یکی از داوران جایزه پژوهش سال سینمای ایران معتقد است: بدنه سینما با نوعی توهم بی‌نیازی نسبت به پژوهش‌های سینمایی در عرصه آزمون و خطا، به دوگانه فن (سینمای صنعتی) و شهود (سینمای هنری) بسنده کرده و نگرشی که در سینما به تضاد میان دانش نظری با دانش مهارتی و حرفه ای قائل است، درست نیست.
به گزارش آرونو ، محسن بهلولی، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و از اعضای شورای علمی پنجمین جایزه پژوهش سال سینمای ایران که به عنوان یکی از اعضای هیات داوری این دوره حضور دارد، درباره اهمیت و جایگاه پژوهش در سینما، ضرورت و لزوم برگزاری جایزه پژوهش سال سینمای ایران به بیان نکاتی پرداخته است.
او تاکید دارد که جایزه پژوهش سینما باید بیش از آن که درباره سینما باشد، برای سینما باشد؛ به این معنا که رویکردی ناظر بر حل مساله داشته باشد.
در ادامه پاسخ‌های او را به چند سوال می‌خوانید:
در ابتدا درباره ضرورت و لزوم توجه به مقوله پژوهش در سینما بگویید؟
دیدگاه رایج و سنتی، خواهان مجزا کردن دانش آکادمیک از مهارت حرفه‌ای است. در فضای آکادمیک اهمیت آن چه که در ذهن وجود دارد بیشتر از آن چیزی که در دستان افراد وجود دارد. در سر دیگر طیف دل مشغولی‌های نظری، اموری کاملا انتزاعی، ذهنی و گسسته از واقعیت موجود و بعضا ناشی از ناتوانی در حیطه ورود به عالم مهارت‌ها قلمداد شده است. در فضای سینمایی ایران ما با نوعی دوگانه سینمای مهارتی دانشگاهی مواجه هستیم که عموما هرکدام فهم متفاوت از دیگری درباره سینما داشته و رغبت چندانی برای به اشتراک گذاشتن مسائل و یافته‌های خود با دیگری ندارند. از این‌رو پژوهش‌های سینمایی در فضای آکادمیک تولید، نگهداری و در نهایت فراموش می شوند و رجوع به آن ها بعضا به شکل عملی تزیینی هم پایه دیدار از موزه سینما خواهد بود، به همین خاطر می توان آن را «پژوهش موزه‌ای» نامید.
به چه دلیل یک پژوهشگر نمی تواند از پژوهش خود در حل مسائل مهم سینما استفاده کند و چگونه می‌شود از پژوهش موزه‌ای به پژوهش کاربردی رسید؟
در واقع پژوهشگر سینما می‌تواند ذخیره غنی از اطلاعات و معلومات و تحلیل‌های سینمایی در اختیار داشته باشد، اما هرگز نداند که چگونه باید به پرسش‌های خاص پاسخ دهد. به عبارتی پژوهشگر آن چنان سرگرم پرداختن به ماهیت و طرح نظریه‌های مختلف می‌شود که پرسش اصلی این که پژوهش حاضر چگونه می‌تواند نقشی در حل مسائل مهم سینما برعهده داشته باشد را فراموش می کند. لذا باید از پژوهش موزه‌ای به پژوهش کاربردی گذر کرد.
عدم توجه به پژوهش‌های سینمایی چه تاثیری در بدنه سینما دارد؟
بدنه سینما با نوعی توهم بی نیازی نسبت به پژوهش های سینمایی در عرصه آزمون و خطا به دوگانه فن (سینمای صنعتی) و شهود (سینمای هنری) بسنده کرده است. در نتیجه در مشاغل مهارتی و حرفه‌ای به مانند سینما، به دلیل فقدان ترکیب دانش نظری و عملی اغلب رویکردی محدود به موضوع دانش حرفه‌ای خود دارند. اما ضرورت وجود دانش آکادمیک و نظری و بهره بردن از پژوهش‌ها و نظریه‌ها برای بسیاری از انواع، امری کاملا بدیهی است و نبود آن مانع درک مناسب و کافی و همچنین ارزیابی درست از مهارت حرفه‌ای در حوزه سینما خواهد شد. بنابراین نگرشی که قائل به تضاد میان دانش نظری با دانش مهارتی و حرفه ای در حوزه سینما است، نادرست است. زیرا هیچ نوع مهارت حرفه‌ای بدون دانش نظری به معنای دقیق و درست آن صورت نخواهد گرفت. البته در اینجا سخن از رابطه تقدم و تاخر یا ارتباط طولی میان پژوهش سینمایی و حرفه سینما و در صدر نشاندن یکی بر دیگری نیست زیرا که در حقیقت سینما در شکل مطلوب آن حاصل دیالکتیکی میان این دو بعد نظریه و عمل است.
به نظر شما چه چیزی مانع دیده شدن و عدم پرداخت به پژوهش‌های مرتبط در میان اهالی سینما شده است؟
مساله جالب توجه این است که حتی پژوهش های سینمایی نیز خود در قالب دوگانه نشریات دانشگاهی و غیردانشگاهی فضایی کاملا بیگانه با یکدیگر را تجربه می کنند. واقعیت این است که پژوهش‌های بنیادی و حتی کاربردی سینمایی با ماهیت علمی پژوهشی راهی به دل مجلات تخصصی سینمایی که بی شک خوانندگان بی شماری از هر دو طیف مخاطب تخصصی سینما و حتی خود سینماگران از یک سو و مخاطب عام از سوی دیگر را در بر می گیرد، ندارند. در واقع تکلف دست و پاگیر انتشار پژوهش های علمی در نشریات دانشگاهی به قصد اخذ امتیازات آکادمیک و ثبت در رزومه علمی (اگرچه در کمال ناباوری نشریه علمی پژوهشی خاص با نام و یا با موضوع خاص سینما در میان انبوهی از نشریات پژوهشی به چشم نمی خورد) مانع از پیوند و دیده شدن این پژوهش ها در میان اهالی سینما شده است.
به نظر شما جایزه پژوهش باید درباره سینما باشد یا برای سینما؟
از نظر اینجانب جایزه پژوهش سینما باید بیش از آن که درباره سینما باشد، برای سینما باشد؛ به این معنا که رویکردی ناظر بر حل مساله داشته باشد. در واقع موضوعیت پژوهش صورت گرفته به معنای مساله مدار بودن پژوهش با محوریت سینمای ملی می‌تواند از شاخصه‌های مهم در گزینش پژوهش‌های سال سینمای ایران باشد. هم چنین مناسب است که پژوهش‌های ارایه شده فارغ از گونه‌های مختلف آن (مقاله، رساله، جستار و غیره) در محورهای موضوعی تفکیک شده به رقابت بپردازند تا امکان داوری بهینه به منظور مقایسه مناسب‌تر و منع پژوهش های تکراری را داشته باشیم.
با توجه به آثار رسیده به دبیر خانه این دوره جشن، کیفیت و جهت پژوهش‌های منتخب امسال را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
خوشبختانه پژوهش‌های ارسال شده به دبیرخانه جایزه پژوهش سال سینمای ایران نشان از کیفیت بالای فضای پژوهش وآموزش کشور در حوزه سینما دارد. این پژوهش‌ها طیف‌های وسیعی از پژوهش‌های بنیادین شامل رویکردهای فلسفی، جامعه شناختی، روان شناختی و مباحث تئوریک از یک سو و مباحث مربوط به اقتصاد سینما خصوصا با نگاه به مساله نقش واهمیت شبکه های اجتماعی و شبکه نمایش خانگی که ناظر بر بعد کاربردی پژوهش هاست را از سوی دیگر شامل می شود. امید این است که در سالیان بعد گونه دیگر و البته بسیار مهم از پژوهش‌های سینمایی که در قالب دانشنامه‌های سینمایی است نیز، در کنار دیگر آثار پژوهشی مورد بررسی قرار گیرند. زیرا دانشنامه‌های سینمایی به عنوان آثار مرجع و شاخص نقش مهمی برای فعالیت های پژوهشی برعهده دارند و البته نیازمند پژوهشی گروهی است که متاسفانه بنا به دلایل متعدد کمتر شاهد این گونه فعالیت‌های پژوهشی گروهی در میان پژوهشگران هستیم. برای نمونه معدود دانشنامه‌های سینمایی تالیفی در کشور حاصل کار طاقت فرسای یک نفره است که معایب و کاستی های خاص خود را به همراه دارد.
برگزاری جایزه پژوهش سینما چه تاثیری بر بدنه سینما دارد؟چه اقداماتی باید صورت بگیرد که جایزه پژوهش با بدنه سینما بتواند ارتباط برقرار کند؟
جایزه پژوهش سال سینمای ایران بدون شک برجسته‌ترین ویترین و رسانه با دایره مخاطب وسیع است که می‌تواند گام مهمی برای کاهش شکاف میان فضای آکادمیک و حرفه‌ای سینمای ایران باشد. کوشش بی وقفه دست اندرکاران و خصوصا دبیر محترم آن جناب آقای دکتر مافی با برخورداری از دانش نظری گسترده و پشتوانه مدیریتی و اجرایی مناسب موجب شده است تا بتوان به معرفی و حمایت هرچه بیشتر از پژوهش‌های صورت گرفته امیدوار بود. از سوی دیگر پژوهش‌های ارسال شده به شورای داوری جایزه پژوهش سینمای ایران تا حد زیادی می‌تواند موجب درک مناسب‌تری از موضوعات، علایق، دل مشغولی‌ها و فضای حاکم بر محیط های پژوهشی سینمایی اساتید و دانشجویان کشورمان نیز باشد.
بنابراین مناسب است که بتوان برای دست یافتن به نتیجه مطلوب از برگزاری این جایزه، با تحلیل محتوایی مجموعه پژوهش‌های منتخب سالیان گذشته به لحاظ جنس و کمیت و حوزه‌های پژوهشی صورت گرفته، علاوه بر جنبه قدردانی و حمایت از پژوهش های صورت گرفته، تحلیلی راهبردی برای دست اندرکاران ، مدیران، فیلمسازان و تمامی افراد شاغل در حرفه و آموزش و پژوهش سینما فراهم آورد.
انتهای پیام
