به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، مشاوره فرایندی ساختار یافته است که در آن مشاوران متخصص به دانش‌آموزان، دانشجویان و خانواده‌های آنان کمک می‌کنند تا مسیر تحصیلی خود را بهتر بشناسند، تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند و در صورت بروز مشکلات آموزشی یا روانی، راه‌حل‌های مؤثری بیابند، این فرایند نه تنها به انتخاب رشته و برنامه‌ریزی درسی محدود نمی‌شود، بلکه ابعاد روانی، اجتماعی و انگیزشی را نیز در بر می‌گیرد.
مشاوره تحصیلی و فردی یکی از مهمترین ابزارهایی است که به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا بهترین تصمیم‌ها را در مسیر تحصیلی خود بگیرند، اما تأثیر مشاوره تحصیلی تنها به دوران تحصیل محدود نمی‌شود، این فرایند می‌تواند تأثیرات عمیقی بر موفقیت شغلی و زندگی شخصی افراد داشته باشد، یکی از مهمترین تأثیرات مشاوره، افزایش اعتماد به نفس در افراد است، زمانی که دانش‌آموز با کمک مشاوران تحصیلی به اهداف خود می‌رسند، اعتماد به نفس آنها افزایش می‌یابد و این اعتماد به نفس نه‌تنها در دوران تحصیل، بلکه در زندگی شخصی و شغلی آنها نیز تأثیرگذار است.
مشاوره به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا با شناخت دقیق از توانایی‌ها، علایق و اهداف خود، مسیر تحصیلی مناسبی را انتخاب کنند، مشاوره فردی موجب ارتقا اعتماد به نفس و انگیزه دانش‌آموزان برای رویارویی با چالش‌ها و مشکلات تحصیلی و زندگی می‌شود، چرا که شناسایی مشکلات تحصیلی و روانی به‌موقع باعث پیشگیری از افت تحصیلی و سردرگمی دانش‌آموزان خواهد شد.
لزوم انجام مشاوره فردی و تحصیلی برای دانش‌آموزان از آن جهت مهم تلقی می‌شود که بسیاری از مشکلات فردی و خانوادگی ممکن است به صورت مستقیم در تحصیل دانش‌آموزان مشاهده نشود و مشاوره با بررسی دقیق، این مشکلات را کشف و در رفع آنها مؤثر است، چرا که آنها فضای امن و حمایتی برای دانش‌آموزان فراهم می‌کنند تا بدون ترس و نگرانی مشکلات شخصی خود را بیان کنند و از سوی دیگر به دانش‌آموز و خانواده کمک می‌کند تا ارتباط شفاف‌تر و بهتری داشته باشد که موجب کاهش اختلافات و تنش‌ها می‌شود، زیرا با انجام مشاوره فردی، مشکلات روانی و رفتاری به موقع تشخیص داده شده و از بروز آسیب‌های جدی‌تر پیشگیری خواهد شد و دانش‌آموزان از طریق مشاوره مهارت‌هایی همچون مدیریت زمان، حل مسئله و تصمیم‌گیری مؤثر را می‌آموزند که در موفقیت تحصیلی و اجتماعی مؤثر است.
نقش مشاوره تحصیلی در حمایت از سلامت روانی و عاطفی دانش‌آموزان
علیرضا رحیمی، مدرس دانشگاه و کارشناس تعلیم و تربیت با بیان اینکه به مناسبت بازگشایی مدارس توجه به مشاوره تحصیلی و فردی دانش‌آموزان جانی مجدد گرفته است، به خبرنگار مجله آرونو می‌گوید: مباحث مشاوره امری بسیار مطلوب است، چرا که انسان‌ها به مشورت نیاز دارند، اما نباید ناگهانی، جهش یافته یا تنها به صرف مجاورت با موضوع خاص یا رویدادی، دغدغه‌های فرزندان مورد توجه والدین و اولیای مدارس قرار گیرد.
وی با اشاره به اینکه در دهه‌های گذشته والدین طی مشورت با فرد آگاه و معلمان، کسب تجربیات افراد موفق و گفت‌وگو با یکدیگر مشکلات را رفع می‌کردند و این میزان پیچیدگی در روابط وجود نداشت، می‌افزاید: امروزه بیشتر والدین از سطح تحصیلات بالاتری برخوردار هستند، اما به‌تبع آن رسیدگی به امور فرزندان با پیچیدگی‌های همراه است، چرا که امر مشاوره به موضوع روتین و روزمره زندگی تبدیل شده که باید تمام والدین برای هر مسئله‌ای فرزند را به مشاوره ارجاع دهد.
مدرس دانشگاه و کارشناس تعلیم و تربیت نحوه برقراری تعامل با مشاوران را امری مهم ارزیابی می‌داند و تصریح می‌کند: در جریان امر مشاوره چنانچه فقط با دستان بسته شنونده باشیم و به جلو حرکت کنیم، این تعاملات ممکن است فرد را با ناهمواری روبه‌رو کرده یا فرد فعال را به فردی منفعل تبدیل کند، لذا باید در کنار معضلات تا حدودی مطالعات شخصی خود را افزایش دهیم و مدارس با برپایی جلسه‌ها و حضور از والدین و انتخاب فردی آگاه برای مشورت و گفت‌وگو، مسائل را تجزیه و تحلیل کنند.
وی در پاسخ به اینکه برگزاری جلسه‌ها مشاوره گروهی برای والدین در ایام تابستان به‌عنوان برنامه‌های اوقات فراغت می‌تواند بر رفع دغدغه‌ها و چالش‌های تحصیلی، فردی و خانواده تأثیرگذار باشد، عنوان می‌کند: اگر این جلسه‌ها همراه با فرایندهای گفت‌وگو محور، ارائه مباحث و نظرات سازنده، هم‌فکری، تعاملات و بر پایه مطالعات در مسیر رشد دانش‌آموزان و خانواده در ایام سال تحصیلی به صورت مستمر اجرایی شود، امری بسیار اثرگذار در رفع دغدغه‌ها خواهد بود، همچنین مشاوره تحصیلی در حمایت از سلامت روانی و عاطفی دانش‌آموزان نقش بسیار مهمی دارد.
رحیمی فقدان مراجعه دانش‌آموزان و خانواده‌ها به مشاوران مدارس مبنی بر آگاهی سایر معلمان از معضلات فردی و خانوادگی را امری صحیح نمی‌داند و خاطرنشان می‌کند: معتقدیم فرایند رازداری از وظایف اخلاقی مشاوران مدارس است، از این‌رو مشاوره مدرسه با ارائه راهکارهایی باید روابط بر مبنای اعتمادسازی را اجرایی کند، اما اگر والدین به مشاوره مدرسه اعتمادی نداشته باشد و فرزند خود را برای رفع مشکلات تحصیلی و فردی به کلینیک‌های خارج از مدرسه ارجاع دهد، این نتایج امیدوارکننده نخواهد بود.
تأثیر مشاوره تحصیلی و فردی مدارس بر موفقیت شغلی و زندگی شخصی
حجت‌الله مهدی، رئیس مرکز مشاوره اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان با اشاره به اینکه با بازگشایی مدارس در مهر فرصت بسیار خوبی است که دانش‌آموزان و معلمان تعاملات بیشتری با یکدیگر داشته باشند، به خبرنگار مجله آرونو می‌گوید: امسال با توجه به فرایند جذب مشاور در مقاطع متوسطه و ابتدایی، فرصت مطلوبی برای دانش‌آموزان و خانواده‌ها فراهم شده که از خدمات مشاوره‌ای بهره‌مند شوند.
وی وظیفه اصلی مشاوران برای انجام مشاوره تحصیلی کمک به دانش‌آموزان در هر مقطع و پایه تحصیلی است، اظهار می‌کند: در این مسیر کمک به دانش‌آموزان در رفع مشکلات خود، ارائه راهنمایی در انتخاب هدف مناسب، دادن برنامه‌ریزی تحصیلی با توجه به ویژگی آنها، رشد و توسعه مهارت‌های شغلی و آموزش راه‌های مختلف درس خواندن از جمله این وظایف است. البته در مقاطع متوسط اول مسائل فرایند هدایت تحصیلی و در متوسطه دوم تمرکز بر مباحث کنکور و امتحانات نهایی است.
رئیس مرکز مشاوره اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان شناسایی اختلالات یادگیری عمده‌ترین اهداف مشاوران در مدارس به ویژه دانش‌آموزان ابتدایی می‌داند و می‌افزاید: وجود اختلالات یادگیری در دانش‌آموزان ابتدایی اگر به‌موقع تشخیص داده شود، می‌تواند قابل درمان باشد و موفقیت تحصیلی‌شان را دچار مشکل نکند.
وی با بیان اینکه مباحث جهت‌دهی شغلی یکی از اقدامات و وظایف مشاوران در مدارس است، تصریح می‌کند: این خدمات به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا با درک بهتر از توانایی‌ها، ویژگی شغلی متعدد، مهارت‌ها و علاقه‌مندی‌های خود بر پایه استعدادها، رشته تحصیلی به انتخاب شغلی مناسب دست یابند. این اقدامات بیشتر در مقاطع متوسط اول پیگیری می‌شود، اما هدف کلان آموزش و پرورش این است که مباحث شناسایی شغل و رشته شغلی آنها به صورت فرایندی از دوره ابتدایی کلید بخورد و در متوسط اول با انتخاب رشته تحصیلی دبیرستان و در دوره متوسط دوم با گزینش رشته تحصیلی دانشگاه به پایان برسد.
مهدی توجه به مسائل روانشناسی بالینی و روانشناختی دانش‌آموزان را یکی دیگر از خدمات مشاوره‌ای مهم در مدارس ارزیابی می‌کند و می‌گوید: روانشناسی بالینی در مدارس نقش بسیار مهمی در حمایت از سلامت روانی و عاطفی دانش‌آموزان دارد، چرا که این علم به تشخیص و درمان مشکلات رفتاری، عاطفی، افسردگی، اضطراب، روابط و موقعیت‌های مخرب والدین و اختلاف نظرها که به عنوان عامل مهم و آسیب‌رسان بر رشد روانی دانش‌آموز است کمک می‌کند و به ایجاد محیطی سالم و مثبت برای دانش‌آموزان می‌پردازد، بنابراین هرکدام از دوره‌های مشاوره دانش‌آموزان نیاز به مداخله تخصصی و کامل‌تری داشته باشد، دانش‌آموز پس از شناسایی و برگزاری جلسه‌ها اولیه در صورت نیاز به مراکز مشاوره آموزش و پرورش در تمام نواحی و مناطق برای دریافت خدمات تخصصی معرفی می‌شود.
رئیس مرکز مشاوره اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان درباره فرایند استقبال دانش‌آموزان و والدین به صورتی فردی از مشاوران مدارس، اظهار می‌کند: این موضوع به عدم شناسایی وظایف مشاور در مدارس بازمی‌گردد، چرا که بعضی از والدین و دانش‌آموزان چنین تصوری دارند که با شناخت مشکلات فردی و خانوادگی، مابقی ارکان مدرسه هم از دغدغه‌های آنها آگاه خواهند شد که این امر منجر به اخراج از مدرسه یا مخدوش شدن وجهه آنان می‌شود، بنابراین موضوع رازداری قبل از کمک‌رسانی یکی از مهمترین وظایف اخلاقی مشاوره است. معتقدیم مشاور قرار نیست برای دانش‌آموزان و والدین معضلاتی ایجاد کنند، بلکه در کنار آنها به شکل محرمانه‌ای مشکلات را از دوش خانواده‌ها بردارد تا از بروز آسیب‌ها پیشگیری شود.
وی نداشتن فرصت کافی مشاوران مدارس برای بهره‌مندی تمام دانش‌آموزان از خدمات را یکی از دغدغه‌ها می‌داند و می‌افزاید: مشاور مدرسه مکلف است در طول سال تحصیلی به تمام دانش‌آموز خدمات مشاوره‌ای ارائه دهد، اما ممکن است طی دو روز حضور در مدرسه بتواند با ۱۰ تا ۱۲ دانش‌آموز فرصت مشاوره داشته باشد، از این‌رو براساس راهکارهای لازم مشاوران پس از شناسی مشکلات خاص و پیچیده دانش‌آموزان آنها را به مراکز تخصصی ارجاع می‌دهد تا با تعیین زمان بیشتر و اختصاصی دغدغه‌های آنان که نیازمند مداخله کوتاه مدت دارد، پیگیری و برطرف شود.
در نهایت امروزه پیشرفت تحصیلی یکی از شاخص‌های مهم در پیشرفت و موفقیت است و هر انسانی در هر دوه‌ای از زندگی ممکن است نیاز به مشاوره داشته باشد، مشاوره تحصیلی در دوران ابتدایی، قبل از انتخاب رشته دبیرستان، زمان کنکور، انتخاب رشته دانشگاهی یا طی دوران تحصیل بیش از سایر مقاطع مورد توجه است، بنابراین استفاده از تمام راهکارها و روش‌ها جهت افزایش کمیت و کیفیت مطالعه درسی و در نتیجه افزایش موفقیت تحصیلی موجب می‌شود که دانش‌آموز یا دانشجو در شرایط نامساعد زندگی از پس مشکلاتش برآید و بتواند موانع که جلوی پیشرفت او در این زمینه را گرفته از جلوی پای خود بردارد.
به طور کلی، هدف از مشاوره فردی گفت‌وگو درباره نگرانی‌ها، ترس‌ها و آسیب‌های فردی در راستای تسلط بیشتر بر خود و خودشناسی است، کمک به مراجعان در بهبود، رشد و حرکت به سمت زندگی پربارتر همراه با سلامت روانشناختی و تسلط بیشتر بر بهداشت روان برای فرد در پی دارد. درمان مؤثر در مشاوره فردی مبتنی بر مراجع‌کننده است و اهداف خاص درمانی توسط مراجع‌کننده و درمانگر تعیین می‌شود.
