به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، مقاومت میکروبی به آنتی‌بیوتیک‌ها یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های بهداشتی در عصر حاضر است، این پدیده زمانی رخ می‌دهد که میکروب‌ها همچون باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها توانایی مقاومت در برابر داروهایی را که برای کشتن یا مهار آن‌ها طراحی شده‌اند، پیدا می‌کنند، این مقاومت می‌تواند به دلیل جهش‌های ژنتیکی یا کسب ژن‌های مقاومت از سایر میکروب‌ها باشد.
یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد مقاومت میکروبی، مصرف بی‌رویه و نادرست آنتی‌بیوتیک‌ها است، استفاده بیش از حد از این داروها در پزشکی و دامپزشکی و همچنین در کشاورزی، موجب شده است که میکروب‌ها به مرور زمان نسبت به آن‌ها مقاوم شوند، به عنوان مثال در بسیاری از کشورها، آنتی‌بیوتیک‌ها به طور گسترده در پرورش دام و طیور استفاده می‌شوند تا رشد سریع‌تر و جلوگیری از بیماری‌ها را تضمین کنند. این امر منجر به افزایش مقاومت میکروبی در محیط زیست و زنجیره غذایی شده است.
یکی از نمونه‌های بارز مقاومت میکروبی، مقاومت باکتری کلبسیلا پنومونیه به آنتی‌بیوتیک‌های قوی همچون کارباپنم است، این باکتری می‌تواند عفونت‌های شدید مانند ذات‌الریه و عفونت‌های خونی را ایجاد کند و درمان آن‌ها با وجود مقاومت دارویی بسیار دشوار شده است، همچنین باکتری‌ای کولای که باعث عفونت‌های مجاری ادراری می‌شود، در بسیاری از موارد به آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم شده است، به طوری که درمان این عفونت‌ها با داروهای معمولی دیگر مؤثر نیست.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) مقاومت میکروبی را به عنوان یک تهدید بزرگ جهانی معرفی کرده است، این سازمان هشدار داده است که اگر اقدامات جدی برای کنترل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و توسعه داروهای جدید انجام نشود، ممکن است به دوران «پسا آنتی‌بیوتیک» وارد شویم، دورانی که عفونت‌های ساده‌ای که در گذشته به راحتی درمان می‌شدند، دوباره کشنده شوند، برای مقابله با مقاومت میکروبی، چندین راهکار پیشنهاد شده است، یکی از این راهکارها، استفاده منطقی و مسئولانه از آنتی‌بیوتیک‌ها است. پزشکان باید تنها در موارد ضروری و با تشخیص دقیق، آنتی‌بیوتیک تجویز کنند و بیماران نیز باید دوره درمان را کامل کنند تا از ایجاد مقاومت جلوگیری شود.
همچنین، توسعه و تحقیق در زمینه داروهای جدید و روش‌های درمانی نوین می‌تواند به مقابله با این مشکل کمک کند، آموزش عمومی و افزایش آگاهی مردم درباره خطرات مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و مردم باید بدانند که آنتی‌بیوتیک‌ها تنها برای درمان عفونت‌های باکتریایی مؤثر هستند و در برابر ویروس‌ها مانند سرماخوردگی و آنفلوانزا بی‌تأثیر هستند و بهبود شرایط بهداشتی و پیشگیری از عفونت‌ها از طریق واکسیناسیون و رعایت بهداشت فردی می‌تواند نقش مهمی در کاهش نیاز به آنتی‌بیوتیک‌ها داشته باشد.
لزوم مصرف منطقی داروها و کاهش مقاومت میکروبی
رسول سلطانی، دکترای حرفه‌ای و متخصص داروسازی بالینی در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو با اشاره به اهمیت مصرف داروهای ضدمیکروبی برای حفظ اثربخشی داروها اظهار کرد: در بین مصرف همه داروهایی که وجود دارد آنتی‌بیوتیک‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند، به این دلیل اینکه آنتی‌بیوتیک از یک طرف برای درمان عفونت‌هایی استفاده می‌شوند که می‌توانند از کشنده‌ترین و جدی‌ترین بیماری‌ها باشند و از طرف دیگر این ویژگی را آنتی‌بیوتیک‌ها دارند که در مصرف خودسرانه بیمار و به شکل غیرمنطقی و بیش از اندازه می‌تواند با مقاومت میکروب‌ها را به همراه داشته باشد که عوارض جدی برای بیمار به دنبال دارد.
وی افزود: اگر میکروب‌ها با مقاومت رو به رو شوند درمان آن نوع عفونت می‌تواند غیرممکن شود و نجات جان بیمار ممکن نباشد، بنابراین مصرف منطقی آنتی‌بیوتیک‌ها از هر داروی دیگری مهم‌تر است، در درمان بسیاری از بیماری‌ها اگر مصرف یک دارویی به بدن بیمار جواب ندهد داروهای جایگزین برای درمان بیماری او وجود دارد.
دکترای حرفه‌ای و متخصص داروسازی بالینی تصریح کرد: اما در مورد میکروب و داروهای ضد میکروبی چنین موردی نیست و اگر دارویی که خط آخر بیماری است که بیشترین اثر را بر روی میکروب دارد با مقاومت روبه‌رو شود دیگر برای بیمار نمی‌توان کاری انجام داد، بنابراین مصرف بیش از اندازه آنتی‌بیوتیک‌ها اگر با مصرف غیرمنطقی همراه باشد و در جایی که نباید استفاده شود با دوز بالا بیمار مصرف کند این اتفاق باعث ایجاد مقاومت میکروبی در بدن بیمار شده و عوارض گفته شده را به دنبال دارد.
وی در مورد داروهای ضد میکروبی عنوان کرد: این داروها شامل آنتی‌بیوتیک‌ها، ضدباکتری‌ها، ضد ویروس‌ها و ضد قارچ‌ها است، در واقع آنتی‌بیوتیک‌ها را می‌توان به سه دسته ضدباکتری، ضد ویروس و ضد قارچ تقسیم بندی کرد که به همه این نوع داروها آنتی‌بیوتیک گفته می‌شود و بحث مقاومت میکروبی هم در مورد هر سه نوع دارو مطرح است.
سلطانی با تاکید بر اینکه چند بیشترین چالش در مورد مقاومت‌های باکتری وجود دارد، گفت: اما ویروس‌های مقاوم و ایجاد مقاومت ضدویروس هم وجود دارد، ایجاد مقاومت در بیماری‌های انگلی هم است و در حال حاضر در دنیا با مقاومت مالاریا روبه‌رو هستیم که در تعدادی از مناطق و کشورهای دنیا این مقاومت دیده می‌شود و در قسمت‌هایی از ایران هم مالاریای مقاوم به دارو وجود دارد که درمان این بیماری را سخت می‌کند.
ایجاد مقاومت میکروبی به آنتی‌بیوتیک‌ها در طی زمان
وی عنوان کرد: در هر حال ایجاد مقاومت میکروبی نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها در طی زمان اتفاق خواهد افتاد اما نکته در این است که با چه سرعتی مقاومت میکروبی اتفاق می‌افتد به هرحال تجویز بیش از اندازه و غیر منطقی یک نوع آنتی‌بیوتیک با ایجاد مقاومت میکروبی همراه است.
عضو هیئت علمی دانشکده داروسازی اصفهان تصریح کرد: مواقعی که مقاومت میکروبی به یک آنتی‌بیوتیک ایجاد می‌شود با کاهش مصرف یا حذف مصرف آن برای یک مدتی برای بیمار می‌تواند حساسیت میکروب به آن آنتی‌بیوتیک ایجاد کند و مقاومت میکروبی حذف شده و از بین برود، بنابراین بیماران باید بدانند مصرف بیش از اندازه آنتی‌بیوتیک با ایجاد مقاومت سریع و بیشتری همراه است و موجب می‌شود مقاومت میکروبی که ایجاد شده از بین نرود.
وی درباره اهمیت پرهیز از مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها به خانواده‌ها توصیه کرد: مصرف منطقی آنتی‌بیوتیک نیاز به علم پزشکی و عفونی دارد و علم تجویز داروی آنتی‌بیوتیک علم بسیار گسترده‌ای است و نیازمند تخصص در این حوزه است، باید ابتدا توسط پزشک معالج و متخصص عفونی تشخیص داده شود که بیماری فرد عفونی است و نیاز به مصرف کدام نوع آنتی‌بیوتیک دارد.
سلطانی تاکید کرد: برای مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها هیچ نوع توجیهی وجود ندارد، باید خانواده‌ها آگاه باشند که مصرف هر نوع آنتی‌بیوتیک برای بیماری‌های عفونی باید با تجویز پزشک معالج باشد که روند درمان بیمار هم عقب نیفتد و از مصرف خودسرانه این نوع داروها دارای عارضه که بیماری را طولانی‌تر می‌کند حتماً اجتناب کنند.
به گزارش مجله آرونو، در نهایت، همکاری بین‌المللی و تدوین سیاست‌های جهانی برای کنترل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و مقابله با مقاومت میکروبی ضروری است. کشورها باید با هم همکاری کنند تا اطلاعات و تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و راهکارهای مؤثری برای مقابله با این تهدید جهانی پیدا کنند، مقاومت میکروبی به آنتی‌بیوتیک‌ها یک چالش پیچیده و چندوجهی است که نیازمند تلاش‌های هماهنگ و مستمر در سطح جهانی است. با اقدامات مناسب و آگاهی‌بخشی به جامعه، می‌توان از گسترش این پدیده جلوگیری کرد و سلامت عمومی را حفظ کرد.
