است، اضافه کرد: مد نظر قرار دادن یک رفتار سلامت‌محور در خانواده می‌تواند اختلالات روانی – جسمانی را کاهش دهد و بر کاه‌ی علائم بیماری‌های جسمانی ناشی از مشکلات روانشناختی مؤثر واقع شود.
در شرایطی که ساختار ارتباطی در خانواده دچار اختلال شود، فضای خانه ممکن است منبعی برای اضطراب، استرس مزمن و تنش‌های ناهشیار شود و در چنین فضایی، بدن افراد نسبت به محرک‌های روانی واکنش‌های ناهنجار نشان می‌دهد و به‌تدریج نشانه‌های بیماری جسمانی بروز پیدا می‌کند؛ بازتنظیم روابط خانوادگی و ایجاد تعاملات سالم، موجب کاهش بار روانی محیط خانه می‌شود و در نتیجه می‌تواند به شکل مستقیم علائم جسمانی را تعدیل کند و این فرایند نه‌تنها درمان است، بلکه نوعی بازپروری اجتماعی نیز محسوب می‌شود.
یکی از مؤثرترین راه‌های پیشگیری از بروز مشکلات روان‌تنی در خانواده، آموزش مهارت‌های زندگی به زوجین است و مهارت‌هایی همچون ارتباط مؤثر، کنترل استرس، همدلی، مدیریت تعارض و تاب‌آوری روانی، باعث می‌شود زوج‌ها بتوانند در موقعیت‌های دشوار، بدون آسیب‌رسانی به خود و دیگران، از بحران‌ها عبور کنند و خانواده‌هایی که اعضای آنها مجهز به این مهارت‌ها هستند، کمتر درگیر تنش‌های مزمن می‌شوند و سلامت جسمانی آنها نیز در معرض خطر قرار نمی‌گیرد و این آموزش باید از سطوح ابتدایی زندگی مشترک شروع شود و در طول زمان ارتقا یابد.
داشتن سبک زندگی سلامت‌محور شامل تغذیه مناسب، خواب کافی، ورزش منظم، مدیریت احساسات، تعاملات سالم و آرامش ذهنی می‌تواند به‌طور مؤثری از بروز بیماری‌های ناشی از فشارهای روانی پیشگیری کند و این سبک زندگی نه‌تنها درمان‌گر است، بلکه از نظر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز تأثیرات مثبتی بر جامعه می‌گذارد و خانواده‌هایی که این الگو را در زندگی خود جاری می‌کنند، در برابر مشکلات مقاوم‌تر هستند و کمتر دچار بیماری‌های روان‌جسمانی می‌شوند.
