به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، روزهای پایانی همایش معنوی اربعین حسینی (ع) در حال برگزاری است و میلیون‌ها زائر مشتاق از سراسر عالم به سمت کربلای معلی روانه می‌شوند تا عشق و ارادت خود را به ساحت نورانی اباعبدالله الحسین (ع) و خاندان و یاران ایشان اعلام کنند، این راهپیمایی بزرگ که جلوه‌ای بی‌بدیل از همدلی، ایثار و معنویت را به نمایش می‌گذارد یکی از ابعاد و کارکردهای این اجتماع معنوی، بعد محیط زیستی است.
بدون تردید محیط زیست به طور مستقیم تحت تأثیر این اجتماع عظیم قرار می‌گیرد، بنابراین رعایت امور مربوط به بهداشت محیط در کوتاه مدت و حفظ محیط زیست در طولانی مدت اهمیت دارد و توصیه‌هایی همچون همراه داشتن ظروف فلزی یا ظروف قابل شست‌وشو و استفاده مجدد در همین راستا ارزیابی می‌شود و بدون شک پرهیز از کاربرد ظروف پلاستیکی یک بار مصرف در یک اجتماع میلیونی، تأثیر شگرفی در پیشگیری از انواع آلودگی‌های محیط زیستی دارد، به طوری که برخی گزارش‌ها از تولید بیش از پنج هزار تن زباله پلاستیکی در طول مسیر پیاده‌روی حکایت دارند.
به گفته پژوهشگران و محققان، محیط زیست معنوی بدون محیط زیست مادی سالم حاصل نمی‌شود، حفظ معنویت در گرو پاکی محیط و احترام به نعمات الهی است، اربعین، در کنار عظمت معنوی‌اش می‌تواند یک مانور بزرگ فرهنگی و آموزشی برای ارتقای مسئولیت‌پذیری زیست‌محیطی باشد و همه زائران می‌توانند کنشگران محیط زیست باشند و این مسیر را به یک حرکت بین‌المللی در راستای زیست پاک و مسئولانه تبدیل کنند، بنابراین در این راستا با قنبر احدزاده، فعال و کارشناس محیط‌زیست، عضو کمیته استانداردسازی نهال‌های جنگلی و عضو کمیته سبز آثار طبیعی ملی ایران گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
مجله آرونو: نقش کارکردهای اجتماعی و زیست محیطی در راهپیمایی اربعین چیست؟
احدزاده: اخلاق محیط زیست مجموعه‌ای از معیارهای فردی و اجتماعی را در اختیار می‌نهد که برای تنظیم رابطه شایسته میان انسان و محیط زیست ضروری است، از این‌رو اربعین حسینی فرصتی بی‌نظیر برای ترویج سبک زندگی مبتنی بر مسئولیت‌پذیری، احترام به طبیعت و تقویت روحیه مشارکت کودکان و نوجوانان برای حفاظت از طبیعت است.
در واقع ما میراث‌دار طبیعت و منابعی ارزشمند از نیاکان خود بوده‌ایم که سده‌ها و هزاره‌ها در آن زیسته و با کمترین صدمه ممکن در سالیان گذشته تحویل نسل ما و نسل قبل از ما داده‌اند و آنچه اتفاق افتاده و ضرباتی که بر محیط زیست وارد شده بیشتر در همین یکی دو نسل اخیر بوده است، به طوری که عواقب زیانبار بهره‌برداری بی‌رویه از طبیعت و پیدایش انواع آلاینده‌ها در محیط زیست، پیشرفت و توسعه بدون برنامه‌ریزی همه جانبه که با تخریب و آلودگی محیط زیست همراه است، ملزم هستیم به محیط زیست احترام بگذاریم زیرا عملاً و از جهات مختلف به موجودات یا جوهر و هستی موجود در محیط زیست بدهکاریم.
مجله آرونو: ضرورت بهداشتی دفع و رهاسازی پسماندها در راهپیمایی اربعین در چیست؟
احدزاده: با آغاز مراسم و مناسب‌های مذهبی، مصرف ظروف پلاستیکی و یک‌بار مصرف افزایش پیدا می‌کند که استفاده از آنها هم سلامت انسان را تهدید می‌کند و هم موجب تخریب محیط زیست می‌شود، یکی از مهم‌ترین توصیه‌ها برای کاهش آلودگی، پرهیز از استفاده از ظروف پلاستیکی یک‌بار مصرف است، همراه داشتن ظروف فلزی یا قابل شست‌وشو، نه تنها از تولید انبوه زباله جلوگیری می‌کند، بلکه به کاهش آلودگی خاک و آب نیز کمک می‌کند، پسماندهای برجای مانده در طول مسیر پیاده‌روی اربعین، تهدیدی برای محیط زیست ایجاد خواهد کرد، چرا که طی تحقیقاتی اثبات شده، زباله‌های پلاستیکی ۶۰۰ سال در طبیعت باقی می‌مانند و تجزیه نمی‌شوند.
زائران امام حسین (ع) می‌توانند در کوله‌پشتی خود ظروف همراه مورد نیازشان را مثل لیوان شخصی، قاشق، چنگال و ظرف غذا حمل کنند، این کار گام مؤثری در راستای کاهش پسماند در مسیر پیاده‌روی است، یک اقدام ساده اما مهم که نیازی به هماهنگی دولتی ندارد، مشارکت زائران در جمع‌آوری زباله‌ها است، هر زائر می‌تواند با جمع کردن حتی مقدار کمی از زباله‌های مسیر، نقشی در حفاظت از محیط ایفا کند، این حرکت جمعی، همبستگی و مسئولیت‌پذیری را تقویت کرده و جلوه‌ای زیبا از عشق به طبیعت و پاکیزگی را به نمایش می‌گذارد.
مجله آرونو: آیا آموزش موکب‌داران، گامی برای مدیریت پسماند است؟
احدزاده: آموزش صحیح مسئولان موکب‌ها برای جمع‌آوری و دفع زباله از دیگر برنامه‌های ضروری است، برگزاری دوره‌های آموزشی و انتشار کلیپ‌ها، موشن‌ها و تیزرهای محیط زیستی می‌تواند آگاهی و مهارت‌های لازم را در میان موکب‌داران افزایش دهد تا با مدیریت بهینه شامل تفکیک زباله، استفاده از ظروف مناسب و آموزش روش‌های صحیح دفع پسماند، مسیرهای پیاده‌روی پاک و سالم باقی بمانند.
ظروف یک بار مصرف از نظر مضر بودن چیزی کم از پلاستیک نمی‌آورند و تجزیه طولانی‌مدت این ظروف باعث می‌شود تا باقی‌مانده تجزیه نشده آنها به حیات وحش آسیب وارد کند، بنابراین به جای استفاده از ظروف یک‌بار مصرف بهتر است از ظروف تجزیه‌پذیر و چند بار مصرف استفاده شود. برای نمونه پیاده‌روی اربعین و مصرف آب آشامیدنی در بطری‌های پلاستیکی و رهاسازی آنها در طبیعت چالشی است که نیاز به مدیریت و بازیافت این نوع پسماند را ایجاد کرده است.
بدون تردید محیط زیست به طور مستقیم تحت تأثیر این اجتماع عظیم قرار می‌گیرد، لذا تا در حد امکان موکب‌داران باید سعی کنند از ظروف ماندگار با دوام بالا استفاده کنند و با پاکسازی اطراف موکب و نصب بیلبوردهای آموزشی و تابلوهای هشدار دهنده محیط زیستی در اشاعه فرهنگ محیط زیستی همراه شوند.
طی سال‌های اخیر برای ارتقای بهداشت محیط و تسهیل در خدمات‌رسانی به زائران اربعین حسینی (ع)، بسیاری شهرداری‌ها از استان‌های متعدد با اعزام تیم جهادی، اجرای طرح پاکسازی، جمع‌آوری و تفکیک پسماند را در محدوده عمودهای ۱ تا ۵۰۰ مسیر نجف به کربلا برعهده گرفتند و با مشارکت نیروی آموزش دیده خدمات شهری و جهادی چندین تن کیسه زباله در اختیار مواکب مردمی قرار می‌دهند تا با هدف حفظ پاکیزگی مسیر زائران، حمایت از مواکب و ارتقا فرهنگ تفکیک پسماند از مبدأ، مخازن مخصوص برای جمع‌آوری بطری آب، ظروف یک بار مصرف و سایر پسماندهای خشک در نقاط پرتردد ضمن اجرای عملیات جمع‌آوری و تخلیه منظم مخازن، آموزش‌های محیطی به موکب‌داران ارائه می‌دهند تا مدیریت بهینه پسماند تر و خشک در ایام پرازدحام اربعین انجام شود. البته این موضوع به اندازه‌ای دارای اهمیت است که یک دستگاه نمی‌تواند به طور کامل برای رفع مشکلات برنامه‌ریزی کرده و این برنامه را اجرا کند.
مجله آرونو: خشکاله چیست و چه جایگاهی در مبحث مدیریت پسماند در راهپیمایی اربعین دارد؟
احدزاده: امروز کشورهای پیشرفته جهان برای تأمین امنیت غذایی خود به فرآوری پسماند تر و تبدیل آن به کمپوست و خشکاله روی آورده‌اند، در این مسیر تشکیل پویش‌های محیط زیستی با محوریت تهیه خشکاله با شعار تمرین بی‌زبالگی همراه است، شعاری حاکی از تمیزی و پاکی پیرامون ما که مزایای این پاکیزگی، علاوه بر زندگی شخصی قشرهای دیگر را نیز بهره‌مند می‌سازد، خشکاله همان پوست میوه و سبزی خشک شده است.
اهمیت آن زمانی مشخص می‌شود که بدانیم این فرآیند متان که یک گاز گلخانه‌ای قوی است را تولید می‌کند در نتیجه ساده‌ترین راهکار برای کاهش قابل توجه اثرات زیست محیطی و هزینه‌های دفن، کاهش حجم پسماند غذایی ورودی به محل‌های دفن است، لذا رسیدگی به انواع ضایعات غذایی از جمله پوست میوه و سبزی خشک شده برای توسعه اقتصادی و پایداری محیط زیست بسیار مهم است.
خشکاله بهترین غذا برای دام است و این نکته در پژوهش‌های جهانی و در تجربه خودمان تأیید شده است، به طوری که شهرداری کلان‌شهر اصفهان در چهارچوب پویش مدیریت پسماند، نخستین ایستگاه جمع‌آوری پسماند پوست خشک میوه «خشکاله» کشور را طی سال ۱۴۰۲ افتتاح کرده است و به شهروندانی که پوست میوه خشک شده خود را تحویل دهند، خدمات ویژه‌ای همچون بیمه آتش‌سوزی ارائه می‌دهد، از این‌رو یکی از بهترین فرصت‌ها برای فرهنگ‌سازی درباره کاهش زباله و تولید خشکاله، هیئت‌های عزاداری است.
مجله آرونو: سفیران محیط زیست در اربعین چه می‌کنند؟
احدزاده: حضور سفیران محیط زیست در ایام اربعین از دو سال پیش آغاز شد و آنان با شعار «اربعین بدون رد پا» و «زائران اربعین؛ سفیران محیط‌زیست» تلاش کردند تا فرهنگ حفظ محیط‌زیست در میان میلیون‌ها زائر اربعین را نهادینه کنند.
شعار سفیران محیط‌زیست در مراسم اربعین ۱۴۰۴ «هر زائر اربعین، سفیر محیط زیست» است، سفیران محیط‌زیست از سراسر کشور میثاق‌نامه محیط‌زیستی با محوریت سفر سبز و معنوی را امضا کرده‌اند؛ میثاقی که بر اولویت‌هایی از جمله پرهیز از رهاسازی زباله، حفظ پاکیزگی مسیر، احترام به طبیعت، استفاده صحیح از منابع طبیعی، همکاری با مسئولان کاروان‌ها و ترویج فرهنگ محیط‌زیستی در میان زائران را از وظایف سفیران خوانده است.
بر این اساس در پیاده‌روی اربعین سال جاری در کنار خیل زائران و عاشقان حسینی ۱۶۰ سفیر محیط‌زیست از سراسر کشور حضور دارند؛ سفیرانی که ترویج فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست را به عهده گرفته‌اند، آنان با حضور در موکب‌های مختلف بروشورهای آموزشی، کیسه‌های پارچه‌ای زباله، کلاه آفتاب‌گیر، چفیه و لیوان استیل با هدف جایگزینی لیوان‌های یک بار مصرف با درج شعارهای محیط‌زیستی بین زائران توزیع می‌کنند.
مجله آرونو: کاربرد علم و فناوری در حفاظت از محیط زیست در اجتماع عظیم و بی‌نظیر شیعیان در پیاده‌رویی اربعین چیست؟
احدزاده: رشد و پیشرفت چشمگیر و روزافزون علم و فناوری در دو قرن اخیر، موجب توانایی انسان برای تسلط بر محیط زیست، طبیعت و تصرف در آن و بهره‌گیری هرچه بیشتر شده است، در همین راستا با توجه به حجم زباله تولید شده در پیاده‌روی اربعین و رهاسازی آن در طبیعت، فناوران دانش‌بنیان کشور به منظور مدیریت پسماندهای پلاستیکی دستگاه‌هایی را برای امحای این پسماندها در محل عرضه کردند که می‌تواند این پسماندها را برای محیط زیست بی‌اثر کند، ضمن آنکه به منظور جلوگیری از گرمازدگی زائرین کربلا، پهپادهای آب‌پاش و یخ‌سازها را به موکب‌ها معرفی کردند.
