به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، در تاریخ فرهنگ و تمدن ایران برخی چهره‌ها را نمی‌توان به یک حوزه محدود کرد؛ آن‌ها در چند زمینه تأثیرگذار بوده و میراثی چندلایه از خود به جا گذاشته‌اند، عمر خیام یکی از همین شخصیت‌هاست که هم‌زمان ریاضی‌دانی نوآور، منجمی دقیق، فیلسوفی و شاعری نکته‌سنج بوده است.
او درست در نقطه تلاقی علم و ادب ایستاد و نگاهی ژرف، نقادانه و اندیشه‌ورز به مسائل داشت؛ آن‌چه خیام را از دیگر بزرگان علم و ادب متمایز می‌کند، نه‌تنها گستردگی فعالیت‌هایش، بلکه عمق و کیفیت بی‌نظیر کار او در هر حوزه و دیدگاه خاصش نسبت به زندگی و هستی است.
در ذهن بسیاری از ما، خیام بیشتر با رباعیاتش شناخته می‌شود؛ شعرهایی که گاه لذت‌جویی لحظه را بیان می‌کنند، اما چهره علمی و فلسفی او که تأثیراتش تا سده‌های بعد نیز ادامه پیدا کرده، کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ خیام تنها شاعر نبود؛ او در تاریخ ریاضیات و نجوم هم جایگاهی ویژه دارد.
غیاث‌الدین ابوالفتح عمر بن ابراهیم خیام نیشابوری حدود سال ۴۳۹ هجری قمری در نیشابور به دنیا آمد و در سال ۵۱۷ هجری درگذشت؛ اطلاعات دقیقی از زندگی شخصی او در دست نیست، اما نامش در میان بزرگان علوم عقلی سده‌های پنجم و ششم قمری جایگاه درخشانی دارد، خیام در شهرهایی همچون نیشابور، بلخ و سمرقند درس خواند و خیلی زود در حلقه اندیشمندان دربار سلجوقی، از جمله در رصدخانه ملکشاهی، به چهره‌ای برجسته تبدیل شد، او در زمینه‌های گوناگون به‌ویژه ریاضیات، نجوم و فلسفه، سرآمد زمان خود بود و هرچند امروزه بیشتر با رباعیاتش شناخته می‌شود، در دوران زندگی‌اش شهرت اصلی او به‌دلیل جایگاه علمی‌اش بود.
خیام در ریاضیات با طبقه‌بندی و حل هندسی معادلات درجه سوم پیش‌گام بود؛ در نجوم نقش کلیدی در تدوین تقویم جلالی داشت که از دقیق‌ترین تقویم‌های تاریخ به‌شمار می‌رود؛ در فلسفه با رویکردی عقل‌گرایانه به مفاهیم هستی، جبر و اختیار پرداخت و در ادبیات، رباعیاتی سرود که بازتاب تأملات فلسفی او نسبت به زندگی است.
در ادامه چند کتاب مهم برای آشنایی بهتر با خیام و آثارش معرفی شده است:
خیام نامه (روزگار، فلسفه و شعر خیام) اثر محمدرضا قنبری
این کتاب با نگاهی جامع به زندگی خیام، فلسفه و شعر او می‌پردازد و تلاش می‌کند تصویر روشنی از زمانه، دغدغه‌ها و اندیشه‌های این حکیم بزرگ ارائه دهد، قنبری ضمن بررسی متون تاریخی و ادبی، روابط پیچیده میان فلسفه و شعر خیام را به‌خوبی واکاوی می‌کند.
هستی و مستی اثر غلامحسین ابراهیمی دینانی
ابراهیمی دینانی در این اثر عمیق و پرمغز، به دنیای رازآلود خیام وارد می‌شود و رباعیات او را از منظری فلسفی و معنوی تفسیر می‌کند؛ این کتاب ترکیبی از شرح حال، تحلیل‌های فلسفی و نگاهی شاعرانه است که خواننده را به عمق تفکر خیام راهنمایی می‌کند.
خیام نیشابوری اثر حسین دانش و رضا توفیق
این کتاب زندگی‌نامه‌ای مستند از خیام است که با استفاده از منابع تاریخی به جنبه‌های مختلف زندگی و شخصیت علمی و ادبی او می‌پردازد و با دقت، نقش خیام در عرصه‌های مختلف دانش و ادب را بررسی کرده و تصویری همه‌جانبه از این چهره تاریخی ارائه می‌دهد.
تحلیل شخصیت خیام اثر محمدتقی جعفری
جعفری در این کتاب، به کاوش در آرای فلسفی، مذهبی و علمی خیام می‌پردازد و تلاش می‌کند، ابعاد مختلف شخصیت او را از زاویه‌ای نوین و دقیق واکاوی کند؛ این اثر برای خوانندگانی که به فهم عمیق‌تر خیام و تأثیرات فلسفی و مذهبی بر اندیشه‌های او علاقه‌مندند، بسیار مفید است.
به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، در روزگار ما که اغلب به روایت‌های ساده‌انگارانه دچاریم، بازخوانی چهره‌هایی همچون خیام می‌تواند ما را به تأمل، پرسشگری و چندساحتی‌دیدن انسان و جهان دعوت کند؛ خیام را نه می‌توان تنها شاعر نامید، نه‌تنها دانشمند؛ او نماد نوعی زیست فکری است که میان تعقل، تأمل، علم و شعر پلی برقرار می‌کند.
