به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، در دنیای امروز که علم پزشکی با سرعتی چشمگیر در حال پیشرفت است، شناخت دقیق بیماری‌ها و نحوه گسترش آن‌ها نقش حیاتی در موفقیت درمان دارد و یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این حوزه، توسعه روش‌هایی برای ارزیابی وضعیت بیماری‌ها در مراحل مختلف است که به پزشکان امکان می‌دهد تصمیم‌گیری‌های درمانی را با دقت بیشتری انجام دهند و بیماری سرطان، به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین بیماری‌های عصر حاضر، نیازمند چنین رویکردی است.
مرحله‌بندی سرطان، نه‌تنها یک ابزار تشخیصی است، بلکه به‌عنوان پلی میان شناخت بیماری و انتخاب درمان مناسب عمل می‌کند و این فرایند به پزشکان کمک می‌کند تا تصویر جامعی از وضعیت بیمار به دست آورند و بر اساس آن، مسیر درمانی را طراحی کنند، در واقع بدون مرحله‌بندی دقیق، درمان سرطان می‌تواند به یک مسیر پرابهام و پرخطر تبدیل شود.
با توجه به تنوع انواع سرطان و تفاوت‌های فردی بیماران، مرحله‌بندی به پزشکان این امکان را می‌دهد که درمان را شخصی‌سازی کنند و این شخصی‌سازی، نه‌تنها اثربخشی درمان را افزایش می‌دهد، بلکه از بروز عوارض غیرضروری نیز جلوگیری می‌کند و به همین دلیل، مرحله‌بندی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی تصمیم‌گیری بالینی در درمان سرطان شناخته می‌شود.
ضرورت مرحله‌بندی سرطان و تأثیر آن در فرایند درمان
پوریا عادلی، عضو هیئت مدیره انجمن علمی رادیوانکولوژی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار مجله آرونو با بیان اینکه مرحله‌بندی سرطان یکی از مهم‌ترین مراحل در فرایند درمان بیماری است که به پزشکان کمک می‌کند تا با شناخت دقیق اندازه و محل قرارگیری سرطان، بهترین انتخاب‌های درمانی را برای هر بیمار انتخاب کنند، اظهار کرد: این مرحله‌بندی مشخص می‌کند که آیا سرطان محدود به یک ناحیه خاص است یا به بخش‌های دیگر بدن گسترش یافته است.
وی افزود: به عنوان مثال، در مراحل اولیه سرطان که بیماری هنوز در محل اصلی خود باقی مانده است، درمان‌هایی مانند جراحی یا پرتودرمانی می‌تواند بسیار مؤثر باشد و حتی منجر به بهبودی کامل شود، اما در صورتی که سرطان در مرحله پیشرفته‌تری باشد، نیاز به درمان‌هایی وجود دارد که بتوانند سلول‌های سرطانی را در سراسر بدن هدف قرار دهد.
عضو هیئت مدیره انجمن علمی رادیوانکولوژی ایران با بیان اینکه در مراحل پیشرفته‌تر سرطان، به طور معمول بیماری از محل اولیه خود فراتر رفته و به سایر اندام‌ها یا بافت‌ها سرایت کرده است، اضافه کرد: در چنین شرایطی، درمان‌هایی مانند شیمی‌درمانی، درمان هدفمند یا ایمونوتراپی مورد استفاده قرار می‌گیرد و این روش‌ها به گونه‌ای طراحی شده است که بتواند سلول‌های سرطانی را در نقاط مختلف بدن شناسایی و نابود کند.
چه تفاوتی میان شیمی‌درمانی و ایمونوتراپی وجود دارد؟
عادلی گفت: شیمی‌درمانی با استفاده از داروهای خاص، سلول‌های سرطانی را در سراسر بدن هدف قرار می‌دهد، در حالی که درمان هدفمند و ایمونوتراپی با بهره‌گیری از ویژگی‌های خاص سلول‌های سرطانی یا سیستم ایمنی بدن، به مقابله با بیماری می‌پردازد و انتخاب هر یک از این روش‌ها به مرحله سرطان، نوع آن و وضعیت کلی بیمار بستگی دارد.
وی با بیان اینکه اگرچه مرحله‌بندی سرطان نقش مهمی در انتخاب نوع درمان دارد، اما تنها عامل تعیین‌کننده نیست، تصریح کرد: گاهی ممکن است سرطان‌هایی با مراحل متفاوت به یک شیوه درمان شوند یا بالعکس، سرطان‌هایی با مرحله مشابه نیاز به درمان‌های متفاوت داشته باشند که این تفاوت‌ها به دلیل عوامل متعددی مانند نوع سلول‌های سرطانی، محل دقیق سرطان، سن و وضعیت عمومی بیمار و پاسخ بدن به درمان‌های قبلی ایجاد می‌شود و پزشکان برای انتخاب بهترین روش درمانی، مجموعه‌ای از اطلاعات بالینی و آزمایشگاهی را در نظر می‌گیرند تا بتوانند تصمیمی دقیق و شخصی‌سازی‌شده برای هر بیمار در نظر بگیرند.
عضو هیئت مدیره انجمن علمی رادیوانکولوژی ایران با اشاره به اینکه بعضی از انواع سرطان، مانند لوسمی‌ها که مربوط به سلول‌های خونی است، مرحله‌بندی نمی‌شود، ادامه داد: این نوع سرطان‌ها به دلیل ماهیت خاص خود، اغلب تا زمان تشخیص در سراسر بدن پخش شده است و نمی‌توان آن‌ها را مانند سرطان‌های جامد بر اساس محل و اندازه دسته‌بندی کرد.
مرحله سرطان چگونه تعیین می‌شود؟
عادلی افزود: در چنین مواردی، پزشکان به جای مرحله‌بندی، بر اساس نوع سلول‌های خونی درگیر، شدت بیماری و پاسخ بدن به درمان، تصمیم‌گیری می‌کنند و این تفاوت در رویکرد، نشان‌دهنده پیچیدگی‌های موجود در درمان سرطان و ضرورت درک دقیق ویژگی‌های هر نوع سرطان است.
وی با بیان اینکه برای تعیین مرحله سرطان، پزشکان از مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و روش‌های تشخیصی استفاده می‌کنند که هر یک اطلاعات خاصی درباره میزان گسترش بیماری ارائه می‌دهد، گفت: معاینه فیزیکی می‌تواند نشانه‌هایی از وجود توده یا تغییرات غیرطبیعی در بدن را آشکار کند، همچنین آزمایش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی، سونوگرافی و اسکن PET به پزشکان کمک می‌کند تا محل دقیق و اندازه تومور را شناسایی کنند .
عضو هیئت مدیره انجمن علمی رادیوانکولوژی ایران با بیان اینکه در بعضی موارد، از آندوسکوپی نیز استفاده می‌شود تا امکان مشاهده مستقیم نواحی مشکوک فراهم شود و این روش‌ها در کنار یکدیگر، تصویر کاملی از وضعیت سرطان ارائه می‌دهند، خاطرنشان کرد: برای تأیید وجود سرطان و تعیین دقیق مرحله آن، اغلب نیاز به بیوپسی وجود دارد.
عادلی اضافه کرد: در این روش، پزشک نمونه‌ای از تومور یا بافت مشکوک را برای بررسی در آزمایشگاه برمی‌دارد و بیوپسی ممکن است حین جراحی، با استفاده از سوزن نازک یا از طریق آندوسکوپ انجام شود و بررسی سلول‌های سرطانی در آزمایشگاه اطلاعات مهمی درباره نوع و شدت بیماری ارائه می‌دهد.
وی گفت: آزمایش‌های خون نیز می‌تواند در بعضی موارد به مرحله‌بندی سرطان کمک کند، به طور معمول مرحله‌بندی سرطان در زمان تشخیص اولیه انجام می‌شود، اما در بعضی موارد، پس از شروع درمان نیز ممکن است دوباره ارزیابی شود تا اثربخشی درمان مشخص و مسیر درمانی اصلاح شود.
پیشرفت فناوری‌های تصویربرداری و آزمایشگاهی، ابزارهای مرحله‌بندی سرطان را متحول کرده است و امروز پزشکان با استفاده از روش‌هایی مانند سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی، اسکن PET و بیوپسی‌های پیشرفته، می‌توانند جزئیات دقیقی از محل، اندازه و نوع تومور به دست آورند که این اطلاعات پایه‌ای برای طراحی درمان‌های هدفمند و مؤثر است.
نکته قابل توجه این است که مرحله‌بندی در همه انواع سرطان به یک شکل انجام نمی‌شود و بعضی سرطان‌ها مانند لوسمی‌ها به دلیل ماهیت سیستمیک خود، نیازمند رویکردهای متفاوتی است و این تفاوت‌ها نشان‌دهنده پیچیدگی‌های موجود در درمان سرطان و ضرورت درک عمیق‌تر از ویژگی‌های هر نوع بیماری است.
با ورود هوش مصنوعی و داده‌کاوی به حوزه پزشکی، آینده مرحله‌بندی سرطان به سمت دقت بیشتر و پیش‌بینی‌پذیری بهتر حرکت می‌کند و این فناوری‌ها می‌تواند با تحلیل داده‌های گسترده بیماران، الگوهای جدیدی از پیشرفت بیماری را شناسایی و به پزشکان در انتخاب درمان‌های هوشمند کمک کند و در چنین چشم‌اندازی، مرحله‌بندی نه‌تنها یک ابزار تشخیصی، بلکه بخشی از راهبرد جامع درمانی خواهد بود.
