به گزارش خبرگزاری مجله آرونو، با آغاز فصل پاییز، بدن انسان در معرض تغییرات اقلیمی قرار می‌گیرد که در طب سنتی با سردی و خشکی مزاج توصیف می‌شود و این تغییرات نه تنها بر سلامت جسمی، بلکه بر تعادل روانی و ایمنی بدن نیز اثرگذار است و کودکان، بزرگسالان و سالمندان هر یک با مزاج خاص خود، واکنش متفاوتی به سرما و خشکی هوا نشان می‌دهند و طب سنتی با تکیه بر شناخت مزاج، تدابیر پیشگیرانه‌ای برای هر گروه سنی ارائه می‌دهد.
در گذشته مراقبت پاییزی از کودکان در بعضی خانواده‌ها با آیین‌هایی همراه بوده است که از جمله آنها می‌توان به بخور گل‌بابونه در اتاق خواب، ماساژ با بادام شیرین پس از حمام و سوپ‌های سبک با سبزیجات گرم‌مزاج، اشاره کرد و این روش‌ها نه تنها درمانی، بلکه بخشی از فرهنگ مراقبت و پیوند عاطفی در خانواده محسوب می‌شوند و امروز بازگشت به این تدابیر در کنار مراقبت‌های پزشکی مدرن، می‌تواند تجربه‌ای انسانی‌تر و آرام‌بخش‌تر برای کودک فراهم کند.
برای بزرگسالان، پاییز فرصتی برای بازنگری در سبک زندگی و تغذیه است و طب سنتی توصیه می‌کند مصرف سردی‌جات کاهش یابد و غذاهای گرم و مرطوب مانند آش شلغم، خوراک عدس با روغن زیتون و دمنوش‌هایی چون دارچین و آویشن جایگزین شوند و این رویکرد، برخلاف درمان‌محوری رایج، بر اصل پیشگیری از طریق حفظ تعادل مزاج تأکید دارد و این نگاهی است که سلامت را در پیوستگی با طبیعت و فصل تعریف می‌کند.
سالمندان، به ویژه با مزاج سرد و خشک، نیازمند مراقبت‌هایی هستند که هم بدن را گرم نگه دارد و هم از خشکی مخاط و پوست جلوگیری کند و استفاده از روغن‌های گیاهی، پوشش مناسب و تغذیه مقوی می‌تواند نه تنها از سرماخوردگی جلوگیری کند، بلکه کیفیت زندگی را نیز ارتقا دهد و طب سنتی بر تدابیر تدریجی و هماهنگ با طبیعت بدن تأکید دارد.
تلفیق طب سنتی با پزشکی مدرن، اگر با شناخت علمی و احترام به اصول هر دو انجام شود، می‌تواند مراقبت پاییزی را به تجربه‌ای کامل‌تر و مؤثرتر تبدیل کند و این تلفیق نه تنها به درمان بیماری‌ها کمک می‌کند، بلکه به بازسازی رابطه انسان با بدن، فصل و طبیعت منجر می‌شود.
پیرامون تفاوت مزاجی گروه‌های سنی در مواجهه با سرماخوردگی از دیدگاه طب سنتی، نسخه‌های گیاهی ملایم برای کاهش علائم سرماخوردگی در کودکان، کاربرد بخورهای سنتی در سالمندان با مشکلات تنفسی، تغذیه تقویت‌کننده ایمنی بدن بزرگسالان در فصل پاییز، تدابیر پیشگیرانه طب سنتی برای سالمندان با مزاج سرد و خشک و امکان تلفیق نسخه‌های طب سنتی با مراقبت‌های پزشکی مدرن در درمان سرماخوردگی، با بهنام یوسفیان، پزشک و متخصص طب سنتی گفت‌وگویی داشتیم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید.
مجله آرونو: طب سنتی چه تفاوت‌هایی میان مزاج کودکان، بزرگسالان و سالمندان در مواجهه با سرماخوردگی قائل است؟
یوسفیان: در طب سنتی، مزاج افراد در سنین مختلف متفاوت است و این تفاوت‌ها بر نحوه واکنش بدن به عوامل بیماری‌زا مانند سرما تأثیر می‌گذارد. کودکان به طور معمول مزاج گرم و تر دارند، که آنها را مستعد تب، التهاب و ترشحات زیاد در هنگام سرماخوردگی می‌کند و بزرگسالان بسته به سبک زندگی و تغذیه، مزاج‌های متنوع‌تری دارند، اما اغلب در تعادل نسبی هستند و سالمندان بیشتر مزاج سرد و خشک دارند که آنها را در برابر خشکی مخاط، ضعف ایمنی و سرفه‌های خشک آسیب‌پذیرتر می‌کند.
این تفاوت مزاجی باعث می‌شود که تدابیر درمانی در طب سنتی برای هر گروه سنی متفاوت باشد؛ برای کودکان، تمرکز بر کاهش التهاب و تنظیم ترشحات است، برای بزرگسالان، تقویت ایمنی و تعادل مزاج و برای سالمندان، گرم‌کردن بدن، مرطوب‌سازی و پیشگیری از خشکی مخاط که این نگاه مزاج‌محور، پایه بسیاری از نسخه‌های سنتی است.
در مواجهه با سرماخوردگی، کودکان ممکن است با تب و آبریزش شدید واکنش نشان دهند، در حالی که سالمندان ممکن است بدون تب، اما با ضعف عمومی و سرفه خشک دچار بیماری شوند و طب سنتی این تفاوت‌ها را نه تنها در درمان، بلکه در پیشگیری نیز لحاظ می‌کند.
شناخت مزاج و سن فرد در طب سنتی نه تنها برای انتخاب دارو، بلکه برای تنظیم سبک زندگی، تغذیه و حتی زمان خواب و فعالیت روزانه اهمیت دارد و این نگاه کل‌نگر، یکی از نقاط قوت طب سنتی در مراقبت فصلی است.
مجله آرونو: کدام نسخه‌های گیاهی برای کاهش علائم سرماخوردگی در کودکان بدون آسیب به مزاج لطیف آنها توصیه می‌شود؟
یوسفیان: کودکان به دلیل لطافت مزاج و حساسیت بیشتر به داروها، نیازمند نسخه‌هایی ملایم، غیرتهاجمی و خوش‌طعم هستند و یکی از رایج‌ترین توصیه‌ها، استفاده از دمنوش گل‌گاوزبان با کمی نبات یا عسل است که خاصیت آرام‌بخش، ضدالتهاب و تنظیم کننده ترشحات دارد، همچنین بخور بابونه یا اسطوخودوس در اتاق کودک می‌تواند به باز شدن مجاری تنفسی و کاهش گرفتگی بینی کمک کند.
برای سرفه‌های خفیف، شربت طبیعی تهیه شده از شیرین‌بیان، عناب و به‌دانه در طب سنتی بسیار محبوب است. این ترکیب نه تنها ضدسرفه است، بلکه مخاط را نرم و از تحریک گلو جلوگیری می‌کند، البته باید توجه داشت که شیرین‌بیان در کودکان زیر دو سال با احتیاط مصرف شود.
ماساژ روغن بنفشه یا بادام شیرین روی قفسه سینه و پشت کودک نیز توصیه می‌شود که این روش غیرخوراکی، ایمن و آرام‌بخش است و به گرم‌کردن بدن و کاهش سرفه کمک می‌کند، همچنین استفاده از سوپ‌های سبک با سبزیجات گرم‌مزاج مانند هویج، کدو و کمی زنجبیل می‌تواند تغذیه‌ای درمانی باشد.
کودکان در فصل پاییز باید از هوای سرد، باد مستقیم و تغذیه سردی‌زا مانند ماست، خیار و هندوانه دور باشند و پیشگیری در این سن، مهم‌تر از درمان است و با رعایت اصول ساده می‌توان از بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری کرد.
مجله آرونو: بخورهای سنتی مانند آویشن یا بابونه برای سالمندان با مشکلات تنفسی مناسب است؟
یوسفیان: بخورهای گیاهی در طب سنتی یکی از روش‌های مؤثر برای پاک‌سازی مجاری تنفسی، کاهش التهاب و رطوبت‌بخشی به مخاط خشک هستند و برای سالمندان که اغلب با خشکی مخاط، سرفه‌های خشک و ضعف ایمنی مواجه می‌شوند، بخورهایی مانند آویشن، بابونه، اسطوخودوس و نعناع می‌توانند بسیار مفید باشند و این گیاهان خاصیت ضدعفونی‌کننده، ضدالتهاب و آرام‌بخش دارند.
با این حال، باید توجه داشت که سالمندان ممکن است دچار بیماری‌های زمینه‌ای مانند آسم، COPD یا فشار خون باشند و در این موارد، بخور آویشن که خاصیت محرک دارد، باید با احتیاط مصرف شود ، بابونه و اسطوخودوس گزینه‌های ملایم‌تری هستند و برای افراد حساس مناسب‌تر است.
روش استفاده نیز اهمیت دارد و بخور نباید مستقیم و طولانی‌مدت باشد، از همین رو بهتر است در اتاق با تهویه مناسب و با فاصله انجام شود، همچنین افزودن چند قطره روغن گیاهی به آب بخور می‌تواند اثر آرام‌بخش آن را افزایش دهد.
بخورهای سنتی برای سالمندان مفید است، اما باید با شناخت مزاج، وضعیت جسمی و بیماری‌های زمینه‌ای تنظیم شوند و طب سنتی همواره بر شخصی‌سازی درمان تأکید دارد و این اصل در مراقبت از سالمندان بسیار حیاتی است.
مجله آرونو: کدام غذاها در طب سنتی برای تقویت ایمنی بدن بزرگسالان در فصل پاییز توصیه می‌شود؟
یوسفیان: در طب سنتی، تغذیه نقش محوری در حفظ تعادل مزاج و تقویت ایمنی دارد، به ویژه در فصل پاییز که مزاج سرد و خشک غالب است و برای بزرگسالان، غذاهایی با طبع گرم و کمی مرطوب توصیه می‌شوند تا بدن را در برابر خشکی هوا و نفوذ سرما مقاوم کنند. خوراک‌هایی مانند آش جو با سبزیجات گرم، سوپ عدس با زنجبیل، خوراک گوشت با دارچین و زردچوبه از جمله گزینه‌های مناسب است.
مصرف خرما، انجیر خشک، بادام، گردو و کنجد نیز در طب سنتی برای تقویت عمومی بدن و حفظ رطوبت داخلی توصیه شده است. این مواد مغذی، انرژی‌زا و تقویت‌کننده سیستم ایمنی هستند، همچنین نوشیدنی‌هایی مانند دمنوش آویشن، دارچین یا زنجبیل با عسل می‌توانند به عنوان مکمل‌های روزانه مورد استفاده قرار گیرند.
پرهیز از غذاهای سردی‌زا مانند ماست، دوغ، خیار و هندوانه در پاییز اهمیت دارد، زیرا این مواد می‌توانند مزاج بدن را سردتر کنند و زمینه‌ساز بیماری شوند و طب سنتی توصیه می‌کند که حتی اگر این مواد مصرف می‌شوند، با مصلحات گرم مانند نعناع یا پونه همراه باشند.
طب سنتی بر اصل تدبیر تغذیه متناسب با فصل تأکید دارد و در این تدبیر، غذا نه تنها باید مغذی باشد، بلکه باید با اقلیم و مزاج فصل هماهنگ باشد تا بدن در تعادل باقی بماند و این نگاه پیشگیرانه، یکی از تفاوت‌های بنیادین طب سنتی با درمان‌محوری مدرن است.
مجله آرونو: طب سنتی چه تدابیری برای پیشگیری از سرماخوردگی در سالمندان با مزاج سرد و خشک ارائه می‌دهد؟
یوسفیان: سالمندان به طور طبیعی دارای مزاج سرد و خشک هستند و فصل پاییز نیز همین ویژگی را دارد که این هم‌مزاجی می‌تواند باعث تشدید خشکی پوست، ضعف ایمنی و حساسیت تنفسی شود. طب سنتی برای پیشگیری از سرماخوردگی در این گروه، تدابیر خاصی ارائه می‌دهد که شامل تغذیه، پوشش، خواب و مراقبت‌های موضعی است.
در تغذیه، استفاده از خوراک‌های گرم و مرطوب مانند آش شلغم، سوپ مرغ با زنجبیل، خوراک عدس با روغن زیتون توصیه می‌شود، همچنین مصرف روغن بادام شیرین، روغن کنجد یا روغن زیتون به صورت خوراکی یا موضعی برای مرطوب‌سازی بدن مفید است و نوشیدن دمنوش‌هایی مانند بابونه، گل‌گاوزبان یا اسطوخودوس نیز به آرام‌سازی و تقویت ایمنی کمک می‌کند.
پوشش گرم، پرهیز از باد مستقیم و استفاده از بخورهای ملایم مانند بخور بابونه یا نعناع در اتاق خواب توصیه می‌شود، همچنین ماساژ قفسه سینه با روغن بنفشه یا بادام شیرین قبل از خواب می‌تواند از خشکی ریه‌ها جلوگیری کند.
سالمندان باید از حمام‌های طولانی و سرد، خوابیدن در اتاق‌های خشک و مصرف غذاهای سردی‌زا پرهیز کنند و مراقبت از مزاج در این سن، نه تنها برای پیشگیری از بیماری، بلکه برای حفظ کیفیت زندگی اهمیت دارد.
مجله آرونو: استفاده از روغن‌های گیاهی مانند روغن بنفشه یا بادام برای کودکان در فصل پاییز مفید است؟
یوسفیان: در طب سنتی استفاده از روغن‌های گیاهی برای کودکان در فصل پاییز بسیار توصیه شده، به ویژه برای حفظ رطوبت پوست، گرم‌کردن بدن و آرام‌سازی سیستم عصبی و روغن بنفشه که طبعی معتدل و خاصیت ضدالتهاب دارد، برای ماساژ قفسه سینه، پشت و کف پا در کودکان بسیار مفید است و این روغن به کاهش سرفه، بهبود خواب و آرام‌سازی کمک می‌کند.
روغن بادام شیرین نیز یکی از ملایم‌ترین روغن‌های گیاهی است که برای پوست لطیف کودکان مناسب است. می‌توان آن را پس از حمام روی پوست کودک مالید تا از خشکی ناشی از هوای سرد پاییزی جلوگیری شود، همچنین در موارد خاص، مصرف خوراکی محدود آن با مشورت متخصص، برای تقویت گوارش و ایمنی توصیه شده است.
ماساژ با روغن‌های گیاهی نه تنها یک روش درمانی، بلکه یک آئین مراقبتی است که ارتباط عاطفی، آرامش روانی و تعادل مزاجی را همزمان تقویت می‌کند و این روش به ویژه در کودکان که مزاج گرم و تر دارند، باید با دقت و اعتدال انجام شود تا باعث تحریک بیش از حد نشود و استفاده از روغن‌های گیاهی در پاییز برای کودکان، اگر با شناخت مزاج و رعایت اصول انجام شود، می‌تواند یکی از مؤثرترین روش‌های پیشگیری و مراقبت باشد.
مجله آرونو: چگونه می‌توان نسخه‌های طب سنتی را با مراقبت‌های پزشکی مدرن برای درمان سرماخوردگی تلفیق کرد؟
یوسفیان: تلفیق طب سنتی با پزشکی مدرن نیازمند شناخت دقیق از مزاج، بیماری و اصول علمی هر دو رویکرد است و در مورد سرماخوردگی، بسیاری از نسخه‌های طب سنتی مانند دمنوش آویشن، بخور بابونه، سوپ‌های گرم و ماساژ با روغن‌های گیاهی می‌توانند به عنوان مکمل‌های مؤثر در کنار درمان‌های پزشکی مدرن استفاده شوند و این تلفیق نه تنها اثربخشی درمان را افزایش می‌دهد، بلکه عوارض داروهای شیمیایی را کاهش می‌دهد.
به عنوان مثال، در مواردی که پزشک داروی ضدتب یا آنتی‌هیستامین تجویز کرده، استفاده از دمنوش گل‌گاوزبان یا بخور اسطوخودوس می‌تواند به آرام‌سازی و کاهش اضطراب ناشی از بیماری کمک کند، همچنین تغذیه گرم‌مزاج و پرهیز از سردی‌جات می‌تواند روند بهبودی را تسریع کند.
نکته مهم در تلفیق این دو رویکرد، پرهیز از تداخل دارویی و شناخت دقیق مزاج فرد است؛ بعضی گیاهان دارویی ممکن است با داروهای شیمیایی تداخل داشته باشند، بنابراین مشورت با پزشک یا متخصص طب سنتی ضروری است.
تلفیق طب سنتی و پزشکی مدرن نه تنها ممکن است، بلکه در بسیاری از کشورها به عنوان رویکردی جامع در حال توسعه است و این تلفیق می‌تواند به ارتقای سلامت عمومی، کاهش هزینه‌های درمان و افزایش رضایت بیماران منجر شود، البته به شرط اینکه با دانش و دقت انجام شود.
